بخشی از مقاله
چکیده
گستردگی حوزه های علوم مهندسی عمران و نیاز پژوهشگران به اطلاعات جدید و دقیق در خصوص زمینههای مختلف تحقیقات، موجب رشد روزافزون استفاده از منابع اطلاعاتی علمی شده است. از سوی دیگر آغاز عصر اطلاعات و رسوخ فنﹼاوری اطلاعات در تمامی عرصههای حیات بشر، سازوکار جدیدی را برای دستیابی به اطلاعات فراهم آورده است:
پایگاههای تخصصی اطلاعات الکترونیکی و اینترنت. این منابع با سرعت بسیار در حال توسعه هستند لیکنتنوع پایگاه داده های این منابع و تفاوت نرم افزارهای کاوشآنها ، لزوم دستیابی به راهکارهای مشخصی را برای استفاده ازاین منابع بیش از پیش نمایان میسازد، به همین دلیل در این مقاله با شناسایی مهمترین موتورهای کاوش اینترنت در حوزه علوم مهندسی عمران و ضمن بررسی ویژگیهای هریک از آنها؛ با انتخاب کلید واﮊگان تخصصی مربوط به گرایشهای مختلف این علم و با استاندارد سازی آنها، محتوای اطلاعاتی این پایگاهها مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفته و نتایج حاصل از این تطبیق تبیین شده است. بدیهی است رتبه بندی محتوای منابع اطلاعاتی هم موجب ارتقای سواد اطلاعاتی و هدایت هوشمندانه مسیر پژوهش می شود و هم با کاهش تلفات انرﮊی محققان، در بهینه سازی هزینه های تأمین اطلاعات نقش بسزایی دارد.
١ مقدمه
روند فزاینده تحقیقات جهانی و تولید دانش از یک سوونیاز محققان به دریافت اطلاعات دقیق و بهنگام از دیگرسو، موجب رشد روشهای جدید اطلاع رسانی شده است، اگر پیشتر استفاده از نسخهکاغذی مجلات وسپس استفاده از نمایههای دستی، یگانه راه اطلاع یافتن از یافتههای پژوهشگران بود]١[، اینک به مدد تغییر شکل ضبط اطلاعات، استفاده از پایگاههای اطلاعات الکترونیکی - چه به صورت گسسته و چه به صورت پیوسته - سریعترین و مناسبترین راه دستیابی به اطلاعات علمی است
حضور این نمود جدید از فنﹼاوریارتباطاتی به همراه تغییرتلقی از مفهوم کتابخانه، موجب پدید آمدن مفهوم جدیدی به نام کتابخانه های انفورماتیکی شده است. هدف اصلی در این دیدگاه پیوند یافته های محققان به آخرین اطلاعات معتبر ودقیق موجود در جهان و امکان به اشتراک گذاشتن دانسته های پژوهشگر با سایر اطلاعات محققان می باشد؛ افزار اصلی دستیابی به این مهم نیز امکاناتی است که به مدد رشد فنﹼاوری ارتباطات در اختیار مراکز علمی- تحقیقاتی قرار گرفته است.
پایگاههای اطلاعات الکترونیکی، نمایه هایی مبتنی بر فنﹼاوریهای جدید اطلاعاتی- ارتباطی هستند.
با استفاده ازاین افزار، دیگرلازم نیست براییافتن یک مقاله بهکتابخانه های مختلف مراجعه کرد وساعتها درآرشیو، مجلات را ورق زد. امکان کاوش خودکار در میان هزاران نشریه وبا انواع روشهای جستجو مانندکاوش در: »موضوع«، »کلید واﮊه«، »مؤلف«، »زمان«، »مکان«، »عنوان مقاله«، »نامکنفرانس/ مجله« و ...ونیز امکان انجام کاوش، مستقل از مکان حفظ اطلاعات، ویژگی جدیدی به روند پژوهش بخشیده که کاملاﹰ منطبق بر خواست پژوهشگر و درجهت حرکت سریعتر تحقیقی وهموارسازی بستر فعالیتهای علمی است.
درحال حاضر بیش ازپانزده میلیارد صفحه اطلاعاتی برروی شبکه وب وجود دارد]٣[، علاوه براین بیش ازسه هزار موتورکاوش وظیفه بازیابی اطلاعات را برعهده دارندکه بزرگترین آنهاحداکثر حدود سه میلیارد ازاین صفحات را بازیابی ونمایه می کند
بدین لحاظ شناسایی منابع اصیل اطلاعاتی وتعیین ارزش علمی آنها، یکی ازنکات مهم درارتقای سطح سواداطلاعاتی است، تحقق چنین امری ازیک سو موجب هدایت پژوهشگر بهسوی اطلاعات معتبر ودستیابی سریعتر به آنها میشود و ازدیگر سوموجب بهینهسازی منابعاطلاعاتی، کاهش هزینه تأمین اطلاعات ودرنهایت جلوگیری ازاتلاف سرمایه خواهدشد.
