بخشی از مقاله
چکیده:
موزه ها که براساس تعریف ایکوم طیف وسیعی از نمایشگاه ها و موسسات آموزشی را شامل می شوند، از نیرومندترین پایگاه های آموزشی محسوب می گردند که می توانند نقش بسیار موثری را در ارتقاء دانش زیست محیطی جامعه و آگاه سازی ایشان نسبت به گام هایی که می توانند در راستای حفظ محیط زیست و بهره برداری پایدار از آن بردارند، ایفا نمایند.
آموزش های محیط زیستی تنها محدود به موزه های تاریخ طبیعی نبوده و با توجه به بحران های زیست محیطی حاصل از اقزایش بی رویه جمعیت انسانها و پیشرفت علم و فناوری، لازم است کلیه موزه ها با در نظر گرفتن اهمیت ملاحظات زیست محیطی و بهره برداری پایدار، هم خود قوانین زیست محیطی و اصول بهره برداری پایدار را سرلوحه کار خویش قرار دهند و هم با تدوین برنامه های آموزشی مناسب و تاثیرگذار این مفاهیم را به بازدیدکنندگان منتقل کرده و ایشان را تشویق به مشارکت در امور مرتبط نمایند.
مقدمه:
در سال 1992 در اجلاس زمین در ریودوژانیرو، رهبران جهان در خصوص یک استراتژی جامع برای توسعه پایدار با این ویژگی که ” قادر به بر آوردن نیازهای ما باشد و در عین حال تضمین نماید که یک جهان سالم و زیست پذیر برای نسل های آینده به جای خواهد ماند.“، به توافق رسیدند. یکی از پیمان های کلیدی که در این روز منعقد گردید،کنوانسیون یا معاهده تنوع زیستی بود. این معاهده که توسط اکثریت قریب به اتفاق دولت های جهان - 196 کشور - پذیرفته شده است، سه هدف اصلی را دنبال می کند:
- 1 حفظ تنوع زیستی،
- 2 استفاده پایدار از اجزای آن
- 3 تسهیم عادلانه و منصفانه منافع حاصل از استفاده از ذخایر ژنتیکی
کنوانسیون تنوع زیستی در دهمین کنفرانس متعاهدین به کنوانسیون که در سال 2010 در آیچی پرفکچر در ناگویای ژاپن برگزار شد، پنج هدف کلی استراتژیک که در مجموع دربرگیرنده 20 هدف فرعی می باشد، برای سال های 2011 تا 2020 در نظر گرفت و این اهداف را "اهداف تنوع زیستی آیچی" نام نهاد.[] اولین هدف و شاید اساسی ترین هدف از این 20 هدف به "افزایش آگاهی در خصوص تنوع زیستی" برمی گردد و بدین شرح است:
"تا پایان سال 2020 مردم از ارزشهای تنوع زیستی و گام هایی که می توانند برای حفاظت و استفاده پایدار از تنوع زیستی بردارند آگاه شده باشند."[2] موزه ها که طبق تعریف ایکوم طیف وسیعی از نمایشگاه ها و موسسات آموزشی را د ر بر می گیرند، از نیرومندترین پایگاه های آموزشی محسوب می گردند که می توانند نقش بسیار موثری در ارتقاء دانش زیست محیطی جامعه و آگاه کردن مردم نسبت به راه های بهینه بهره برداری از محیط زیست ایقا نمایند.
بر اساس تعریف ایکوم - شورایعالی موزه ها - :
" موزه نهادی دائمی است که به صورت غیرانتفاعی در خدمت جامعه و توسعه آن بوده، در آن به روی عموم مردم باز است. و همچنین در آن تحقیقاتی در خصوص شواهد مادی زندگی بشر و محیط پیرامون وی صورت می گیرد ، مالکیت آنها راکسب و حفاظت نموده، در اختیار علاقه مندان قرار می دهد و بویژه به منظور اهداف مطالعاتی، آموزشی و کسب لذت در معرض دید مردم قرار می دهد.
الف - لازم است که تعریف ارائه شده از موزه بدون در نظر گرفتن محدودیت های ناشی از اختیارات سرپرستی مؤسسه، قوانین کشوری و نحوه کارکرد آن و یا جهت گیری مجموعه های موجود درآن مؤسسه و نهاد، در خصوص تمامی مؤسسه ها مورد استفاده قرار گیرد.
