بخشی از مقاله
چکیده
شهر بستر بروز تعاملات و کنشها و رفتارهای انسانهاست. هدف الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، پیشرفت متعالی انسان و جوامع انسانی است. تحقق این هدف بدون توجه به محیط زندگی وی معنا ندارد. این مقاله در پی ترسیم آینده شهرهای ایران متناسب جامعه اسلامی ایرانی است، و مبتنی بر این انگاره به ترسیم چراغ روشنگر راه در دستیابی به شهر مطلوب در فضای امروز پرداخته است. این شهر در سطح جسم؛ ماهیت مکانی- زمانی دارد و تجربهای است از حیات و همزیستی انسانها و نمادها در بستر و کالبدی، طبیعی و اجتماعی که قابل ارزیابی دقیق است.
در عرصه نفس؛ شهر، مقولهای مثالی- خیالی است. از منظر روحی، شهر از روح توحید، معنویت آرمانی و کرامت اخلاقی وتجلیّات آنها در نفس و جسم بهره میبرد. اوج شکوفایی شهر در وحدت در کثرت و کثرت در وحدتی است که سه عرصه جسم، نفس و روح را به یکدیگر پیوند میزند. این پیوند از حاصل ضرب ایمان و عمل صالح بر میخیزد و خود را در غایت حیاتطیّبه به بروز و ظهور میرساند. این شهر در افق چشمانداز آرمان شهری است حکیم، هویت بخش، فرهنگ مدار، زیباسیما، روحنواز، مهرافزا، دانش بنیان، نوآفرین، امن، سالم، مقاوم و معیار در جهان اسلام که تمامی فرآیندهای آن توسط مرکزی به نام توسعه حکمت به صورت پویا و تعاملی رصد میشود.
کلیدواژگان: آرمانشهر حکیم، شهر آینده، شهر اسلامی ایرانی، مرکز توسعه حکمت
-1 مقدمه
شهر؛ واقعیتی پیچیده، مرتبهمند و تاریخی است. از فرهنگها و تمدنها تا آرمانشهرگرایی، از دولت شهرها و کلانشهرها تا جهانشهرمداری و ... همه و همه معرف ابعاد گوناگون، چندوجهی و پویای شهر است. مراتب وجودی شهر را میتوان در جسم، نفس و روح آنمتجلّی دانست. در سطح جسم؛ شهر، ماهیت مکانی- زمانی دارد و تجربهای است از حیات و همزیستی انسانها و نمادها در بستر و کالبدی طبیعی و اجتماعی که قابل ارزیابی دقیق است. این نگاه بعضا در آرمانشهرهای زمینی همچون آتنلانتیس نو معرفی می-شود - - - Bacon,2000جهانگیری، . - 1369 در عرصه نفس؛ شهر، مقولهای مثالی- خیالی است که عمدتاً در آثار فیلسوفان و متفکّرانی چون افلاطون، سنتآگوستین، مور و ... به بروز و ظهور رسیده و معرّف وجوه ساختاری وخیالانگیزی است که ثبات و تغییر را به یکدیگر پیوند میدهد و به عبارت دیگر نخ تسبیح فضائل اخلاقی است - اگوستین، - - 1391مور، - - 1361افلاطون، - 1361امّ.ا
از منظر روحی، به شهر کمتر پرداخته شده است. در این حیطه به اجمال میتوان از روح توحید، معنویت آرمانی و کرامت اخلاقی وتجلیّات آنها در نفس و جسم شهر سخن گفت. اوج شکوفایی شهر در وحدت در کثرت و کثرت در وحدتی است که سه عرصه جسم، نفس و روح را به یکدیگر پیوند میزند. این پیوند از حاصل ضرب ایمان و عمل صالح بر میخیزد و خود را در غایتحیات طیّبه به بروز و ظهور میرساند.3 یکپارچگی حاصل؛ رشد، توسعه و شهر پایدار را که صاحب مکاتب و تجربیات گسترده جهانی است به چالش میکشد و نویدبخشپیشرفت