علوم مهندسی عمران به دلیل نفوذ شگرف در عرصه های مختلف حیات اجتماعی وتأمین آسایش بشر ازاهمیت روزافزونی برخوردار است وبه همین دلیل دامنه تحقیق و تتبع درآن، روز به روز گسترده تر می شود، بدین لحاظ در این مقاله سعی می شود نخست مهمترین پایگاههای اطلاعاتی موتورهای کاوش اینترنت درگرایشهای مختلف این علم شناسایی وسپس با مقایسه تطبیقی آنها، محتوای اطلاعاتی هریک ارزیابی وارزش علمی هرکدام تعیین گردد.
٢ موتورهای کاوش
درسادهترین تعریف، موتورکاوش برنامهای رایانهایاستکه ازطریق کلید/ واﮊهعبارت بهجستجوی منابع اطلاعاتی موجود درشبکه اینترنت میپردازد. این افزار پس از بازیابی مدارک واجدکلیدواﮊه، آنها را درنمایه اطلاعاتی خودحفظ میکند و سپس درهربار مراجعه، اطلاعات بازیابی را دراختیارکاربر قرار می دهد ]٥.[ دراین مقاله هفت موتورکاوش اصلیِ مورد کاربرد درتحقیقات علمی مورد بحث وبررسی قرارمیگیرند:
٢١ موتور کاوش آلتاویستا - Altavista -
این موتور یکی از قویترین و جامعترین موتورهای کاوش در اینترنت است که امکان کاوش در صفحات وب و گروههای خبری را با استفاده از کلید واﮊه/ عبارت وبا کاربرد عملگرهای منطقی بولی OR - ،AND و - NOT میسّر میسازد. همچنین این موتور امکان محدود ودقیق کردن روند کاوش را فراهم میآورد. نتایج کاوش به شکلهای مختلف: استاندارد، فشرده ومفصﹼل قابل نمایش است، ضمن اینکه میتوان رتبه بندی ارتباطی نتایج حاصل باکلید واﮊه مورد نظر را نیزتعیین نمود
٢-٢- موتور کاوش اکسایت - Excite -
این موتور جوینده اخبار، گروههای بحث وگفتگو، آگهی های طبقه بندی شده، گروههای خبری، صفحات وب و مجموعهای از هفتاد هزارسامانه وب است. کاوش دراین موتور ازطریق جستجوی متن کامل صفحات وب صورت میگیرد؛ ضمن اینکه امکان حذف واﮊگان غیر اطلاعاتی نیز وجود دارد.
بازیابیدقیق اطلاعات بااستفاده ازعملگرهای منطقی بولی انجاممیشود، علاوه براین بهکمک عملگرهای دیگرمانند پرانتز وعلامت سؤال امکان اصلاح کاوش وجود دارد
٢-٣- موتورکاوش هات بات - Hot Bot -
اینموتورکاوش اطلاعات وب را بهصورت هفتگی درپایگاه اطلاعاتی خود نمایه می کند و شامل صفحات وب، پیوندهای گوفر وفایلهای قابل انتقال میباشد. جستجو دراین موتور ازطریق عنوان، سرعنوان، نوع پیوند وکلید واﮊه صورت میگیرد ضمن اینکه واﮊههای غیراطلاعاتی نیز درفرایند کاوش حذف می شود ]٨.[
٢-٤- موتور کاوش لیکاس - Lycos -
این موتورکاوش اطلاعات مختلفی را در زمینه های کامپیوتر - سخت افزار و نرم افزار - ، اطلاعات تجاری ومالی، ورزش، تفریح وسرگرمی و... پوشش می دهد، علاوه براین پایگاه داده بسیارگستردهای ازشناسه یکنواخت منابع موجود درسامانههای وب، گوفر و پیمانهای انتقال فایل را نیز در بر میگیرد.
مزایای ویژه این موتور عبارت است از: سرعت بالای جستجو، سهولت کاربری و حجم وسیع نمایه آن؛ ولی مهمترین نقطه ضعف آن عدم توانایی در استفاده از عملگرهای بولی درهنگام کاوش است ]٩.[
٢-٥- موتور کاوش اینفوسیک - Infoseek -
این موتور، یک موتور کاوش دقیق و جامع در وب است که جستجو در آن به آسانی و سرعت امکانپذیر میباشد. این موتوراطلاعات مختلفی را در زمینههای گروههای جدید شبکه جهانی سیستم یونیکس، نشانی پیام نگار، ایستگاههایFTP و گوفر پوشش می دهد. امکان استفاده از حروف بزرگ :
به منظور کاوش اسامی خاص، افراد و یا نام شرکتها؛ امکان محدود نمودن کاوش به محدودهای خاص - مانند کاوش در عنوان، در تصویر، در پیوند و ... - ؛ امکان استفاده از عملگرهای /+ : بترتیب به منظور در نظر گرفتن ویا حذف واﮊههای مورد کاوش از جمله ویژگیهای این موتور کاوش هستند که به کمک آنها می توان به اطلاعات دقیقتری دست یافت
