مقاله شهر سبز و پایداری

بخشی از مقاله

چکیده

توسعه فیزیکی شهرها،رشد صنعت ، شهرنشینی و افزایش جمعیت در شهرها ، دوری از طبیعت و قطع رابطه انسان با محیط زیست طبیعی موجب توسعه بی رویه و ناپایدار شهری، تخریب نواحی سبز شهری و بالا رفتن تقاضا برای زمین شهری می گردد، که خود زمینه ساز از بین رفتن فضاهای سبز درون شهری ،کاهش سهم باغ های شهری و تغییر کاربری این گونه اراضی است. فضاهای سبز شهری به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره یگانه شهرها در متابولیسم آنها نقس اساسی را دارا می باشد که کمبود آنها می تواند اختلالات جدی در حیات شهرها به وجود آورد.

بنابراین ایجاد وتوسعه فضای سبز نقش مهمی در زندگی تمام موجودات از جمله انسان دارد. پرداختن به معیارهای شهرسبز می تواند از بزرگترین تحولات مثبت محیط زیستی در شهرها محسوب شود. فضای سبز، به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی،اقتصادی و کالبدی است و برای این که بتواند نقش ها و عملکرد های خود را به خوبی ایفا کند، اولین و مهمترین گام مکانیابی مناسب آن می باشد.

پژوهش حاضر به بررسی معیار ها و شاخص های شهر سبز پرداخته و هدف این پژوهش معرفی شاخص ها و معیارهای شهر سبز در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار است . اطلاعات مورد نیاز نیز با مراجعه به اسناد کتابخانه ای، مقالات، آمارنامه ها، طرح های پژوهشی، سازمانهای مربوطه و .جمع آوری شده است.

-1 مقدمه

جهانی که امروزه ما در آن زندگی می کنیم، جهان شهری است که متأسفانه نتیجهی آن دوری از محیط طبیعی و پذیرش ناخواسته های عدم تعادل هایی است که از روابط ناموزون انسان ها و فضای شهری نشأت می گیرد .[7] همراه با گسترش سریع شهرها و افزایش سطوح شهرنشینی، سطح بسیار زیادی از اراضی حوزه بلافصل شهرها، بیبرنامه و بدون توجه به ملاحظات زیست محیطی تحت اشغال فضاهای ساخته شده قرار گرفتند شرایطی فراهم شد که تعادل زیست محیطی بین کارکردها و مکان فعالیت ها ی شهری و به ویژه در پاره ای از نواحی که از آنها با عنوان مناطق ویژه و حساس شهری یاد می شود، از بین برود

امروزه تقاضا برای توسعه پایدار شهری و شهرهای پایدار مهمترین چالش فراروی بشریت در قرن 21 باشد. از سوی دیگر جستجو برای یافتن شهری ایده آل، یعنی آن شکل از شهر که بتواند هم امتیازات تکنولوژیک و هم روحیه سالم زندگی را بر اساس ایده های روشنگرانه عدالت اجتماعی بیان کند یکی از دل مشغولی های بسیاری از صاحب نظران شهرسازی و برنامه ریزی شهری است.

از دیدگاه توسعه پایدار، زمین و فضا فقط عنصری برای تأمین نیازهای اقتصادی و کالبدی شهر نیست بلکه بستر اصلی تمام فعالیتهای شهروندان و ابزار لازم برای تحقق خواستها و آرزوهای انسانی است لذا چگونگی استفاده از زمین های شهری نقش اساسی در تأمین نیازهای شهروندان، کیفیت محیط زیست، سلامت و آسایش شهرنشینان، زیبایی محیط شهری و در نهایت توسعه پایدار شهر دارد.[10] مدیریت بهتر منابع زمین برای پایداری و بهبود کیفیت زندگی در شهرها امری ضروری است

-2 حسابداری زیست محیطی پیش نیاز توسعه پایدار

شناخت قواعد اکولوژی و آگاهی از سلسه مراتب اکولوژی و چگونگی تعامل های آن برای سیاستگذاران و برنامه ریزان کشور امری بسیار ضروری است. در اکولوژی مجموعه ای از قواعد کلی و اصول بدیهی وجود دارد که عبارتند از : پویایی ، وابستگی ، سلسلهمراتب ، خلاقیت و تفاوت در شکنندگی . هریک از رده های سلسله مراتب سیستم های اکولوژیکی دارای ساخت و فرایند مختص به خود است و مطالعه هریک از آنها استفاده از رویکرد خاصی را ایجاب می کند. فقط با محاسبه هزینه های محیط زیستی است که می توان رشد بی رویه اقتصادی را مهار کرد و شتاب تخریب طبیعت را کاهش داد . با مدیریت مالی مؤثر و حسابداری کارا می توان به تعریف ، کمی سازی ، و تلخیص کلیه داده ها و ستاده ها از محیط زیست پرداخت .

