بخشی از مقاله
چکیده
همانطور که در بسیاری از کنفرانس ها و همایش ها مطرح شده توجه به پایداری در حوزه های گوناگون می باشد.در مقوله شهرسازی حوزه توسعه پایدار شهری مورد تاکید بسیاری از محققان و پیوهشگران بوده است.در این مقاله اقدام به معرفی و شناخت کلی از مفاهیم پایداری در بخش های توسعه و شهر و شاخصهای مورد نظر توسعه پایدار ضوابط برنامه ریزی و طراحی شهری جهت حرکت انسان به سوی پایداری و پایداری شهری و خصوصیات شهر پایدار و تجزیه به اجزا در ارتباط با کل و طراحی شهری پایدار و ملاحظات کلی در برنامه ریزی برای توسعه شهری پایدار پرداخته می شود.
روش تحقیق به صورت پژوهش نظری بوده و بر اساس اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای اقدام به نتیجه در این حوزه شده است. افزایش فشردگی کالبدی در توسعه شهری, حفاظت و احیای نظام های طبیعی در شهر و منطقه پیرامونی, کاهش مصرف منابع و تولید آلودگی در شهر و منطقه, بهبود زیست پذیری اجتماعات بشری, پایندگی و تقویت اقتصاد شهری و اصلاح نظام اداری و حکمرانی شهری, بایستی اعمال شود تا شهر به سمت پایداری هدایت شود .
وقتی که به توسعه پایدار شهری نظر می کنیم آن را با توجه به پیچیدگیهای شهر و مدیریت شهری و نواحی اطراف آن در نظر می گیریم و نمی توان آن را جدا از روستاها و شهرهای کوچک دانست . ولی حفظ کیفیت زندگی انسان با توجه به پیشرفتها امیدوارکننده است ، زیرا توسعه پایدار همچون علوم دقیقه نیست و عامل زمان در توسعه شهری خیلی مهم به نظر می رسد .
مقدمه
مفهوم پایداری و شهر پایدار چیست؟آیا این دو مفهوم از هم جدا هستند؟آیا پایداری مفهومی است که شهر پایدار مد نظر دارد؟شهر پایدار از چه اصولی پیروی می کند؟آیا اصولی برای پایداری و شهرپایدار وجود دارد؟دیدگاه های شهر پایدار چه جهتی را به خود می گیرد؟چارچوب نهایی برای پایداری و شهر پایدار وجود دارد؟آیا اصول کلی و ثابتی وجو دارد؟چرا در جهان امروز مسئله شهر پایدار از اهمیت خاصی برخوردار است؟نگاه به بحث پایداری و شهر پایدار چه سودی برای ساکنین شهر دارد؟با تحقق شهر پایدار به شهر سبز خواهیم رسید؟
هدف اصلی این پایداری و شهر پایدار چیست؟ و ... سوالاتی که می توان برای روشن شدن مسئله و بیان آن در ذهن پرورش داد و با پاسخ به آنها به چارچوب و اصول کلی رسید. در سالهای اخیر شهرنشینی بر شهر سازی غلبه کرده و باعث ناپایداری در ابعاد اخلاقی ، اجتماعی ، آلودگی آب ، خاک و محیط زیست و غیره گردیده است . این در حالی است که در کشورهای صنعتی الگوی مصرفی شهرها بر اکوسیستم جهانی فشار می آورد درحالی که ایجاد مسکن در کشورهای در حال توسعه نیازمند مواد خام ، انرژی و توسعه اقتصادی جهت فائق شدن بر مسائل اولیه اقتصادی و اجتماعی است .
جمعیت های شهری جدید که زاغه های حاشیه شهرهای جنوب را اشغال کرده اند و آلودگی های مختلف مانند ؛ آلودگی آب و هوا ، آلودگی صوتی و بصری ، پسابهای زیان آور کارخانجات صنعتی عظیم جهان و هزاران مشکل دیگر از مشخصات بارز زندگی شهری قرن حاضر است . افزایش میزان آلودگیها در کشورهای در حال توسعه و آسیایی بمراتب شدید تر از کشورهای پیشرفته است و این امر ناشی از ساختار صنعتی آنهاست که در مرحله گذار قرار دارند .
