بخشی از مقاله
خلاصه مقاله
پرواضح است که یکی از چالش های دنیای امروز، مشکلات اقتصادی است. ریشه این مشکلات به سه مساله عمده:" تولید ناکافی، توزیع ناعادلانه و مصرف ناصحیح " بر می گردد. نظام جمهوری اسلامی ایران که علاوه بر این چالش فراگیر، بدلیل تحریم های اقتصادی دشمنان، تحت فشار نیز می باشد، این مشکل دو چندان و پرداختن به آن از اهمیت بالایی برخوردار است. دغدغه های مقام معظم رهبری و جهت گیری های شعار سال از حدود یک دهه پیش تاکنون، دلیلی محکم بر ضرورت انجام این پژوهش است.
طرحِ" اقتصاد مقاومتی" از سوی معظم له، به مثابه ی نسخه شفابخشی است که توسط رهبر معظم انقلاب صرفا برای مداوای بیماری اقتصادی تجویز و ابلاغ شده است. قتصاد مقاومتی هم یک الگوی مقاومت اقتصادی برای مقابله با فشارها و تحریم های اقتصادی از طریق توجه به کار و کارآفرینی بنیانگذاری می کند، هم به مدیریت و اصلاح الگوی مصرف توجهی ویژه دارد و سعی دارد از طریق اصلاح نگرش ها و رفتارهای اقتصادی، یک مدیریت اقتصادِ دینی را که برگرفته از روح دین است، در عرصه زندگی عملیاتی نماید.
" قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه" که چشمه های تغذیه کننده اقتصاد مقاومتی هستند لذا از نظر محتوای و ماهیتی به آن وابسته است. هدف این پژوهش رونمایی از شیوه های مدیریت اقتصادیِ صحیفه سجادیه می باشد، که یکی از سرچشمه ها و از عناصر تامین کننده روح اقتصاد مقاومتی است. با نگاهی موشکافانه به لایه های زیرین دعاهای صحیفه سجادیه، این حقیقت آشکار می شود که ریشه مشکلات اقتصادی، بیش از آن که به " کاستی ها و کمبود ها " برگردد، به " فرهنگ، مدیریت و رفتارهای ناصحیح" بر می گردد.
بهترین راهکار برای برون رفت از این چالش که در این پژوهش پیشنهاد گردیده است، "بازسازی فرهنگ، اصلاحِ نگرش و مدیریت بر رفتار ها است" که صحیفه سجادیه بهترین منبع در این زمینه است. این پژوهش به خوبی توانسته است، شیوه ی مدیریتِ اقتصادی امام سجاد علیه السلام را بازخوانی و در قالب راهبردهای اقتصادی دسته بندی نماید.
شیوه های مدیریتی استخراج شده می تواند نقش مهمی در عملیاتی سازی اقتصاد مقاومتی ایفا نماید. استخراج حدود چهل و پنج راهبرد مدیریتِی در بعد اقتصادی، یکی از نوآوری ها و از نتایج پرکاربرد این پژوهش می باشد. نتایج این تحقیق گویای این حقیقت است که:" چون روح اقتصاد مقاومتی نشأت گرفته از مبانی دینی به خصوص صحیفه سجادیه می باشد، لذا می توان از شیوه های مدیریتاقتصادی این کتابِ مقدس در پویایی و عملیاتی سازی اقتصادی مقاومتی استفاده نمود. والسلام.
مقدمه:
صحیفه سجادیه به مثابه مکتبی است که مکتب دار آن امام سجاد علیه السلام است. اگرچه صحیفه سجادیه در قالب دعا مطرح شده است، اما دعا و نیایش تنها نیست، بلکه مجموعه ای از مبانی بسیار مهم " عقلی، اجتماعی، اخلاقی و اقتصادی" است. که امام بنا به مصلحت هایی آن را با ادبیات نیایش بیان فرموده است. در آن شرایط، دعا به مثابه پوشش و سپری بوده است که بتواند معارفِ سجادی نگاهبانی نماید. اگر نبود حجاب دعا، شاید فرصت بیان حقیقت در آن فضا برای امام سجاد علیه السلام فراهم نمی شد. و بخش اعظم از این آموزه ها به مسایل و شیوه های مدیریت اقتصادی مربوط است.
