بخشی از مقاله
فعالیتهای اقتصادی اعم از فعالیت های صنعتی، کشاورزی و خدماتی، همگی از یک سو به نوعی از منابع طبیعی استفاده می-کنند و به آنها وابستگی دارند و از سوی دیگر ماهیت فرایند آنها به گونه ای است که بالقوه محیط زیست را آلوده میکند چنانچه اگر به پیامدها و مسائل زیست محیطی انجام این گونه فعالیتها توجه نشود، باید هزینههای کلانی برای رفع خسارت و ضایعات ناشی از عدم توجه به این موضوع صرف شود. از سوی دیگر امروزه تضمین توسعه پایدار هر کشور منوط به حفظ و استفاده بهینه از منایع محدود و غیر قابل جایگزین در آن کشور شده است و اقدامات گوناگونی برای مواجهه با این مسئله توسط دولت ها انجام گرفته است که از آن جمله اعمال قوانین و اصول سبز مانند استفاده از مواد خام ساز گار با محیط زیست در مراکز تولیدی و صنعتی، کاهش استفاده از انرژی های فسیلی ، استفاده مجدد و بازیافت ضایعات و... می باشد.
این فشار های قانونی ، تقاضای روبه رشد مشتریان برای عرضه محصولات سبز در سراسر زنجیره تأمین و فاکتور های دیگر موجب ظهور مفهوم " مدیریت زنجیره تأمین سبز" شده است که در بر گیرندهی مراحل چرخهی عمر از طراحی تا بازیافت می باشد. در این مقاله پس از بررسی ادبیات نظری ، با استفاده از نظر خبرگان و تکنیک دلفی محرک های تاثیرگذار بر سازمانها درپذیرش زنجیره تأمین سبز شناخته می شود. در ادامه با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتب فازی محرکها رتبهبندی میگردد. نتیجه حاصل از این پژوهش برای تقویت محرکهای تاثیر گذار در پذیرش زنجیره تأمین سبز و بهبود عملکرد زیست محیطی زنجیره تأمین راهگشا خواهد بود.
واژههای کلیدی : زنجیره تأمین سبز ، محیط زیست، محرک های زنجیره تأمین سبز، تحلیل سلسله مراتب فازی
مقدمه:
فعالیتهای صنعتی از یک سو تأثیرات مثبت و قابل توجهی برای هر کشور و اقتصادش به همراه دارد و از سویی دیگر منجر به بروز اثرات منفی و مخربی برای هر دو بخش جامعه و محیط زیست آن کشور میشود . در دهه های اخیر تأثیر فعالیتهای صنعتی بر محیط زیست ، منجر به بروز مسائل زیست محیطی فراوانی شده است . گسترش پدیده هایی چون تغییر آب و هوا ، تخریب لایه اوزون ، بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی ، آلودگی هوا و ضایعات سمی ، مقوله توسعه پایدار زمین و سیستمهای اقتصادی را با چالشی بسیار جدی مواجه ساخته است . این مسئله ، نقش شرکتها را برای دستیابی به توسعه پایدار زیست محیطی برجسته ساخته شرکتهای فعال در زمینه کسب و کار به منظور پاسخگویی به فشار های ناشی از انتظارات اجتماعی ، از مجموعه فعالیتهایی تحت عنوان کلی » مسئولیت اجتماعی شرکت « استفاده میکنند. در نتیجه به خدمت گرفتن فناوریهای سازگار با محیط زیست و اقدام به تولید و استفاده از محصولات سبز و زیست محیطی در دستور کار کشورها قرار گرفته است .یکی از جامعترین روشهای تولید سبز و زیست محیطی نگرش زنجیره تأمین سبز می باشد.
زنجیره تأمین سبز
زنجیره تأمین سبز به عنوان یک رویکرد مدیریتی است که به دنبال حداقل کردن اثرات زیست محیطی و اجتماعی محصولات سازمان می باشد. - . - 1 تعاریف متعددی از زنجیره تأمین سبز ارائه شده است که در ادامه برخی از آنها ذکر میگردد.مدیریت زنجیره سبز عبارتست از مجموعه ای از سیاستها در زنجیره تأمین ، که اقدامات و روابط در زنجیره تأمین را با توجه به نگرانیهای مربوط به محیط زیست و همچنین با توجه به طراحی ، تهیه ، تولید ، توزیع ، استفاده مجدد ، استفاده و روش دفع محصولات و خدمات شرکت ،مدیریت مینماید - . - 2مدیریت زنجیره تأمین عبارتست از یکپارچه سازی تفکر زیست محیطی در مدیریت زنجیره تأمین که شامل طراحی محصول ، یافتن منابع و انتخاب، فرآیندهای ساخت، تحویل محصولات نهایی به مصرف کنندگان مواد، و مدیریت پایان عمر محصول، پس از عمر مفید آن میشود. - - +11
مدیریت زنجیره تأمین سبز عبارتست از تلاش هماهنگ در سراسر سازمان و استفاده از شیوه های سبز در فرایند های مختلف سازمان که این شیوهها با یکدیگر سازگار باشند و همچنین بهبود عملکرد زیست محیطی در تمامی سطوح مدیریت و تأمین کنندگان و عرضه کنندگان - . - 3بنا به تعریف آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده - 2000 - زنجیره تأمین سبز دارای چهار مرحله میباشد که عبارتست از : شناسایی هزینه ، شناخت فرصتها، شناسایی مزیتها و تصمیم گیری، اجرا و نظارت - . - 4بنابراین میتوان گفت مدیریت زنجیره تأمین سبز شامل فعالیتهای طراحی سبز ، سفارش سبز، تهیه ، عملیات سبز یا تولید سبز ، توزیع سبز ، تدارکات با زریابی سبز و همچنین لجستیک معکوس میگردد . - 5 -
ادبیات تحقیق
پیدایش و گسترش زنجیره تأمین سبز به اوایل دههی 1990 میلادی بر میگردد. هنگامی که شرکت های بزرگ ظهور نمودند در سال 2009 هالت و همکارانش به بررسی سطح و چگونگی زنجیره تأمین سبز در بخش تولید انگلستان پرداختند. آنها همچنین به مطالعه نیروهای محرک رفتار زیست محیطی ، شیوه های مدیریت خاص این محرکها و روابط متقابل بین این محرکها پرداختند - . - 6 هوو هسو به بررسی عواملی که برای پیاده سازی مدیریت زنجیره تأمین سبز در صنایع الکترونیک و برق تایوان با توجه به استانداردهای اتحادیهی اروپا پرداختند. آنها 20 عامل مهم را استخراج نمودند که در چهار بعد قرار داشت. که این چهار بعد عبارتند از مدیریت تأمین کنندگان، بازیافت محصول، مشارکت سازمانی و مدیریت چرخه عمر محصول - . - 7در تحقیقی که رینهارد در سال 1998 انجام داد مشاهده نمود که کیفیت محیط زیست و توجه به آن تنها هنگامی عملی میشود که پشتوانه قانونی داشته باشد و دولت قوانینی را برای محیط زیست و حفظ آن تصویب نماید. همچنین او دریافت که