بحرانهای زیست محیطی امروزه به گونه ای افزایش یافته است که برای حل آنها مفاهیمی چون شهر سبز ، شهر قابل زندگی ، توسعه پایداری و توسعه پایدار شهری به وجود آمده تا بلکه بتوانند این معضلات را تا حدودی کاهش دهند . توسعه پایدار به مفهوم حرکت بر محور انسان-محیط است و توسعه امکانات اقتصادی با توجه به ملاحظات محیطی و عدالت اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد. توسعه پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعه صرفا اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح گردید.
جایی که توسعه بی رویه باعث اختلافات طبقاتی و مشکلات زیست محیطی عدیده ای شده و مسیر توسعه به ابعاد محیطی و اجتماعی کمتر از اقتصادی بها داده بود. واژه توسعه پایدار را اولین بار به طور رسمی برانت لند در سال 1987 در گزارش آینده مشترک ما مطرح کرد .این واژه در مفهوم گسترده آن به معنی اداره و بهره برداری صحیح و کارا از منابع پایه طبیعی ، مالی و نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرفی مطلوب است که با بکارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل امروز و آینده به طور مستمر و رضایت بخش امکان پذیر می شود .
- حاتمی نژاد و دیگران , - 1389در سال 1992 همزمان با بیستمین سالگرد کنفرانس استکهلم کنفرانسی با حضور سران کشورها در برزیل برگزار شد . این کنفرانس که کنفرانس زمین نامیده شده فعالیت بیست ساله بین المللی و ملی در زمینه محیط زیست دارد که در سال 1972 در استکهلم توجه به مسائل زیست محیطی پس از تشدید فعالیت های آلوده کننده ، بیشتر شد . - زیاری ، ص16 ؛ - 1378 در سال 1974
اعلامیه کوکویوک2 که در آن توسعه بوم شناسانه مطرح شد که سرانجام عنوان توسعه پایدار به خود گرفت. مهمترین نسبت در این نام گذاری طرح الگویی برای توسعه بود که برای محیط زیست زیان آور نباشد. 3 دستاورد این کنفرانس ها ارائه نظریه توسعه پایدار است که بعدها در ابعاد شهری و ناحیه ای تعمیم داده شد . - موحد ، ص 47 ؛ - 1379 توسعه پایدار عبارت است از توسعه ای که نیازهای نسل امروز را برآورده کند بدون آنکه توانایی نسلهای آینده را در برآوردن نیازهای خود به مخاطره افکند . - شیعه ، ص 12 ؛ - 1378 .
توسعه یک مفهوم کیفی را مشخص می کند و می توان آن را معادل با افزایش کیفیت زندگی دانست که مسائلی مانند بهداشت ، آموزش ، رفاه ، آزادی حق بیان ، حقوق و غیره را شامل می شود . - دلیر ، ص 92 ، 1380 - توسعه با مردم شروع می شود نه با تولید و محتوای آن ، نه در استیلای انسان بر طبیعت ، بلکه در هماهنگی با آن است . توسعه می بایست حق انتخاب انسان ها را افزایش دهد و فرصتهای برابر ، کارایی بیشتر ، عدالت فراگیر و محیطی پایدار به وجود آورد .
- طبیبیان ، ص 41 ، - 1382 در راستای تحقق توسعه پایدار شهری می بایست شرایطی فراهم شود تا امکان بستر سازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد که در این بستر می توان به برقراری عدالت اجتماعی - هاروی، :1376 ص - 99 - 110 طراحی اقلیمی هماهنگ با محیط زیست انسانی - بحرینی، شیعه، - 1380، تقویت ساختارهای همبستگی اجتماعی همچون تعهد و مسئولیت پذیری، تقویت بنیانهای اجتماعی و خانوادگی و احیای محیط زیست همگانی - بحرینی، - 1378 وایجاد انتظام ساختاری در فضای شهری برای ادراک زیباشناختی و خوانایی شهری و بهبود بهره گیری از فضاهای شهری و افزایش رضایت شهروندی - بحرینی، 1378، ص - 129 -98 و یکپارچگی بخشی به ساختار بصری محیط و منظر شهری - گوردن کالن، :1377 ص - 90 -64 اشاره کرد.
