بخشی از مقاله
چکیده
بدون تردید می توان گفت نیروی انسانی با ارزشترین منبع سازمانی محسوب میشود. منابع انسانی به سازمان معنا و مفهوم بخشیده و زمینههای تحقق اهداف سازمانی را فراهم میکند. امروز بیش از هر زمان دیگری مشخص شده است که رشد و توسعه سازمانها و در پی آن یک جامعه و کشور در گرو استفاده صحیح از نیروی انسانی است. رفتار آدمی به عنوان مهم ترین منبع و سرمایه سازمانی به گونه ای نامشهود تاثیر شگرفی بر معادلات گوناگون سازمانی، ملی و در گستره ای وسیع تر جهانی گذاشته است.
در دنیای رقابتی امروزه منابع انسانی یکی از عواملی است که می تواند برای سازمان های مزیت رقابتی ایجاد کند موفقیت یا شکست هر سازمانی، تا حد زیادی بستگی به افراد آن سازمان دارد، و سازمان هایی می توانند به بقای خود ادامه دهند که با توجه به تغییرات مردم دنیای کنونی، نقش قابل قبولی را در انعطاف پذیری با این تغییرات ایفا کنند. در این خصوص لازم به ذکر است که علت تمایز میان منابع انسانی و سایر منابع سازمانی، به این خاطر است که منابع انسانی یک سازمان، دارای قابلیت هایی نظیر یادگیری، تغییر پذیری، نوآوری و خلاقیت می باشند که اگر درست مدیریت شوند، می توانند بقای طولانی مدت سازمانها را تضمین کنند
مقدمه
می توان اذعان نمود که رفتار آدمی از متغییرهای اساسی دنیای کنونی است که قادر است بنوبه خود جوامع را با مخاطرات وچالش ها و یا فرصت ها روبرو نماید. سازمان ها به عنوان نهادهای اجتماعی که دامنه تأثیر آنها بر شئون مختلف زندگی انسان ها، بسیار گسترده است، در متن محیط اجتماعی می رویند و می بالند و به همین دلیل، به عنوان سیستمی پیچیده، همواره در تعامل مستقیم با محیط درونی و بیرونی خود هستند.
آنها از یک سو خواهان موفقیت، بقا و حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب هستند و از سوی دیگر موفقیتشان مرهون نحوه برقراری ارتباط و تعامل درست با محیط است. از زمان ارزیابی اهمیت سازمان هابیش از سی و پنج سال می گذرد. از آن زمان تا کنون تعداد سازمان های دولتی به طور چشم گیری افزایش یافته است. موضوعات قابل بحث مربوط به سازمان ها از آنچه که حتی در یکی چند سال گذشته تصور می شده به مراتب فراتر رفته است
در عصر حاضر که جهان رو به ترقی و پیشرفت ناگهانی است، نقش سازمان ها در پیشرفت اهداف عالی کشور انکار ناپذیر است. رفتار سازمانی محل برخورد نظامها بوده ، ماهیتی توصیفی دارد. به عبارت دیگر، این رشته زاییده مجموعه ای ازرشته های علمی است که سعی در توصیف رفتار دارند.
رفتار سازمانی ، علمی میان رشته ای است که از جهات متعدد، سایر رشته های علمی را با یکدیگر ترکیب و ادغام می کند. بسیاری از مردم در داخل یک سازمان متولد شده، در سازمانی دیگر تحصیل کرده، بسیاری از دارایی خود را ازسازمان کسب کرده اند و در درون یک سازمان از دنیا رفته اند. اکنون که سازمانها چنین تأثیری بر زندگی ما دارند توجه به علل و چگونگی اقدامات و رفتار سازمانها ضروری به نظرمی رسد
- رفتار شهروندی
امروز مفهوم رفتار شهروندی سازمانی، توجه مدیران و محققان را به خود جلب کرده است . توجه به این گونه رفتارها می تواند یکی از راه های افزایش اثر بخشی سازمان ها باشد . مطالعه نظام یافته رفتار، به بهبود توانایی در تشریح و پیش بینی و همچنین هدایت، کنترل و تغییر رفتار می انجامد و نیز از روابط میان رفتارها و واقعیت های مهم پرده برداشته ،و مبنایی را برای پیش بینی دقیق رفتار فراهم می کند.