هدف این پژهش کشف حجاب از مسایل اقتصادی و شیوه های مدیریتِ اقتصادی این کتاب مقدس است. در این کتاب از حقایق زیادی در زمینه مدیریت اقتصادی از آن جمله: "امور اقتصادی، مباحث مربوط به اسراف، نیازمندی و فقر؛ معیشت و..." پرده برداری شده است. امید است با بهره گیری درست و هوشمندانه از شیوه هایی که این پژوهش با عنوان راهکاری ایجابی و سلبیمدیریتِ اقتصادی از آن یاد کرده است بتوانیم در عملیاتی سازی اقتصاد مقاومتی گامی به جلو برداریم. ان شاء االله
بیان مسأله:
یکی از چالش های دنیای امروز" مشکل اقتصادی" است. ریشه این مشکل را می شود در سه مولفه: " تولید ناکافی، توزیع ناعادلانه و مصرف ناصحیح" خلاصه نمود.1 کشور ما علاوه بر این سه مشکل عمده، از جانب دشمنان خود نیز با تحریم های ناجوانمردانه مورد هجمه است، که پرداختن به این موضوع برای کشور ما از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.
طرح الکوی اقتصاد مقاومتی که از سال ها پیش در شعارهای سال خود را نمایان نموده است، گواه این مساله است. الگوی اقتصاد مقاومتی با سایر الگوی های مشابه خارجی تفاوت های زیادی دارد؛ چرا که، یکی از مطمئن ترین خاکریزهایی که می تواند، توان دفاعی را در مقابل این هجمه تمام عیار افزایش دهد"اقتصاد مقاومتی"است. شالوده و مصالح اولیه این خاکریز دفاعی " کار وکارآفرینی" است.
این کارآفرینی است که بسترهای اقتصاد مقاومتی را تحکیم میبخشد. کار وکارآفرینی ریشه در فرهنگ دارد، فرهنگ هم در کشورهای اسلامی از دین الهام می گیرد که منشاء آن " قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه" است که شناسنامه دین را شکل می دهند. این پژوهش سعی دارد برای قوت بخشیدن به زیر ساخت های الگوی اقتصادی مقامتی که تنها راهکار گذر از کمینگاه تهدید و تحریم است، از صحیفه سجادیه بهره بگیرد، کتابی که از بسیاری از مسایلمدیریتِ اقتصادی پرده برداشته است. قدر مسلم فراخوانی شیوه های مدیریت اقتصادی صحیفه سجادیه می تواند راهگشای ما در پیاده سازی الگوی اقتصادمقاومتی باشد.
نتیجه تحقیقات نشان داده است که ریشه مشکلات اقتصادی دنیای امروز، بیش از این که مربوط به "فقدان و کمبود ها" باشد. مشکل از فرهنگ حاکم بر جوامع امروزی و سبک زندگی های تجمل گرایانه و مصرفانه است. و بهترین نسخه ای که ما را در این زمینه یاری می کند: "اصلاح نگرش و رفتار از طریق بازگشت به منابع دینی از آن جمله کتاب مقدس صحیفه سجادیه است.
پیشینه تحقیق: - مروری کوتاه بر اقتصاد دینی -
سازه ی اقتصاد مقاومتی از روح و تفکر قرآنی تغذیه می شوددر. تفکر قرآنی، اموال و دارایی ها عامل قِوام و استواری زندگی مردم شمرده شده و از سپردن آن به کسانی که اهلیت سرپرستی ندارند، نهی نموده است: " اموال خود را که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرار داده به دست سفیهان ندهید". - نساء، آیه - 5 و از سوی دیگر، پیامبر اسلام - ص - ، از پاداش و اجر معنوی فراوان برای کوشش و تلاش تولیدی خبر داده - وسایل الشیعه،ج 17 صفحه - 40 و از کوتاهی در امر تولید و بهره گیری از منابع طبیعی نکوهش نموده است. امام باقر - ع - از امیرمومنان علی - ع - روایت نموده است که می فرمود:" هرکس آب و زمین داشته باشد و با داشتن آن در فقر زندگی کند، خداوند او را از رحمت خود دور نموده است."
