بخشی از مقاله
چکیده
یکی از موضوعات مهم در اقتصاد اسلامی توجه به تعاون و شرکت های تعاونی تولیدی و خدماتی به عنوان زنجیرهی تولید ارزش میباشد که با احیای آن ها با ریل گذاری مناسب دولت میتوان شاهد رونق اقتصادی و پیشرفت چشمگیری در تمام حوزه ها در کشور باشیم.
اقتصاد تعاونی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جایگاه رفیعی دارد و به لحاظ تأثیر بالای آن درتحقّق عدالت اجتماعی و تسریع روند رشد اقتصادی، دارای اهمیت فوق العاده ای است با ایجاد چرخهی تعاون که ایده ای بکر و مؤثر جهت به کارگیری همه منابع است و با بسیج همگانی و جمع کردن تمام سرمایه های خرد مردمی که از اهداف اقتصاد مقاومتی نیز است میتوان شاهد پویایی و رونق اقتصادی درون گرا، پیشرو و عدالت محور و متوازن در کشور باشیم
هدف این مقاله با نگاهی کامل به تاریخچه تعاون و ظرفیت های نهفته آن با روش فرا تحلیل و به کمک اسناد و مدارک موجود به دنبال مفهوم سازی نو برای چرخه تعاون و معرفی طرحی برای بهبود وضعیت اقتصادی با کمک تدوین چرخه و زنجیره تعاونی در کشور بوده و به ضرورت ایجاد چرخه تعاون که مورد بیمهری در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران قرارگرفته ، پرداخته است.
مقدمه و عناوین بخشها
امروزه با توجه به نقش تعاونی ها در مشارکت توده مردم در فرایندهای اقتصادی ازجمله تولید، توزیع و مصرف و به تبعان توزیع مطلوب تر درامد بین آحاد جامعه می توان گفت این بخش نقش مهمی می تواند در تحقق اهداف جمهوری اسلامی ایران درزمینهی پیشرفت همراه با عدالت ایفا کند با توجه به همین نکته در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بخش تعاون هم ردیف با دو بخش دولتی و خصوصی موردتوجه قرارگرفته است. جامعه سنتی ایران از گذشته های دور در موارد گوناگون و برای مقابله با دشواری های زندگی اجتماعی، به راه حل های یاریگری و تعاونی رجوع کرده و در این زمینه صاحب نمونه های گوناگون و مختلفی از همیاری و تعاون است.
فقر اقتصادی، فقدان امنیت، شرایط اقلیمی و جغرافیایی دشوار از سویی و فرهنگ یاری دوست و پر اخوت ایرانی و اسلامی از سوی دیگر، در درازای زمان روستاییان و کوچ نشینان ایران را هر چه بیشتر به هم وابسته کرده است. ازاین رو تعاون در جامعه ایران ازجمله در امور ازدواج، کار کشاورزی، فوت افراد و درزمینهی دیگر زندگی معیشتی وجود داشته است. در ایران از گذشته، نمونه های بسیاری از همکاری، همیاری و تولید جمعی نظیر بنه، حراثه، صحرا - طالب، - 1389، واره، شیرواره، بلوک، گالشی، گاومیش - فرهادی،1378، - 41 به شکل تعاونی اداره میشده است.
با توجه به لزوم حرکت به سمت اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درون زا و برون گرا، پویا و پیشرو و الگوئی الهام بخش از نظام اقتصادی اسلامی که در سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی تأکید شده است میتوان با تأکید بر نقش تعاون بر هرکدام از اهداف خواسته شده دست یافت. این مقاله باهدف بررسی اجمالی نقش تعاون درصدد مفهوم سازی برنامه ای تحت عنوان چرخه تعاون با در نظر گرفتن کمبودهای کشور است.
مفهوم چرخه تعاون همان حلقه مفقوده ای است که اگر موردتوجه در کشور قرار می گرفت با رویکرد اقتصاد مقاومتی خود و پیروی از الگوی علمی و بومی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی و اتکا به توان تک تک آحاد ملت عامل شکست و عقب نشینی دشمن در جنگ تحمیلی اقتصادی علیه ملت ایران شود، همچنین خواهد، الگویی مناسب از نظام اقتصادی اسلام و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش آفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی جهت اقتصاد مقاومتی فراهم کند.