ملاحظات محیط زیستی باید در سیستم های مالی و حسابداری کلیه سازمان ها لحاظ شود و به طور موثر به اجرا در آید. مشکلات محیط زیستی با صنعتی شدن کشورها و افزایش میزان آلاینده های صنعتی روز به روز جدی تر می شود . تاکنون بیش از بیست هزار آلوده کننده ارگانیک شناسایی شده است . با افزایش تحقیقات درباره آلاینده های ارگانیک مانند ضایعات صنعتی ، فاضلابهای و شوینده ها این تعداد بیشتر نیز خواهد شد

دو مفهوم عمده زیست محیطی بر تفکر معاصر درباره توسعه پایدار اثر می گذارد. مفهوم سنتی، یکی از "خدمات زیست محیطی" یعنی همان عملکردهای سودمند - مانند حفظ الگوهای جریان آب و بازیافت ضایعات - است که نواحی طبیعی انجام می دهند. مفهوم جدیدتر، از نوع " تنوع زیستی" است، که همان طیف کامل تنوع ژنتیکی - رستنیها، جانوران و جوامع - و اکو سیستم ها - که در آنها گیاهان و جانوران زندگی می کنند - است. هر دو، به وسیله توسعه تهدید می شوند چرا که آنها کالایی عمومی هستند که برچسب قیمت بازار را ندارند.

استفاده از ارزیابی زیست محیطی برای اقدامات بالاترین رده طبق مواد قانون EIA - ارزیابی استراتژیک زیست محیطی - ضروری است برای :

. سیاست گذاری برای توسعه پایدار خصوص ا در مناطق تولید انرژی ، معدن ، صنعت ، حمل و نقل ، کشاورزی ، جنگلداری و مدیریت آب

. مستند سازی برنامه ریزی کاربری زمین برای شهرکهای مسکونی و منطقه ای در مناطق انتخاب شده خصوصاً مرکز یک منطقه

. مقررات الزامآور حقوقی

. که ممکن است تأثیری منفی بر محیط زیست داشته باشد

-3اهمیت محیط زیست و ضرورت توجه به محیط طبیعی

گرم شدن محیط شهری که به عنوان اثر" جزایر حرارتی" نامیده می شود، روندی افزایشی در سراسر جهان به خود گرفته و شرایط زیست محیطی دشواری برای ساکنان شهرها به وجود آورده است. بنابراین شناخت این فرایندها و اتخاذ تصمیم مناسب برای مدیریت های شهری دارای اهمیت زیادی است

مشکلات زیست محیطی یکی از اساسیترین مسائل شهر امروزی و حاصل تعارض و تقابل آنها با محیط طبیعی است؛ چرا که توسعهی شهری ناگزیر باتسلّط ساختمان ها، صنایع و حملونقل و فعالیت های اقتصادی بر فضاهای طبیعی همراه است و اینتسلّط به مرور زمان به شکل چیرگی شهر بر طبیعت تغییر یافته است و زمینه ساز آلودگیهای گسترده شهری می شود .

نتیجهی این روند عدم تعادل و ناسازگاری میان انسان و طبیعت و به هم خوردن روابط اکوسیستم خواهد بود .با گسترش شهرها، مظاهر و ارزش های محیط طبیعی در معرض نابودی و فرسایش بیشتر قرار گرفته است و شهرنشینان از جاذبه های طبیعی محروم شده اند و مشکلات روانی و اجتماعی نمود یافته است . تمرکز جمعیت در شهر ها و مناطق حاشیه ای شهرها و عدم تناسب بین رشد خدمات و زیر بناهای شهری به ویژه در کشورهای درحالتوسعه مناطق شهری را به مکانهای غیربهداشتی و آلوده تبدیل و با مشکلات دفع فاضلاب و زباله، تأمین آب بهداشتی و ...روبهرو ساخته است