ب - علاوه بر آنچه گفته شد، مؤسسات زیر را که با تعریف موزه در بند1، مطابقت دارند، موزه می نامند:
. .1 محوطه ها و آثار و ابنیه طبیعی، باستان شناسی، نژادشناسی و محوطه ها و آثار و ابنیه تاریخی که فعالیت های آنها د ر زمینه حفاظت، نگهداری، انتقال شواهد مادی مردمان گوناگون و محیط پیرامون آنها ماهیتی مشابه با فعالیت های موزه دارد.
2. نهادها و مؤسساتی که مجموعه ها و گونه های نادر حیوانی و گیاهی را نگهداری و معرفی می کنند نظیر باغ گیاه شناسی، باغ وحش، آکواریوم و مؤسساتی که حیوانات کوچک را در محیط طبیعی شان نگهداری می کنند.
3. مراکز علمی و افلاک نماها - رصدخانه ها - .
4. تالارهای هنری غیرانتفاعی.
5. اماکن نگهداری گونه های طبیعی،مؤسسات و نهادهای حفاظت و نگهداری و تالارهای نمایشگاهی وابسته به کتابخانه ها و مراکز بایگانی و پارک های طبیعی.
6. تشکیلات ملی،منطقه ای و محلی موزه ای،دوایر دولتی که سرپرستی از موزه ها را مطابق تعریف ارائه شده در سطور بالا برعهده دارند.
.7 نهادها و تشکیلات غیرانتفاعی که در زمینه موزه ها و موزه شناسی، فعالیت های تحقیقاتی،آموزشی، تشکیلاتی مستندسازی و غیره انجام می دهند.
.8 مراکز فرهنگی و سایر نهادها که وظیفه آنها یاری رساندن،حفاظت ، تداوم و مدیریت منابع میراث آشکار و پنهان - میراث زنده و فعالیت های خلاق دیجیتال - است.
.9 هرنهاد دیگری که شورای اجرایی ایکوم بر اساس اعلام نظر کمیته مشورتی، آن را دارای برخی یا تمام خصوصیات یک موزه معرفی می کند و یا این که ابزارهای کافی جهت انجام تحقیقات در زمینه های موزه شناسی، آموزش و تشکیلات را در اختیار موزه ها و کارکنان موزه ها قرار می دهد [1]. بر اساس این تعریف می توان گفت موزه ها بهترین مکان برای نمایش محیط زیست و اجزای آن، جلب توجه و علاقه آحاد جامعه اعم از کودک، نوجوان و بزرگسال به زیبایی ها و خدمات حاصل از محیط زیست و تلاش برای حفاظت هرچه بیشتر و آسیب رسانی هرچه کمتر به آن می باشند.
موزه ها جهت آموزش اهمیت محیط زیست، نقش آن در زندگی انسان و چگونگی حفظ آن، باید ابتدا از خود شروع کرده، ساختمان و شیوه نگهداری موزه را بنحوی طراحی کنند که تمام ملاحظات زیست محیطی را در بر گیرد و در واقع " موزه های سبز" ایجاد نمایند، سپس آموزش این ملاحظات را به مردم آغاز نمایند . در این صورت این آموزش ها برای بازدیدکنندگان بسیار ملموس تر و قابل پذیرش تر خواهد بود. آشنایی مخاطبین موزه ها با محیط زیست و تنوع زیستی و حفظ آن شامل موارد ذیل می باشد:
- آشنایی با زیبایی ها و شگفتی های طبیعت و تنوع زیستی
- آشنایی با خدماتی که محیط زیست به انسان ها ارائه می نماید.
- آشنایی با تهدیدات موجود
- آشنایی با راهکارهای حفاظتی
- مشارکت در حفاظت
آشنایی با زیبایی ها و شگفتی های طبیعت ، خدمات محیط زیست، تهدیدات موجود و راهکارهای حفاظتی: موزه های تاریخ طبیعی، باغ های وحش ، باغ های گیاه شناسی و موسسات مرتبط که مراکز اصلی به نمایش گذاشتن گونه های گیاهی و جانوری هستند، می توانند با برگزاری برنامه های آموزشی و مسابقات دوره ای بازدیدکنندگان را هرچه بیشتر با زیبایی ها و شگفتی های آفرینش آشنا کرد ه و آگاهی ایشان را در این خصوص افزایش دهند .
