بخشی از مقاله
چکیده :
معمار از ژرفای وجود معنایی خود مبادرت به ایجاد نظم و هماهنگی در فضا و مکان کرده و تحمیل اراده انسانی به نمایش خواهد گذاشت . منظر و سیمای هر شهر متشکل از مجموعه ای معماری های بهم تنیده شده شهری میباشد که قابلیت انتقال و بازتاب و تاثیرگذاری ارزش ها و هویت را خواهد داشت. در واقع معماری در عمیق ترین معنای ذهن خود، ایجاد نظم و هماهنگی در فضا و زمان و تسلیم اراده انسانی خود خواهد کرد نه. اراده ای از جنس سلطه ، بلکه از بُعد ایده و تففکر ، معماری در زندگی جاری ست ، غوطه ور در همه شئون زندگی ، زایش شهرها ، زائیده تفکر معماران و طراحان شهری ست .
فلذا آینده نگری و رفع نیاز شهروندان توجهات خاص معماران را میطلبد . چرچیل اعتقاد داشت : : » رفتار انسان با محیط کالبدی ارتباط تنگاتنگی دارد . انسان محیط فیزیکی را می سازد و سپس محیط فیزیکی است که انسان ها را می سازد . « شناخت ابعاد مختلف رفتارهای اجتماعی و محیط کالبدی از حوزه های مختلف اجتناب نا پذیر بوده و در مسیر تحقق رفع معضلات اجتماعی کمک بسزائی خواهد کرد. توجه طراحان و معماران به روانشناسی محیطی بستری را فراهم خواهد کرد که در طراحی فضاها ، لایه های پنهان و ضمیر ناخودآگاه شهروندان نیز مورد تحلیل و نیاز سنجی واقع گردند .
مباحث آرامش و شادی و تعلق خاطر و غیره متعلق به حوزه خاص تخصصی بشمار نرفته و در تعالی انسان در تمام حوزه ها مورد تاکید است . رابطه محیط شهری و شهرسازی و معماری با مراتب روان شناسی در بُعد مکان و جامعه وجوه مشترکی داشته ، که الزمام ورود به این مقوله را غیر قابل تردید خواهد کرد . ژاک دریدا - - 1 روز مرگ دلوز - - 2 سخنان خود را با این جمله آغاز کرد : » او فیلسوفی بود که فلسفه را با زندگی درآمیخت و آن را شادمانه ساخت .
« این گفته دریدا از دو منظر قابل تامل است . نخست » در آمیختن با زندگی«× و دیگری » شادمانه ساختن . « با الهام از خطابه ژاک دریدا در میابیم که معماران نیز معماری را با زندگی در آمیخته اند و همچنین میتوانند شادمانه نیز بسازند . توجه معماران و طراحان به رضایت مندی و خرسندی و شادمانی شهروندان در طراح های خود ، میتواند سنخیت » شادمانه ساختن « را در جامعه تداعی بخشد .
این هدف والائی خواهد بود . سوال اینکه : روانشناسان محیطی و معماران میتوانند در ارتقاء سطح آرامش و آسایش و امنیت روانی اقدامی صورت دهند ؟ چگونه میتوان احساس رضایت مندی و تعلق خاطر شهروندان را نسبت به شهر را افزایش داد ؟ در این پژوهش ضمن بازخوانی و یادآوری تعاریف موئلفه های کلان موضوعی ، با به کارگیری روش توصیفی و تحلیلی و از طریق مطالعات اسنادی قصد پاسخگوئی به سوالات مطروحه را دارد .
مقدمه :
در حال حاضر توسعه پایدار در تمام حوزه های و خصوصا" معماری و شهرسازی بعنوان اصل اساسی مورد پذیرش و اقبال همگان قرار گرفته است. و میزان تعلق خاطر و علاقه مندی به شهر و محله و زاده و دلبستگی ها از اصلی ترین شاخص های رضایت مندی و شادابی محسوب میگردد. با بررسی به کشورهای برتر در گزارشات ارائه شده در طی سنوات اخیر وضعیت کشورهای اسکاندیناوی و غرب اروپا هموار بهتر از سایر کشورها بوده و میزان رضایت مندی و شادابی در برخی از کشورها تا 97% نیز میرسد.
برای پاسخگوئی به میزان رضایتمندی از شهر محل سکونت، کافیست خاطرات خود را از شهر و محله یا دلبستگی مرور گردد، اگر بلادرنگ امکانی را ذکر عنوان شود، دلبستگی ما محرز میباشد، ولی اگر نیاز به تامل باشد یا محل تردید باشد یا یا در حد بسیار محدود عنوان گردد یا پاسخی درخور ذکر نگردد، عدم دلبستگی و رضایت مندی محرز خواهد شد . این مثال ساده نشان میدهد که معماری نتوانسته همچون گذشته طرحی جاودان در ذهن ما خلق نماید .