ادبیات نظری
شکلگیری تعاون نخستین اجتماعات تعاونی در بین کشاورزان و ماهیگیران بیشتر رواج داشته است و همچنین اجتماعاتی وجود داشتهاند که مایحتاج زندگی افراد را مشترکا " تهیه مینموده و در اختیار افراد قرار میداده اند ولی درهرحال این اجتماعات تعاونی دارای تشکیلات و سازمان منظم نبوده و تنها دسته های مختلفی از افراد، چه در شهرها و چه در روستاها باهم همکاری متقابل داشته اند.
تلاش سیاست گذاران همواره بر این امر استوار بوده است که با روشهای ابداعی فاصله بین تولید و مصرف و همین طور فاصله بین کار و سرمایه که ریشه تمام مصیبت ها تصور می شد را بردارند. به همین دلیل نخستین طرح های عملی برای تشکیل شرکت های تعاونی پی ریزی شد. اگرچه برخی از صاحب نظران در موضوع تعاون، افزون بر نظریه پردازی به جنبه های عملی آن و تشکیل مؤسسات و شرکتهای تعاونی نیز اقدام کردند، اما توفیق چندانی نیافته اند؛امّا نخستین تعاونی که در عمل موفق بود و از یک سری مقررات مخصوص پیروی می کرد و الگوی عملی و تجربی تشکیل تعاونی در کشورهای گوناگون قرار گرفت، »تعاونی مصرف پیشگامان منصف راچدایل« بود
این تعاونی در 21 دسامبر 1844 در راچدایل، محلی نزدیکی شهر منچستر انگلستان دایر شد و از آن تاریخ تاکنون، تعاونی های بسیاری در جهان تأسیس شده و 800 میلیون عضو دارد. به لحاظ نظری نیز نخستین گروهی که در این خصوص به نظریه پردازی پرداختند، افرادی بودند که مارکسیست ها آن ها را سوسیالیست تخیلی نامیدند. یکی از آنان رابرت1 اون است که او را مؤسس سوسیالیسم نو نامیدهاند.
افراد دیگری چون سن سیمون1825 - 2 - 1760، فیلیپ بوشه1796 - 3 - 1861، شارل فوریه1772 - - 4 - 1837، پرودون1809 - 5 - 1865، لویی بلان6 1818 - - 1882 و... این نظریات را دنبال کردند. در همین سالها، مارکس نیز متمایل به تعاونی میشود. او که بنا بر اصل و به سبب تعارض فلسفه مارکسیسم با نهضت تعاون، با نهضت تعاون مخالف بود، مدتی بعد، تحت تأثیر عقاید تعاونی »لاسال«7 تغییر عقیده داده و تشکیل تعاونی های تولید و بانک های تعاونی کشاورزی را توصیه کرد.
گرایش مارکس به تعاون به صورت عینی از نطق او در اجلاسیِ بین المللی سوسیالیستها در سال 1864 در لندن آغاز شد. او در اجلاسی بعدی انترناسیونال سوسیالیست ها درژنو در سال 1866، تعاونی را روش پیشبرنده تحوّل جامعه دانسته است. بعد از او لنین نیز همین راه را دنبال کرد. لنین و استالین و... تعاونی ها را جنبه دهقانی و روستایی دادند و در ماهیت آن نیز تغییراتی عمیق ایجاد کردند. تعاونی های روستایی اصول تعاونی های تولید را رعایت نکرده، قواعد مخصوصی داشتند.
نهضت تعاون را در ادامه افرادی چون شارل ژید8 و ژرژ فوکه9 هدایت کردند. فوکه با نظر شارل ژید که به »نظام تعاون« و اصل تعاونی تام10 اعتقاد داشت، مخالف بود. او میگفت که نه تعاونی مصرف بهتنهایی و نه مجموع تعاونیهای گوناگون توانایی سلطه بر تمام اقتصاد را ندارند. آنها فقط میتوانند بخشی از اقتصاد را در برگیرند