بنابراین مفهوم توسعه ، پایداری و شهر پایدار هر کدام برای دارای برداشتی متفاوت از مفهوم هستند و مفهوم پایداری و شهر پایدار از هم جدا بوده است.نمی توان به صورت قاطع و محکم اعلام کرد که پایداری همان شهرپایدار یا برعکس آن خواهد بود. درست است که در برخی از موارد در اصول و ضوابط دارای شباهت هایی هستند ولی در کل از دو مجموعه متفاوت پیروی می کنند.
طی سال های اخیر مقوله ی توسعه ی پایدار به ویژ در شهرها بسیار موردتوجه قرار گرفته است و در دو سطح خرد و کلان مطرح شده است. کیفیت زندگی انسان ارتباط مستقیمی با کیفیت محیط زیست او او دارد وباتوجه به این که بسیاری از انسان ها در مکانی به نام شهر زندگی می کنند که محل برقراری اکثر ارتباطات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز می باشد مسائلی از جمله بحران محیط زیست ، انرژی، آلودگی هوا،آلودگی صوتی ، ترافیک بخشی از عواملی هستند که می توانند کیفیت زندگی انسان را دستخوش تغییر ودگرگونی قرار دهند .
در این شرایط در راستای افزایش وبهبود کیفیت زندگی انسان توجه به مقوله ی توسعه ی پایدار یا پایداری در شهر مطرح می شود .بررسی مسائل مربوط به پایداری زمانی ملموس می شود که نمود عملی آن شکل گرفته باشد و منجر به نتایج موفقیت آمیزی گردد.تعاریف زیادی از توسعه ی پایدار وجود دارد اما دو تعریف زیر ماهیت این واژه را بیشتر روشن می سازد - - willis,2006
-1 ارتقای کیفیت زندگی در ضمن در نظر گرفتن ظرفیت تحمل محیط زیست -2 پاسخ گویی به نیازهای نسل حاضر بدون آنکه توانایی و امکانات نسل های آینده برای تأمین نیازهایشان محدود شود. در سال 1994، دوستان زمین در کتاب برنامه ریزی برای سیاره نوشتند که استفاده مختلط از فضاهای موجود در شهر می تواند به بخشهای مختلف آن حیات دوباره ببخشد و ایمنی و امنیت را برای مکانهای عمومی فراهم آورد.
نویسنده دیگری، توسعه پایدار شهری را بهره وری در استفاده از زمین و تشویق به استفاده مجدد ساختمانها می داندو نیز معتقد است که اندازه، تراکم و مکان زیستگاههای انسانی که برای پایداری مناسب می باشد، به تناسب توسعه تکنولوژی در انرژی، تولید ساختمان و حمل و نقل متغیر خواهد بود - علیشاهی،1380 ، . - 38 با توجه به تاریخچه شهرسازی از نظر اجرایی، دو مقیاس شهری و منطقه ای مناسب ترین موقعیت را جهت تحقق پایداری در اختیار می گذارند. شهر سازی به عنوان یک رشته علمی و یک زمینه عملی و حرفه ای قادر است که سهم عمده ای در ایجاد سکونتگاههای انسانی پایدار اعم از شهر یا منطقه بر عهده داشته باشد.
در این دو سطح است که یک شهرسازی حرفه ای جدید می تواند براساس تفکر "جهانی فکر کنید، محلی عمل کنید" شکل بگیرد. امروز دیگر روشن شده است که هیچ شهر یا منطقه ای خود مستقل و منفک از محیط اطراف باشد - « بحرینی،1378، - .281 »فعالیتهای شهرسازی در همه کشورها، یک وسیله موثر جهت اجراو تحقق سیاستهای ملی و محلی، موقعیتهای عمده ای برای تجدید نظر در استفاده از زمین، انرژی و محیط زیست ارائه می دهد تا بدین وسیله بتوان سکونتگاههایی ایجاد کرد که نه تنها زندگی مطلوب وبا کیفیتی را برای نسل حاضر و آینده ساکن در شهرها تامین کند. بلکه، پایداری کره زمین و روح انسانی را نیز تضمین نماید«