بیش از دوسوم جمعیت جهان در سال2030 در شهر زندگی میکنند، رضایت از زندگی بهطور قابلتوجهی تحت تأثیر رضایتمندی سکونتی قرار دارد که یکی از بهترین روشهای پیشبینی میزان دلبستگی به محله – که یک شاخص مهم رضایتمندی سکونتی است – میزان نزدیکی به فضاهای سبز و محیط طبیعی است در نظر گرفتن نیازها و توضیحات انسانی هنگام طراحی این فضاها موجب بهینهسازی و افزایش رضایتمندی سکونتی ساکنان شهر میشود فضاهای سبز شهری تأثیرات مثبت زیادی برای ساکنان دارد این فضاها عموماً با حذف آلودگی ، تنظیم دما و کاهش سروصدا موجب بهبود شرایط محیطی در شهرها میشوند.

از دیدگاه مک هارگ، ارتباطدهنده برنامهریزی و طراحی با علوم طبیعی است. مک هارگ از دیدگاهی اکولوژیک برخوردار است که در آن فرایندهای طبیعی نقش اساسی در تصمیمگیری درزمینه کاربری زمین ایفا میکنند. وی بهحکم فرمایی روابط متقابل در طبیعت معتقد است و استفاده از منابع و اراضی طبیعی را در ادامه این روابط متقابل و در جهت آن امکانپذیر میداند.

هارگریوز در طرحهای خود برای محیطهای طبیعی، از تلفیق ارزشهای اکولوژیک و زیباییشناسی استفاده میکند و در آنها بر تجربه محیط و ادراک آنها تأکید میورزد. ازاینرو قادر است بدون آنکه تلاشی در جهت بازگرداندن زمین های در شرف نابودی به وضعیت اولیه خود داشته باشد، از وضعیت موجود محیط، الهام گرفته آن را احیاء و قابلاستفاده گرداند.

-4راهکارهایی به سوی شهر پایدار

حقیقت این است که نمی توان شهر پایدار را با دقت ترسیم کرد و در نتیجه راهکارها و رویکردهای دستیابی به آن را مشخص ساخت، زیرا از یک سو مقوله پایداری از مقیاس جهانی تا مقیاس محلی - که شهر در این مقیاس است - همبسته است و از سوی دیگر، هنوز بر سر پیامدهای بسیاری از اقدامات و فرایندهای توسعه، نظارت متناقض وجود دارد. [4] با این حال در اینجا سعی شده یکی از راهکارهای مورد توافق اکثریت صاحبنظران در برنامه ریزی مدیریت شهر برشمرده مطرح شود که این رویکرد " شهر سبز" است.

-5 تاریخچه ایده های سبز

اندیشه های اجتماعی و سیاسی در دهه 1970 در واکنش به بالا گرفتن هشدارهای درباره منایع محدود و محدودیت های رشد ظهور کردند . این ایده ها به طور ناگهانی در دهه 1970 تمام دنیا را فرا نگرفت ، بلکه مربوط به آغاز صنعتی شدن است ، آنچه تغییر کرده است شدیدترین اثر گذاری این فرایند بر دنیای وحش و دانش و درک ما ، از طریق علم ، نسبت به آسیبی است که بر سیاره زمین وارد شده است . ایده های سبز از تنوع زیستی کمک می گیرند و از نظر چارچوب دارای دامنه ای گسترده می باشند زیرا اغلب از این وضعیت منشأ میگیرد که آسیبی که بر محیطزیست و طبیعت واردشده است از سازمان اجتماعی و اقتصادی ناکارآمد ریشه میگیرد ، به این معنی که این جریان باید بازنگری شود و در انجام آن ایدههای پویا مورد بهرهبرداری قرار بگیرند.

یکی از خاستگاههای ایدههای سبز در انگلستان مخالفت با صنعتی شدن و گسترش شهرنشینی بود . فساد ، بیماری و فقری که همگی در بسیاری از شهرهای صنعتی در اوایل سده نوزدهم آشکار بود واکنشهایی در میان طبقه کارگر جدید ایجاد کرد . کسانی که در دهه 1830 بهتدریج شروع به سازماندهی خود – هر چند در تعدادی کم شمار – در قالب اتحادیههای صنفی و چارتیسمٌ ، جنبش سیاسی که برای گرفتن حق رأی از سوی کارگران بود، کردند