بخشی از مقاله
چکیده:
به دنبال رشد جمعیت و تغییر در شرایط عوامل موثر بر گسترش شهرها ، توجه به حوزه دورنی آن ها یک اصل تعیین کننده در جهت پایداری شهری بوده است. آن چه در این میان در درجه اول اهمیت قرار دارد، زمینه است. زمینه به مثابه بستری است که عناصر شهری در درون آن ساخته و پرداخته می شوند و زمینه گرایی دیدگاهی است که علاوه بر جنبه های کالبدی به ابعاد انسانی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی نیز توجه دارد و در این راستا معماری نقش اول را دارا می باشد. زمینه گرایی نگرشی در معماری است و به عواملی همچون طبیعت، اقلیم، کالبد بناهای موجود و فرهنگ که به ضرورت توجه به محیط پیرامون تاکید داشته و با درک پیام بستر، خود شکل می گیرد و به عینیت می رسد.
لذا هدف از این پژوهش ارائه مفاهیم، تعارف معماری زمینه گرا و مجتمع فرهنگی – تجاری، بررسی رویکردهای زمینه گرایی، بررسی مولفه های ذهنی و کالبدی برای محقق شدن زمینه گرایی در طراحی معماری، راهبرد های تصمیم سازی و طراحی زمینه گرا و بررسی نمونه موردی مورد مطالعه بوده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی B تحلیلی است و منابع عمدتا کتابخانه ای و مبتنی بر مشاهدات و تجریبات می باشد.
مقدمه
بیان مسئله:
امروزه با گسترش شهر نشینی و افزایش جمعیت و همچنین بازتابی از رشد فیزیکی و اجتماعی و گذاراندن اوقات فراغت ساکنان شهر و یا محله در مقیاس شهر ایجاد فضاهای تعاملی احساس می شود لذا ایجاد یک مجتمع تجاری و رفاهی که پاسخگوی نیازهای مردم با توجه به واکنش های بستر باشد لازم و ضروری است که بیشتر مورد توجه است.
ادراک و شناخت انسان از شهر، براساس رابطه ی دو سویه وی با محیط شهری شکل می گیرد دانش طراحی شهری که هدف خود را دستیابی به " محیط زیست نیکو" برای انسان می داند در پی شناخت راههای عمق بخشی به این رابطه، بیشتر از دستاوردهای دانش " روانشناسان محیط" بهره جست. اما ادراک، به عنوان یک موضوع معرفت شناختی، ریشه های مفهومی خود را از دیگر حوزه های معرفتی از جمله فلسفه می گیرد.
فلسفه را می توان از خواستگاه مفهوم پردازی در زمینه ادراک دانست.هر چند طراحان شهری از این منظر به ادراک نگریسته اند. - نقی زاده و استادی،. - 1393 ماریو بوتا بیان می دارد ارتباط بین ساختمان با پیرامون خود را این گونه شرح می دهد: "هر اثر معماری دارای محیط ویژه مربوط به خود است، به بیانی ساده تر پیرامون این محیط ویژه را می توان بستر ساختمان نامید. ارتباط بین معماری و بستر آن ارتباطی نقش گرفته از یک تأثیرپذیری متقابل است.
