بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش شناسایی و رتبهبندی عوامل کاهش حوادث ناشی از کار در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی انجام شد. جامعه مورد مطالعه کارکنان مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی میباشد که تعداد آنها در سال 1393بالغ بر 106 نفر میباشد. در این پژوهش ابزار جمع آوری اطلاعات، یک پرسشنامه محقق ساخته میباشد. برای اندازهگیری پایایی از روش محاسبهی آلفای کرونباخ و برای تعیین روایی پرسشنامه از روایی محتوا استفاده شده است.
از آزمون تی تک نمونهای در نرم افزار spss برای شناسایی عوامل و روش AHP - تحلیل سلسله مراتبی - در نرم افزار ExpertChoice جهت رتبه بندی عوامل، استفاده گردید. نتایج نشان داد که عامل اجرای صحیح عوامل مدیریتی بیشترین اهمیت در کاهش حوادث ناشی از کار در مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی دارد و عامل روش مناسب جذب نیروی انسانی دارای کمترین اهمیت میباشد.
مقدمه
نیروی کار، در مجتمع گاز بخش پراهمیتی از سرمایه ملی دانسته شده و از پایههای توسعه اقتصادی و اجتماعی انگاشته میشوند. از اینرو حفاظت از تندرستی نیروی کار و بهسازی محیط کار از اهمیتی شایان توجه برخوردار است. بیگمان اقتصادی شکوفا و صنعتی خودکفا بدون داشتن نیروی کار سالم و تندرست امکانپذیر نخواهد بود. برخی از حوادث، موجب بروز خسارات و آسیبهای انسانی، اجتماعی و صنعتی جدی میشوند که این امر از طریق کاهش راندمانکاری، تأثیر زیادی بر بهرهوری و تولید خواهد داشت و نکته مهمتر، اثرات سوء اجتماعی و به تبع آن اثرات روانی حاصله بر روی نیروی کار می-باشد.
کاهش آسیبها و حوادث شغلی، افزایش کارایی کارکنان، مدیران در نهایت رشد و رونق اقتصادی و اجتماعی را به دنبال میآورد. اولین گام در جهت پیشگیری از حوادث کاری، بررسی علل وقوع آن و بررسی عملکرد سازمانها و نهادهای مرتبط میباشد. اگر چه عوامل متعددی میتوانند در شکل دهی یک فرهنگ ایمنی مثبت مؤثر باشند، ولی از نتایج تحقیقات انجام شده چنین بر میآید که مدیریت کلیدیترین عنصر در مقوله فرهنگ ایمنی به حساب میآید.
مرور و بررسی متون و مطالعات مربوط به فرهنگ ایمنی روشن میسازد که برداشت کارکنان از مجموع نگرشها و رفتارهای مدیریت نسبت به ایمنی، تولید، برنامهریزی و غیره یکی از موفقترین عناصر برای سنجش فرهنگ با جو ایمنی یک سازمان میباشد. همچنین تحقیقات مؤید آن است که سطوح مختلف مدیریتی روندهای ایمنی و بهداشت را از جنبههای مختلفی تحت تأثیر قرار میدهند - حلوایی و دیگران، . - 69 :1391
از چند دهه گذشته تاکنون نرخ حوادث شغلی غیر مهلک رو به کاهش گذاشته است اما نرخ حوادث شغلی ناتوان ساز در بخشهای ساختمانی، کشاورزی، کارخانجات تولیدی، حمل و نقل، صنایع شیلات و معدن هم چنان روندی صعودی دارد. سازمانها تلاش زیادی برای تغییر شرایط کاری نا ایمن به منظور کاهش وقوع آسیبهای شغلی کردهاند. با وجود این، پژوهشهای انجام شده رابطهی کمی بین شرایط سازمانی و آسیبهای شغلی نشان دادهاند.
یک دلیل ممکن وجود رابطهی غیر مستقیم به جای رابطهی مستقیم است. برخی از پژوهشگران معتقدند که پیش بین آسیبهای شغلی عوامل سازمانی نیست بلکه رویدادهای مرتبط با ایمنی میباشد. برای هر آسیبی به طور معنیداری تعداد بیشتری رویداد مرتبط با ایمنی1 وجود دارد - به عبارت دیگر، شبه حادثه - 2 - کیانی، . - 90 :1389 اقدامات سازمانها نقش مهمی در تأثیرگذاری بر رویدادهای مرتبط با ایمنی دارد. ادراک حمایت از طرف سازمان برای ایمنی و همچنین تجربیات مثبت با سازمان و اقداماتش با عملکرد ایمن کارکنان به طور مثبتی مرتبط است - کیوسا و همکاران3، . - 138 :2010 بنابراین شناسایی عوامل مؤثر بر این رویدادها، به منظور کاهش وقوع حوادث از اهمیت ویژهای برخوردار است.