در مکاتب اولیه مدیریت، افراد با رفتارهایی ارزیابی می شدند که در شرح شغل و شرایط احراز از شاغل انتظار می رفت. ولی امروزه رفتارهایی فراتر از آنها مدنظر قرار گرفته است که جزء جدایی ناپذیری در مدیریت عملکرد محسوب شده و در جنبه های مختلف سازمانی وارد شده اند. این رفتارها با مفاهیم رفتارهای فرانقشی، رفتارهای خود جوش و یا رفتار شهروندی سازمانی سازمانی مورد توجه قرار گرفته اند. در نتیجه، در سال های اخیر محافل علمی و تحقیقاتی ضمن توجه به مفهوم رفتار شهروندی سازمانی ، تاکید فراوانی بر اهمیت تاثیرآن بر اعمال و رفتار کارکنان داشته و محققان زیادی به تجزیه و تحلیل آن پرداخته اند
در ساخت رفتار شهروندی سازمانی نکته قابل توجه این است که به عواملی توجه شود که روی آنچه که رفتار شهروندی خوانده می شود تاثیرگذار هستند . دلیل توجه به این نکته این است که مطالعات انجام شده نمونه های را نشان می دهد که چگونه افراد بطور صریح رفتار شهروندی سازمانی را تعریف کرده و میسنجند. مثلاً ممکن است کسانی به رفتارهای مخصوصی بعنوان رفتار در نقش توجه داشته باشند در حالی که دیگران همین رفتارها را فرا نقش - خارج از نقش - قلمداد نمایند
اگرچه توجه به رفتار شهروندی سازمانی از سوی بسیاری از مدیران مورد توجه قرار نمی گیرد، و رفتارهای شهروندی سازمانی جزء وظایف رسمی فرد نمیباشد، مسلماً نبود این نوع رفتار می تواند مشکلاتی را در روابط بین فردیو احتمالاً انجام امور سازمانی بوجود آورد. در نظام بوروکراتیک تمام تلاش مدیران در جهت کسب کارایی بیشتر با حفظ سلسله مراتب هرمی سازمان بوده است.
اکنون که توجه شهروندان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان درک شده است، رفتار آنها هم می تواند بسیار بااهمیت تلقی شود و از این روست که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتار شهروندی پرداخته اند. رفتار شهروندی سازمانی را می توان انعکاسی از رفتار های اخلاقی در فرد می باشد.رفتار اخلاقی منجر به رفتار شهروندی سازمانی می شود . کارکنانی که رفتارهای شهروندی کمتری دارند کمتر در رفتارها و فعالیت های فرا نقشی یا فرا وظیفه ای شرکت می کنند .
رفتاراخلاقی می تواند جو عمومی سازمان را مهیای بروز رفتار شهروندی می نماید. زمانی که محیط سازمان به عنوان یک محیط اخلاقی سالم شناخته شود . انتظار بروز رفتارهای شهروندی سازما نی نیز بیشتر می شود . در دنیای پر رقابت کنونی با وجود افزایش استفاده از تکنولوژی اطلاعات، بازهم در عملکرد کارایی سازمان شکاف وجود دارد. اکنون قواًی این اعتقاد وجود دارد که عملکرد کارایی سازمان تا حدود زیادی به تلاش کارکنان که فراتر از الزامات تعریف شده، نقش می باشد بستگی دارد
از آنجا که کارکنان سازمان به عنوان افراد اداره کننده وظایف مختلف در سازمان می توانند به پیشبرد اهداف سازمان کمک کنند، اغراق نیست اگر امروزه موفقیت یا شکست هر یک از بخشهای یک سازمان را به موفقیت یا شکست کارکنان و مدیران آن بخش منسوب نمائیم
ساختار و کیفیت مدیریت سازمانها ، وجه تمایز اصلی کشورهای توسعه یافته با دیگر کشورهاست بنابراین نظامهای اداری که توسط مدیریت سازمان ، طراحی و از طریق مجموعه مقررات اجرا می شود و با نظارت صحیح و با دریافت بازخور از فرایند عملیات مورد کنترل دقیق قرار می گیرند متولی تولید تصمیم سازیها، سیاستگذاریها و اجرای درست عملیات می باشند و به بیان دیگر مدیریت مطلوب مدیریتی است که بتواند نظام اداری کامل را ایجاد، مستقر و پایدار سازد. در حقیقیت، مسئولیت اصلی عدم استقرار کامل نظام اداری مطلوب ، متوجه کاستی های نظام مدیریت سازمان است.