ناهنجاری ها و مشکلات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و غیره در جوامع امروزی از یکسو ، و از سوی دیگر تنزل جایگاه معماری بی هویت و تاثیرات محیطی بر افراد جامعه باعث گردیده که آرامش روحی و روانی، امنیت اجتماعی و شادی از شهروندان فاصله بگیرد، با بررسی های فرا تخصصی و تعامل با آن حوزه ها خصوصا" روانشناسی محیطی ، میتوان آینده بهتری را برای شهرها رقم زده و سطح رضایت مندی و تعلق خاطر شهروندان را از فضاهای شهر بالاتر برد . هدف از تحقیق بررسی و واکاوی نظریه های علمی و کاربردی و شناخت عوامل تاثیرگذار بر شادمانی شهروندان و همچنین جایگاه شادمانی در ارتقاء سلامت روحی و روانی و امنیت روانی ، و نیز بررسی نقش متقابل معماری و شهرسازی در کاهش یا رفع استرس و اضطراب شهروندان خواهد پرداخت .
چو شادی بکاهد ، بکاهد روان خرد گردد اندر میان ناتوان - - 3
مده دل به غم تا نکاهد روان به شادی همی دار دل را جوان - - 4
-1 پیشینه نحقیق :
خوشحالی، خرسندی و یا شادی یک حالت روانی است که در آن فرد احساس عشق، لذت، خوشبختی و یا شادی میکند. مسائل مختلفی همچون مسائل زیستی، روان شناختی و یا دینی برای تعریف و دلیل خرسندی آورده شدهاست. دانشمندان دریافتهاند که شادی و خوشحالی سبب تقویت سیستم دفاعی بدن و همچنین سیستم اعصاب انسان میشود. تحقیقات نشان دادهاست شادی رابطه مستقیمی با مسائلی همچون روابط و تعاملات اجتماعی، وضعیت فرد از نظر داشتن شریک زندگی، کار، درآمد و حتی نزدیکی به انسانهای شاد دارد. فیلسوفان و متفکران مذهبی شادی را واژهای برای یکی زندگی خوب و یا موفق و نه صرفاً یک احساس تعریف میکنند.
3؛1؛-1 شادی از نظر اسلام :
شادی، فرح و سرور در آیات قرآن کتاب مقدس مسلمانان و روایات شیعه در هر دو مورد مثبت و منفی آمده است. گاهی خوشحالان و شادی کنندگان ظالم را از محبت خدا خارج میداند، و گاهی بر خلاف آن، مردم را به سرور و شادی امر میکند. گاهی شادی صفتی برای قارون و جهنمیان، و گاهی صفتی برای شهدا و بهشتیان به حساب آمده است.
بنابراین، شادی و خوشحالی به تنهایی بد نیست بلکه به آن سفارش شده و سبب و علت شادی باعث خوب بودن یا بد بودن آن میشود. برای مثال، شادی که باعث تمسخرشود، شادیِ بد محسوب میشود و حرام است و یا برخی روایتها، به نتیجه شادی اشاره میکند و میآورد: »شخصی که باعث سرور مؤمن شود، دین و قرض او را ادا کند، طعامی به او دهد، ناراحتی اش را بزداید، و ... در واقع خدا و رسول او را شاد کرده است.6 - - «
البته اگر احساس شادی و شاد بودن، غیرارادیباشد، که هرچند دلیلِ آن ارادیاست، اما به این خاطر که خودِ این احساس، بدون قصد برای انسان به وجود میآید، جزء اصل » مالایطیقون شده«، و زیرمجموعه حدیث رفع قرار میگیرد. - - 7 و از جمله: »به وسوسه در آفرینش اندیشیدن«، و »رشک ورزیدن تا زمانی که بر زبان یا دست جاری نشود«، میشود که غیرارادی هستند؛ و در فقه اسلامی حرام و ممنوع نمیباشند. پس خُودِ شادی که میتواند تکلیف حرمت یا وجوب یا استحباب یا جواز داشته باشد، خوشحالی است که از درون انسان خارج شده باشد.
2؛-1 بررسی وضعیت شادی در ایران :
در نظرسنجی انجام شده توسط مؤسسه گالوپ در سال 2013 حاکی از آن بود که متاسفانه ایرانیان دومین مردم ناشاد در دنیا بوده لند بنابر گزارش منتشر شده از این نظرسنجی، عراق نخستین کشور جهان در این فهرست است. بعد از عراق و ایران، کشورهای مصر، یونان و سوریه قرار دارند. هر چند پس از آن - 1392 - نمره و جایگاه ایران در شاخص شادی با ارتقاء 10پلهای به طور متوالی بهبود یافته است . ولی این رتبه شایسته کشور ما نخواهد بود .