- وسایل ج 17 ص - 40 این که عرض شد دربُعد تولید بود. امام در بخش توزیع که معنای آن در این جا، فراتر از توزیع کالاست، بلکه مراد، توزیع اموال و ثروت میان اقشار و افراد جامعه است که بر اساس تعالیم انبیاء توزیع ثروت در صورتی مطلوب است که در اختیار افراد "حق شناس و نیکوکار" قرار گیرد. اما دربُعد مصرف؛ در نظام اقتصادی انبیاء، مصرف تولیدات و کالا نیز دارای ضابطه است.
مالکیت فرد مجوز آن نیست که هرگونه اقدامی نسبت به کالای تولید شده انجام دهد؛ بلکه در مرحله مصرف موظف است از اموری از جمله:" اسراف، اتلاف، مصرف غیر مفید و نابخردانه" اجتناب کند. در قرآن کریم آیات عدیده ای پیراموان انضباط در مصرف می بینیم؛ از جمله آیه 31 سوره انعام؛ آیه 67 سوره فرقان و آیات 26 و 27 سوره اسراء - کلوا و اشربوا ولا تسرفوا انه لایحب المسرفین - . امام علی - ع - نیز در نامه ای به مالک اشتر نخعی این سه بعد را، در یک جمله جمع کرده و بر اهمیت و نقش "تولید، توزیع و مصرف" در جامعه اشاره می فرمایند: "حکومت اسلامی موظف است در جهت بالا بردن سطح تولید، توزیع عادلانه و مصرف صحیح تلاش نماید".
علم اقتصاد و الگوی اقتصاد مقاومتی
علم اقتصاد به" مطالعه راه ها و روش های تخصیص منابع کمیاب برای ارضای بیشترین نیازهای انسان" تعریف شده است. با توجه به این تعریف؛ موضوع اقتصاد؛ منابع کمیاب و هدفش رفع نیازهای و حوایج انسانی است. آنچه از تعریف مذکور استنباط می شود این است که: منابع تولید، کمیاب و محدود و نیازهای انسانی نامحدودند. و هدف اقتصاد در نهایت ارضای حداکثر نیازهای انسانی است.
بر این اساس به دلیل محدویت منابع باید به دنبال یافتن روش یا روش هایی باشیم که بتوانیم از منابع محدود، بیشترین استفاده جهت رفع حوایج انسانی به کار ببریم، علم اقتصاد مطالعه این روش هاست. و نهایت اقتصاد، پاسخ به این سوال است:"در یک جامعه می باید چه کالاهایی؟ به چه میزانی؟ چگونه؟ و برای چه کسانی؟ تولید شود." این سوال، مسایل اساسی هر نظام اقتصادی است.
- دکتر میثم موسایی، اقتصاد برای علوم اجتماعی، چاپ اوئل سال 90 نشر جامعه شناسان ص 18 و - 19 با توجه به انتظاراتی که مقام معظم رهبری از ارایه الگوی اقتصادی مقاومتی دارند، چنین الگویی می تواند پاسخ هایمناسبی برای این سوالات داشته باشد. اقتصاد به معنای مقتصِد بودن، و مقتصِد، یعنی کسی که در امور و کارها میانه روی می کند، از میانه روی به عدم افراط و تفریط تعبیر می شود، و مراد از دوری گزیدن از افراط و تفریط هم یعنی: "ماندن در مسیر و صراط اعتدال"که هدف غایی اش، معتدل بودن در امور زندگی و معیشتی است، که خواستگاه دین است.
دین اسلام، دین میانه روی است، چرا که؛ بنیان و اساس دین اسلام که دین محبوب نزد خداست - ان الدین عنداالله الاسلام - بر محور عدل و میانه روی است و آن را مایه عزت و سربلندی و از نشانه های ایمان می داند. و در مقابل کسی که از عدل و میانه روی عدول کند، او را مسرف قلمداد کرده و مورد ذم و نکوهش قرار داده است. - ان االله لایحب المسرفین...پس - می توان مقتصِد بودن را تفسیر این حقیقت دانست.