می توان گفت که این بستر و معماری آن در تماس دو جانبه و همیشگی هستند و همواره با هم در ارتباطند" - گروتر،. - 130 : 1383 این ارتباط بین بستر و طرح در معماری امروزی به ندرت دیده می شود که ریشه های آن را باید در دانشکده ها و واحدهای طرح معماری و آموزش معماری جست - سهیلی،. - 80 :1386 سابقه معماری شهر، وجه غالب معماری کنونی شهر، معماری معبر یا معابر مجاور، نیازها، توقعات، امکانات، محدودیت ها، مصالح و ... مستنداتی اند که در هر تحقیق حتی خیلی هم کوچک لحاظ می شوند - پاسبان حضرت،. - 30:1387
نتایج حاصل از ادراک حسی اثر محیط بر ساختمان در یک آزمایش به شرح زیر است:
محیط بر تجربه ادراک یک ساختمان اثری چشم گیر دارد به طوری که ادراک بیننده از یک ساختمان در دو محیط متفاوت تغییر می کنند یعنی محیط در درک حسی نقش اساسی دارد هرچه ساختمانی متعارف تر باشد، اثر محیط در ادراک آن کمتر و عکس آن نیز صادق است. - مهدوی نژاد، بمانیان و ملایی،. - 1389 با توجه به آن چه در قرن گذشته و زمان حاضر در دنیا رخ داده است مرکز خرید یا مال اقتباسی قرن بیستمی از بازار است که سابقه تاریخی دارد.
مرکز خرید مجموعه ای است از مغازه های خرده فروشی، بخش های خدماتی و مکانی برای پارکینگ اتومبیل مشتریان که همگی توسط یک شرکت مدیریتی که در حکم واحد عمل می کند، مراکز خرید می توانند علاوه بر موارد یاد شده دارای رستوران، بانک، تئاتر، دفاتر حرفه ای، ایستگاه های خدماتی و بنگاه های دیگر نیز باشند با رشد مبادلات تجاری و نیاز فعالان اقتصادری به فضای اداری، ساخت مراکز تجاری و اداری آغاز گردید و بعد از آن کم کم کاربرهای دیگری مثل رستوران، شهربازی، سینما و غیره هم به این مراکز اضافه شد و نام آنها مجتمع های تجاری – تفریحی تغییر یافت - بخشی زاده، کرنائیج و حسینی، . - 1395 معماری مقوله ای فرهنگی است و احتمالا بی ارتباط با گذشته نیست.
ساخت و سازهای ده های اخیر بدون در نظر گرفتن ارزش های فرهنگی و بومی، چهره شهر را برای ساکنین بیگانه نموده است. ساختمان ها با اشکال متنوع و بدون در نظر گرفتن بافت پیرامونی، از زمین سر بیرون می آورند. به طوریکه نمی توان رابطه معناداری ما بین ساختمان های جدید و بناهای با ارزش قدیمی و معماری بومی آن منطقه برقرار نمود - برولین،. - 2005
مفهموم مجتمع فرهنگی و تجاری و زمینه گرایی:
مجتمع فرهنگی و تجاری
مجتمع فرهنگی و تجاری فضایی است به منظور تعامل و گسترش فرهنگ و مکانی برای نمایش گذاشتن آثار، با رویکردی خاص برای گسترش و انتقال آن به دیگران. این فضا در بعد عملکرد زمینه پژوهش، شناخت اصول و مبانی مطرح در فضا را ایجاد می کند. فضا در دوبعد شکل و فضا با تیکه بر دو اصل بازشناختن مفهوم گذشته و تاریخی و کشف اشتراکات مابین تاریخ و عصر معاصر. به سوی وحدت با عملکرد جهت گیری می کند. چنانچه با بهره جستن از عناصر تاکیید کننده سهمی در خلق این فضا را داشته باشیم، نقش عمده در خلق این فضا بر عهده عناصری چون نور، باد، رطوبت و غیره می باشد.
آن چه مقیاس موضوع را معین می سازد وجود عناصر و شعاع عملکرد فضا در قالب کشوری، شهری و منطقه ای می باشد و فعالیت و عملکرد در آن در برخورد و پاسخ گویی به بازدیدکنندگان داخلی و خارجی تعریف می شود - یزدانی و احمدی دیسفانی،. - 1396 امکانات فضاهای فرهنگی و تجاری در شهرهای معاصر شهروندان را به خود جذب می کنند و به عنوان فضاهای عمومی خدمت می کنند. فضاهای اجتماعی نیز علاوه بر ایجاد هماهنگی اقتصادی با محیط اطراف، بسیار عالی عمل می کند، نفوذ در زمینه های تجاری منجر به توسعه فضاهای فرهنگی و تجاری شده است و این چنین مجتمع هایی که به عنوان یک جایگزین برای فعال شدن یک شهر پیشنهاد شده اند.
