بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مسائلی که مورد توجه ائمه اطهار - علیه السلام - بوده است، وحدت جامعه اسلامی با تأکید بر نقاط مشترک بین دین اسلام و سایر ادیان است. با توجه به این مسئله امام رضا - علیه السلام - در مناظره با سران ادیان مختلف به موضوعاتی پرداختهاند که اصول مشترک و اساسی ادیان متعدد را تشکیل میدهد و از تأکید بر اموری که مخصوص به دین خاصی است و وجه اختلاف بین آنها محسوب میشود پرهیز کردند تا وسیله اختلاف بین آنها فراهم نشود.
به همین مناسبت مناظرات امام رضا - علیه السلام - و سران ادیان مختلف بیشتر حول موضوعات اعتقادی بنیادی واصلی است که وجه اشتراک و مایه وحدت بین آنها هست. ازجمله میتوان به توحید و یگانگی خداوند اثبات نبوت پیامبر اسلام و سایر انبیاء علم و قدرت خداوند اشاره نمود.شیوه مناظره امام بسیار خاص و ماهرانه و با روش خاصی بوده است.
در این تحقیق به بررسی مناظره تاریخی امام و روش وی در پاسخگویی به اندیشمندان ادیان پرداختهشده است که حضرت در مناظره با سرا ادیان مختلف مطرح نمودهاند که در این مقاله به طور مختصر به آن پرداخته می شود.
مقدمه
در سال 183 هجری قمری ، وقتی امام رضا - علیه السلام - که با اجبار به خراسان - مرو - سفر می کنند، مأمون با دسیسه های فراوانی که به همراه دستگاه حکومتی خود دارد، به دنبال فرصتی است که جایگاه امامت امام رضا - علیه السلام - و علم ایشان را در بین مردم خدشه دار کند، یکی از برنامه هایی که مأمون طراحی کرد ، برگزاری مناظرات است ، در این مقاله سعی شده است، به بخشی از مناظرات امام رضا - علیه السلام - با مسیحیان اشاره کنیم.
با مطالعه و بررسی روشن شد که، امروز در دفاع از اسلام ناب محمدی و مذهب تشیع در عرصه بین الملل و ادیان و فرق مختلف باز هم می توان از متن این مناظرات با اینکه چند هزار سال قبل بوده است استفاده کرد. که در بخشی از مقاله به اصل این مناظرات اشاره شده است .
امام رضا - علیه السلام - به زبان کشورهای مختلف، ادیان و فرق مختلفی که در این مناظرات حضور داشتند، به سوالات و شبهات آنها پاسخ دادند، تا جایی که پس از قانع شدن، شرکت کنندگان به دین اسلام روی می آوردند و در تایید سخنان امام رضا - علیه السلام - لاالهالاّ االله می گفتند. امام رضا - علیه السلام - در این مناظرات با استدلال های مختلف از توحید، دین اسلام ، پیامبر - ص - ، امامت و مهدویت و... دفاع کردند.
حضرت امام رضا - علیه السلام - در مدت اقامت کوتاه خویش در مرو با عالمان ادیان دیگر مناظرات متعددی داشتند که از جمله مشهورترین آنها مناظره با »جاثلیق« مسیحی و »رأسالجالوت« یهودی است.
مناظره
مناظره در لغت به معنی با هم نظر کردن، یعنی فکر کردن در حقیقت و ماهیت چیزی است. - دهخدا، 1377، ج 12، ص - 21563 در واقع به مجادله و نزاع با همدیگر و بحث با یکدیگر در حقیقت و ماهیت چیزی مناظره گویند. در اصطلاح روشرسمیِاستدلالِ تعاملی و نمایشیافتنی است. نام علمی که در آن قوانین مباحثه مندرج است. مناظرات حضرت رضا - علیه السلام - فراوان و متنوع است که بخش مهمی از این مناظرات را شیخ صدوق در کتاب »عیون اخبار الرضا - علیه السلام - « و مرحوم علامه مجلسی در جلد » 49بحارالانوار« و مرحوم طبرسی در جلد دوم »احتجاج« نقل کرده اند. همچنین در کتاب »مسند الامام الرضا - علیه السلام - « جلد 2 نیز آمده است. اهم این مناظرات از این قرار است:
- مناظره با جاثلیق پیشوای بزرگ مسیحیان در زمان حضرت رضا - علیه السلام - ، مناظره با رأس الجالوت پیشوای یهودیان در آن زمان؛ مناظره با هربز اکبر پیشوای زردشتیان؛ مناظره با عمران صابئی مدافع مذهب صابئین که خود را پیرو حضرت یحیی - علیه السلام - می دانند؛ مناظره با سلیمان مروزی مشهورترین عالم علم کلام در خطه خراسان؛ مناظره با علی بن محمد بن جُهم ناصبی؛ مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره؛ مناظره با جمعی از علماء و خود مأمون.
تک تک مناظرات حضرت دارای محتوای عمیق و عالی است و از نظر فن مناظره و طرز ورود و خروج در بحثها پربار و راهگشا و آموزنده است.