نتایج ایمنی و همکاران - 1392 - بیانگر آن است که هر قدر کیفیت زندگی کاری کارکنان بیشتر شود، استرس کمتری را تجربه مینمایند. مدیران باید توجه بیشتری به کیفیت زندگی کارکنان خود داشته باشند. استفاده از برنامههای کاری، راههای ارتباطی باز و مشارکت کارکنان در تصمیمگیریهای شغلی سازمان از راههای ارتقاء کیفیت و کاهش استرس است. نتایج خلیلی و همکاران - 1391 - نشان داد که در به وجود آمدن حوادث در بسیاری از فجایع که در دو دهه گذشته رخ دادهاند عوامل اجتماعی و سازمانی نقش داشتهاند.
یکی از این ساختارهای اجتماعی، جو ایمنی سازمان میباشد. جو ایمنی به درجه اعتقاد کارکنان به اهمیت و اولویت عملکرد ایمنی سازمانی اشاره دارد. و همچنین یافتههای این تحقیق پس از رتبهبندی عوامل تأثیرگذار جو ایمنی، نشان داد که رابطه معناداری میان شش عامل جو ایمنی و سه جنبه از خصوصیات فردی کارکنان وجود دارد. نتایج زارع و همکاران - 1391 - نشان داد که عامل فشار تولید با نمره 5/38 به عنوان ضعیفترین عامل و عامل آموزش با نمره 7/70 به عنوان قویترین عامل شناخته شد. نمره کل جو ایمنی در سایت 6/35 در مقیاس -1 10 محاسبه گردید.
با توجه به نتایج بدست آمده جو ایمنی در این معدن متوسط ارزیابی گردید. حلوایی و همکاران - 1391 - بیان میکنند که فرهنگ ایمنی عاملی است که به موجب آن کلیه کارکنان اعم از مدیر عامل تا کارگران ساده متعهد میشوند که سهم عمدهای در ایمنی خود و همکارانشان داشته باشند. در این مطالعه بیشترین نتیجه حادثه، شکستگی و بیشترین محل درگیری که دچار حادثه شده بود اندام فوقانی بود. هنینگ و همکاران - 2009 - 4، در تحقیقی با عنوان تأثیر تفاوتهای فردی بر نگرشهای ایمنی سازمانی که با استفاده از نمونه 190 نفری انجام دادند به این یافته دست یافتند که سازگاری و وظیفه شناسی ارتباط معناداری با ابعاد ایمنی کاری دارند.
مک نامارا و همکاران - 2010 - در پژوهشی تحت به عنوان »تأثیر شرایط کار موقت، ساعات کار و تعارض کار- زندگی و سلامت در کارکنان هتل« به این نتیجه رسیدند که کارگران موقت، کنترل کمتری را در ساعات کار در مقایسه با کارگران ثابت ادراک می-کنند. ویلیامز - 2008 - 5 به این نتیجه رسید که اولین گام در افزایش درگیری کارکنان در زمینه ایمنی، استخدام کارکنان مسئولیتپذیر و با وجدان کاری است، کسانی که نگران ایمنی هستند. مای ساتو تاکادا و همکاران - 2009 - به این نتایج رسیدند که افرادی که در معرض مشاغل استرس زا قرار داشتند، الکل مصرف میکردند، مشکلات کم خوابی و ضعف سلامت روان داشتند و از اعتماد به نفس کافی برخوردار نبودند.
روش تحقیق
پژوهش حاضر، براساس هدف، کاربردی است. از سویی دیگر، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی - از نوع همبستگی - است. جامعه آماری عبارت است جامعه مورد مطالعه کارکنان مجتمع انتقال گاز وحدت نورآباد ممسنی میباشد که تعداد آنها در سال 1393بالغ بر 106 نفر میباشد. لذا با توجه به محدود بودن جامعه مورد مطالعه از روش تمام شماری برای تعیین حجم نمونه استفاده شد. در این پژوهش برای اندازه گیری متغیر ها از پرسشنامه استفاده گردید. که این پرسشنامه حاوی 34 گویه میباشد پایایی درونی برای پرسشنامه 0/81 برآورد گردید که حاکی از اعتبار بالای ابزار اندازهگیری میباشد.
یافته آزمون نتایج آزمون تی تک نمونهای جدول - 1 - نتیجه آزمون فرضیه اول دارای سطح معنی داری کمتر از ./05 میباشد - ./001 - ، و مقدار آماره - 50/61 - میباشد. بنابراین از دید مصاحبه شوندگان روش مناسب جذب نیروی انسانی بر کاهش حوادث ناشی از کار تاثیر دارد. لذا این فرضیه تأیید می-گردد. یافته آزمون نتایج آزمون تی تک نمونهای جدول - 2 - نتیجه آزمون فرضیه دوم دارای سطح معنیداری کمتر از 0/05 میباشد - 0/000 - ، و مقدار آماره - 57/72 - میباشد. بنابراین از دید مصاحبه شوندگان بین آموزش نیروی انسانی و کاهش حوادث ناشی از کار رابطه معنیداری وجود دارد، لذا این فرضیه تأیید میگردد.