ساختمان در یک مقیاس بزرگ علاوه بر برنامه هایی که برای ارائه یک محل برگزار می کند، می تواند یک شهر را تقویت کند و به عنوان فضای فرهنگی جدید، به دلیل تنوع عناصر تشکیل دهنده و چشم اندازها حاضر اهمیت باشد. چشم انداز امکان عمومی بدان معنا است که نه تنها دسترسی به امکانات فردی را فراهم می آورد بلکه همچنین تاثیر بر شهر نیز دارد که باید در هنگام ایجاد یک مجتمع تجاری مورد توجه قرار گیرد - . - Kim,2017
مصرف کنندگان امروز نمی خواهند از مجتمع های تجاری و فرهنگی تنها برای خرید استفاده کنند، اما خرید کالاها، تقاضای انواع جاذبه ها و تجربه ها نیز هست. عوامل مانند اوقات فراغت و سرمایه در مقایسه با گذشته افزایش یافته است و تمایل مصرف کننده را برای زمان و فضا تشویق می کند. بنابراین تنها مکان شایعی که می توان در زندگی روزمره مردم در شهر یافت مجتمع های فرهنگی تجاری است که اغلب الهام بخش برای حفظ و افزایش ارزش زندگی آنها در شهر می باشند. - . - Thwatites,2007
زمینه گرایی
زمینه در لغت به معنای مجموعه شرایط با واقعیت هایی است که یک سایت مورد نظر را در بر می گیرد و همچنین به معنای شرایطی که چیزی در آن اتفاق می افتد و به شما کمک می کند تا آن را درک کنید. هر پدیده در محیط پیرامون خود تاثیر می گذارد و از آن تاثیر می گیرد و در تعامل با یکدیگر هستند. به طور کلی زمینه گرایی سازگاری با زمینه کالبدی تاریخی و اجتماعی فرهنگی است - شکرگزار چوری،. - 1393
معماری زمینه گرا:
معاری زمینه گرا بر زمین مداری و پیوند محیط با فضا تاکید دارد و با درک پیام بستر خود شکل می گیرد و در واقع پیامی را که بستر معماری به او انتقال داده به عینیت رسانده و طراحی می کند. در نتیجه ساختمان جز کوچک از طبیعت پیرامون خواهد بوده است. در این معماری هر بنایی بر اساس زمینه های فرهنگی، اجتماعی تاریخی و کالبدی اقلیمی و شرایط خاص آن سایت و ساختمان طراحی و اجرا می گردد. معماری زمینه گرا به ضرورت توجه به محیط پیرامون اثر معماری تاکید دارد و بر این باور است که توازن میان معماری و محیط می تواند هم برای خود اثر و هم بر زمینه عواملی موثر و تقویت کننده باشد. - حسینی تازه آبادی،اخترکاوان،سورتیجی و همکاران،. - 1391
زمینه گرایی در معماری :
زمینه گرایی الگویی است برای خلق محیط مطلوب تر لذا شناخت و آکاهی بیشتر و درکی عمیق تر نسبت به زمینه و محیط برای معماران و طراحان امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. معماری و زمینه گرایی تلاشی برای نشان دادن توان محیط مطلوب بصری در مقیاس کلان تر از معماری پیام معماری زمینه گرا ضرورت توجه به محیط کالبد پیرامون اثر معماری است - برولین،. - 2005
مقیاس زمینه گرایی:
درمعنای کلی می توان گفت که آغاز زمینه گرایی محله است، اما زمینه گرایی در دو جهت خرد و کلان بساط می یابد. زمینه گرایی در مقیاس کلان به منطقه گرایی می رسد و درمقیاس خرد به حال و هوای درونی بنا می رسد.