استدلال امام درباره نبوت عیسی - علیه السلام -
امام رضا - علیه السلام - در روز مناظره با ارائه اسناد مختلف از دین مسیحیت پاسخ نمایندگان ادیان را درباره اسلام و پیامبر - صلی االله علیه و آله و سلم - داده اند .
مأمون امام را کنار خود نشاند،مدّتی با او گرم صحبت شد و سپس به جاثلیق گفت: » ای جاثلیق! ایشان پسر عموی من، علی بن موسی الرضا، از فرزندان فاطمه، دختر پیامبراسلام، و علی بن ابیطالب است. دوست دارم با او بحث کنی اما انصاف را هم رعایت نمایی.«
جاثلیق گفت:» ای امیرمؤمنان! چگونه بحث کنم با مردی که میخواهد با من از کتابی سخن گوید که من آنرا قبول ندارم و از سخنان پیامبری برای من دلیل بیاورد که به او ایمان ندارم؟!« حضرت رضا - علیه السلام - در کمال آرامش فرمود:» ای نصرانی! اگر من با انجیلی که تو قبول داری، با تو بحث کنم، آیا میپذیری؟« جاثلیق گفت: » مگر من میتوانم آنچه را انجیل بگوید، رد کنم؟ بله؛ به خدا قسم، حتی اگر خوشایندم نباشد و به ضررم تمام شود، هر چه انجیل بگوید قبول دارم.« امام فرمود:»
اینک هر چه می خواهی بپرس!« جاثلیق گفت:» دربارهینبوّت حضرت عیسی چه می گویی؟« امام فرمود:» به نبوت حضرت عیسی و کتابش اعتقاد دارم ولی به عیسایی کهنبوّت حضرت محمد - صلی االله علیه و آله و سلم - را انکار کند، ایمان ندارم.« جاثلیق پرسید:» آیا شاهدی وجود دارد که حضرت عیسی به آمدن محمد مژده داده است؟« امام فرمود:» آیا یوحنای دیلمی را قبول داری؟
« جاثلیق گفت: » به به! نزدیکترین دوست مسیح!« امام فرمود:» آیا یوحنا نگفت عیسی مرا به دین محمد - صلی االله علیه و آله وسلم - مژده داد و خبر داد که بعد از او ظهور خواهد کرد؟ و آیا یوحنا این مژده را به یاران خود نگفت؟ و آیا آنها به محمد ایمان نیاوردند؟!« جاثلیق گفت:» بله، ولی ما پیامبر عرب نمی شناسیم.«
استدلال امام از انجیل
امام شروع کرد به خواندن سفر سوم انجیل تا رسید به نام مبارک محمد - صلی االله علیه و اله و سلم - س. بعد فرمود:» ای نصرانی! به حق مسیح و مادرش سوگند، آیا من عالم به انجیل هستم؟« گفت: » آری « امام مطالب مربوط به حضرت رسول اکرم و اهل بیت و امتش را از انجیل قرائت کرد و سپس پرسید:» ای نصرانی، در برابر این گفتههای انجیل چه میگویی؟
اگر انجیل را قبول نکنی و حضرت عیسی و حضرت موسی را تکذیب کنی که قتلت واجب است!« جاثلیق گفت: » من به مطالب انجیل ایمان دارم.« سپس از حضرت رضا - علیه السلام - اسامی حواریون - یاران نزدیک حضرت عیسی - را پرسید. امام نام آنها را یک به یک بیان کرد و سپس فرمود:» اما ما به عیسای شما به جهت ضعفی که در عبادت و روزه و نماز داشت، اعتراض داریم!
« جاثلیق عصبانی شد و گفت: » من گمان می کردم امروز در میان ملت اسلام ، از شما داناتر کسی نیست! عیسی همهی شبها بیدار بود و روزها روزه میگرفت و در عبادت هرگز کوتاهی نمینمود!« امامفوراً فرمود:» اگر چنین است، حضرت عیسی برای چه کسی نماز میخواند و روزه میگرفت؟! شما که می گویید عیسی خداست!« جاثلیق چیزی نگفت.
امام فرمود:»ای جاثلیق! من زنده کردن مردگان را به دست حضرت عیسی - علیه السلام - را انکار نمیکنم، ولی او به اذن خداوند مردگان را زنده میکرد.« جاثلیق گفت:» زنده کردن مرده از افعال خداوند است و هر کس چنین کند یا کر و کور را شفا دهد، شایسته عبادت است.« امام فرمود:» الیسع - یکی از پیامبران - نیز مانند حضرت عیسی، مردگان را زنده میکرد و کورها را شفا میداد و روی آب راه میرفت، ولی امت او هرگز او را خدای خود ندانستند. حضرت حزقیل - یکی دیگر از پیامبران - سی و پنج هزار مرده را در یک روز زنده کرد؛ در حالیکه شصت سال بود از دنیا رفته بودند و این مطلب در تورات هست.