متعالی است که ترکیب بسط معارف الهی و توسعه اخوّت4 را در دل دارد - شاه آبادی، . - 1386 این ترکیب موید تار و پود جامه ی تقوای فردی و اجتماعی است. پویایی برآمده از این منظومه در عرصه تجلّی، قرآن نازل و در حرکت متعالی دعا یا قرآن صاعد است5 و در حیطه زمانی- مکانی، برادری و برابری را به اتّحاد میرساند و در اوج خودمعرّف، آرمانشهر آسمانی- زمینی است - امام خمینی، . - 1378 در حقیقت، مدینه فاضله نبوی- علوی اوج شکوفایی این هندسه پویاست که یکپارچگی تحقق انسان کامل را در قلّه مدینه فاضلهمتجلّ،ی میکند. همانگونه که حضرت ختمی مرتبت - صلیاالله علیه و آله و سلّم - میفرمایند:
أنا مَدِینَهُ الْعِلْمِ، وَعَلِیٌّبَابُهَا 6
أَنَا مَدِینَهُالْحِکْمَهِ وَهیَ جنهُعَلِیُّوانتَیا بَابُهَا 7
أَنا مَدِینَهُ الْجَنَّهِبَابُهَاوَانتَعَلِیُّیا 8
نکته اساسی این است که در این آرمان شهر حکیم، توجه تام به مقام حضرت فاطمه - سلاماالله علیها - امّ ابیها راهگشا به سوی شهر علم و حکمت و بهشت است. در نهایت، این شکوه شکوفا در دل خود توسعه حکمت را متبادر میکند، همانگونه که حضرت علی - علیه السلام - در در خصوص امام زمان - عجل االله تعالی فرجه الشریف - میفرمایند: »جامه حکمت آموزی در پوشید، روی بدان آورد و در فراگرفتن آن چنانکه بایسته است، کوشید. حکمت را شناخت، و جز آن به چیزی نپرداخت، و گمشدهاش بود که در پی آن می گردید.9«، این عبارت یادآور سخن دیگری از مولای متقیان علی - علیه السلام - است که فرمودند:اوصیکُمجَمیعَ وَلدی و اَهلیومَن بَلغَهبِتَقْوَیکتابینَظمِاللّهوَاَمْرِکُم. 10 چنانکه در این کلام هویداست، نظم - فرهنگ - باید بر پایه تقوی - معنویت - استوار شود. حاصلضرب تقوی در نظم یادشده خود را در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت به عنوان کلانترین چارچوب حرکت در جمهوری اسلامی ایران پیدا میکند. شایان ذکر است بلوغ این طرح با تجلی سلسله مراتبی و شفاف ارزشهای بنیادین در خلاصه چشم انداز و جهت گیری های راهبردی مترتب و جلوه آن در سیاست ها، ساختارها و معماری تحقق شهر آینده به بروز و ظهور می رسد - فاتح راد، جلیلوند، تقوی، - 1392 - شیخ صدوق، . - 1395
-2 ارزشهای بنیادین
تحقّق مدینه فاضله برای پرورش انسانهایی است که در جهت خلیفه االله شدن گام بر میدارند و بنا بر اصالت و غایت خلیفه اللّهی، مدینه فاضله را انسان کامل تاسیس و تامین میکند. لیکن باید در جهت حصول این هدف غایی تلاش جمعی و فردی و در حد امکان تاسیس آرمان شهر متناسب را تمهید کرد. بر این اساس، ارزشهای بنیادین این طرح که بنیاد طراحی و حرکت معطوف به آنهاست، اجمالاً به شرح زیر تبیین میشود:-1تجلّی توحید و بسط حاکمیت معارف الهی و مکتب اهل بیت - ع - در ارکان و اجزای شهر و مدیریت شهری -2تحقق حیات طیّبه و ارتقای جایگاه سبک زندگی در تمدن سازی نوین اسلامی11 -3 توسعه اخوت در جامعه بر مبنای معماری یکپارچه انس طلبی، کمال خواهی،عزّت پسندی و عون جویی12
