بخشی از مقاله
چکیده
تنوع زیستی در هر منطقه را باید کلید پایداری و سلامت محیط زیست طبیعی در آن به حساب آورد. یکی از عناصر تنوع زیستی، پرندگان می باشند که دارای ارزش های اکوتوریسمی، اقتصادی اجتماعی و بسیاری ارزش های دیگر هستند. شهرستان شفت که در ناحیه غرب استان گیلان واقع شده است از لحاظ توپوگرافی به گونه ای است که دارای تنوع بالایی از پرندگان می باشد، لذا هدف از انجام این تحقیق، شناسایی فون سسکیان شهر شفت می باشد. به این دلیل نقاطی در شهر شفت انتخاب و از دی 1391 تا آذر 1392 به مدت 12 ماه، بررسی صورت گرفت.
بر اساس نتایج این تحقیق، 11 گونه سسک که معادل 27/5 درصد از فون سسکیان ایران می باشد، در شهر شفت شناسایی گردید. با توجه به تنوع بالای پرندگان در شهرستان شفت به دلیل وجود ناهمواری ها و جنگل های انبوه، لازم است توجه بیشتری به این منطقه صورت گیرد.
.1 مقدمه
تنوع زیستی در هر منطقه را باید کلید پایداری و سلامت محیط زیست طبیعی در آن به حساب آورد. تنوع زیستی اصطلاحی کلی برای نشان دادن درجه تنوع طبیعت است که از نظر سلسله مراتب به سه طبقه ژن، گونه و اکوسیستم تقسیم می شود که هر یک جنبه های مختلفی از سیستم های زندگی را بیان می کنند. امروزه تنوع زیستی در سطح جهانی، توجه عموم مردم را به خود جلب کرده به طوریکه در اکثر محافل یا رسانه ها اغلب به موضاعاتی پرداخته می شود که در رابطه با از بین رفتن گونه ها در سراسر جهان و ضرورت حفظ گونه ها می باشد .[1] در این میان، پرندگان از عناصر عمده اغلب اکوسیستم های دنیا به شمار می روند و دارای ارزش های زیبایی شناختی، تفرجی، اقتصادی اجتماعی و بسیاری از ارزش های دیگر هستند که حفاظت از آنها و شناخت نقش های آنها در محیط زیست، می تواند بخش قابل توجهی از تنوع زیستی را حفظ نماید
در میان تیره های مختلف پرندگان در ایران، تیره سسکیان - Sylviidae - با 40 گونه از 11 جنس در کشورمان [5]، خانواده ای بسیار بزرگ و شامل پرندگانی کوچک یا خیلی کوچک با رنگ های غیر چشمگیر، نوک باریک و بال های نوک گرد و کوتاه است. تشخیص گونه های سسک کار مشکلی است و خیلی اوقات باید به یاری صدای پرنده که مطبوع است، آن را شناخت. سسک ها را می توان به پنج گروه تقسیم کرد
جنس Locustella شامل پرندگانی است قهوه ای رنگ، بسیار رموک و کمرو با نوار سفید مبهمی بر چشم و دمی که انتهای آن گرد است. این پرندگان بیشتر در بیشه و بوته زار انبوه و یا نیزار یافت می شوند.
جنس Acrocephalus شامل پرندگانی است که پشت آنها قهوه ای رنگ و زیر بدنشان روشن تر و انتهای دم آنها نیز گرد است. معمولا در محیط تالابی زیست می کنند ولی گونه هایی از آن نیز در مناطق خشک وجود دارند. سسک های جنس Hippolais دارای رنگ های سبز، زرد، زیتونی و خاکستری، و دم چهار گوش هستند. در باغ ها، حریم جنگل ها، بوته زارها و محیط های مشابه دیده می شوند؛ بعضی گونه ها در محیط های نیمه بیابانی یافت می شوند. گروه Phylloscopus شامل پرندگان کوچکی به رنگ های مایل به سبز یا زرد بوده که بال ها و دمشان مرتب در حرکت است. زیستگاه این جنس نیز متفاوت بر حسب گونه شامل جنگل های تنک و بوته زار، جنگل های کوهستانی، سروستان های با شیب های سنگی، باغ ها، میوه زارها و امثال آن است.
پرندگان جنس Sylvia در جنگل، بوته زار و بیشه به سر می برند ولی گونه هایی در دشت و جلگه نیز یافت می شوند. این پرندگان بیشتر خاکستری، قهوه ای، سیاه و بلوطی یا اخرایی هستند. تقریبا همه سسک ها مهاجرند و تغذیه آنها بیشتر از حشرات، عنکبوت ها و گاهی سته است
جدول شماره :1 جنس ها و تعداد گونه سسک های ایران
با توجه به اینکه شناسایی فون پرندگان در شهرستان شفت تا به امروز انجام نگرفته و اطلاعات دقیقی مبنی بر حضور یا عدم حضور چه تعداد گونه پرنده در این شهرستان در دست نیست، هدف از انجام این تحقیق، شناسایی گونه های سسک شهر شفت می باشد.
.2 مواد و روش کار منطقه مورد مطالعه
شهرستان شفت در ناحیه غربی استان گیلان، در مختصات جغرافیایی 36 درجه و 58 دقیقه تا 37 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی و در 49 درجه و 11 دقیقه تا 49 درجه و 31 دقیقه طول شرقی واقع شده و با مساحت 681/3 کیلومتر مربع، درصد کمی از سطح استان را دربر می گیرد. این شهرستان از شمال به شهرستان رشت، از جنوب به استان زنجان، از شرق به شهرستان رودبار و از غرب به شهرستان فومن محدود است. قسمتی از کوه های تالش که دنباله رشته کوه البرز است، در این شهرستان قرار دارد و ناحیه بزرگی را در جنوب این شهرستان شامل می گردد.
این شهرستان دارای دو ناحیه عمده جلگه ای و کوهستانی است که در ناحیه کوهستانی، محدوده های کوهپایه ای، جنگلی و مرتعی در ارتفاعات مختلف به چشم می خورد. شهر شفت مرکز شهرستان شفت است که در جلگه واقع شده و اطراف آن را شالیزارها پوشانده اند و با وسعت 5/14 کیلومتر مربع در 49 درجه و 24 دقیقه طول جغرافیایی شرقی و در 37 درجه و 10 دقیقه عرض جغرافیایی شمالی واقع شده است - شکل شماره . - 1 ارتفاع این شهر از سطح دریای آزاد برابر با 38 متر می باشد. آب و هوای ناحیه جلگه ای شفت، مرطوب و در فصل های مختلف سال، دارای شرایط مطلوب و در ناحیه کوهستانی، نیمه مرطوب و دارای شرایط متوسط است
روش کار
این بررسی از دی 1391 تا آذر 1392 - به مدت 12 ماه - انجام شد. شناسایی گونه های سسک شهر شفت با مشاهده مستقیم و بر اساس اندازه جثه، شکل ظاهری، رنگ آمیزی پر و بال، نوع رفتار و صدای خاص گونه با استفاده از راهنماهای مختلف صحرایی انجام گرفت. بدین منظور از دوربین دو چشمی 8×42 مدل ونگارد - VANGUARD - سری SPIRIT و دوربین عکاسی دیجیتالی مدل کانن - KANON - با قدرت زوم 14X استفاده شد. با توجه به زیستگاه اکثر سسک ها که در پوشش های نسبتا انبوه و نزدیک به آب می باشد، نقاط انتخابی مورد بررسی بیشتر به این مکان ها تعلق داشت.
شکل شماره :1 نقشه شهرستان شفت به تفکیک آبادیها
