بخشی از مقاله
چکیده
»اقتصاد بدون نفت« ، این جمله سه کلمه ای به ظاهرساده می آید.حال آنکه عملی کردن آن مشکل مینماید. تحولات دهه های اخیروتلاش برای جایگزین کردن انرژی های آب، باد،خورشید،اتم و...، باعث شده است که کم کم نفت جایگاه خودرابه عنوان انرژی برترواصلی ترین ماده اولیه تولیدی صنایع، ازدست دهد. گزینه های زیادی برای صادرات غیر نفتی وجود دارد که از جمله آنها توسعه گردشگری، صنایع دستی و ... میباشد. توسعه صنعت گردشگری، بویژه برای کشورهای درحال توسعه که با معضلاتی همچون میزان بیکاری بالا،محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
اقتصاد ایران نیز اتکای شدیدی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت دارد.ازاین رو، به منظور تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی و درآمدهای ارزی و هم چنین ایجاد فرصت های جدید شغلی در کشور، توسعه صنعت گردشگری از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ چرا که ایران از نظر جاذبه های گردشگری جزء ده کشور اول جهان قرار دارد و از پتانسیل بسیار زیادی برای گردشگری بین المللی برخورداراست. توسعه این صنعت تاثیرات زیادی در داشتن اقتصاد مستقل از نفت میتواند داشته باشد . توان بالقوه گردشگری برای اشتغالزایی، یکی از ویژگیهای مهم این صنعت است؛ از این گذشته، گردشگری توان جذب نیروهای مازاد سایر بخشهای اقتصادی را نیز دارد.
واژه های کلیدی: خلیج فارس، ارزش گذاری، اقتصاد بدون نفت، گردشگری، اشتغال، اثرات زیست محیطی.
-1 مقدمه
صنعت نفت ایران و بویژه صدور نفت چیزی نزدیک به یک سده است که سرنوشت اقتصاد ایران را رقمزده است.. روز پنجم خرداد 1287 برای اولین بار در ایران، در مسجدسلیمان نفت کشف شد، و در پی این کشف امتیاز استخراج و بهره برداری از نفت به »ویلیام نکس دارسی« انگلیسی وگذار شد. آمار نشان میدهند که تا به امروز میزان رشد اقتصاد به میزان درآمد نفتی کشور، که برگرفته از ترکیبی از حجم صادرات نفتی و بهای هر بشکه نفت بوده است، وابستگی دارد. لازم به ذکر است که هرچه بر قیمت نفت بدلیل افزایش تقاضای نفت در جهان افزوده میشود، این وابستگی بالاتر میرود. عمده منابع نفت و گاز در بخش جنوبی ایران و در قسمت خلیج فارس قرار دارد. مهم ترین عامل استراتژیک خلیج فارس، وجود منابع عظیم نفت و گاز است، به گونه ای که این منطقه را »مخزن نفت جهان« نام نهاده اند.
کلمه توریست و توریسم - گردشگری - اولین بار به صورت رسمی در سال 1937 توسط اتحادیه ملل استفاده شد ولی صنعت توریسم سابقه ای بسیار قدیمی تر دارد. در جهان امروز گردشگری بعنوان راهی جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع، مورد توجه اکثرکشورها بخصوص کشورهای جهان سوم قرار گرفته است. صنعت گردشگری به قدری در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها اهمیت دارد که اقتصاد دانان آن را "صادرات نامرئی" نامیده اند. - رضوانی، - 1385 صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و پربازدهترین فعالیتهای اقتصادی در دنیا است که بالاترین میزان ارزش افزوده را ایجاد میکند و بطور مستقیم و غیر مستقیم، سایر فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی را تحت تاثیر قرار میدهد. گردشگری یکی از منابع عمده درآمدزایی و ایجاد اشتغال در جهان به شمار میآید به طوریکه بسیاری از آن به عنوان صنعت اول دنیا یاد میکنند.
با توجه به شکل گیری مفهوم توسعه پایدار، صنعت گردشگری نیز همانند سایر صنایع بدنبال راهی جهت همسویی هر چه بیشتر با مفهوم ذکر شده بوده و در همین راستا انواع گردشگری جایگزین وارد عرصه صنعت گردشگری شده اند.توان بالقوه گردشگری برای اشتغالزایی، یکی ازویژگیهای مهم این صنعت است.خدمات زیادی دربخش گردشگری تاکنون به وجود آمده وظرفیت بالایی برای ایجاد خدمات جدید دیگر نیزوجود دارد و از این گذشته،گردشگری توان جذب نیروهای مازادسایربخشهای اقتصادی را نیزدارد. امید است با برنامه ریزی و مطالعه دقیق، استفاده مناسب از ظرفیتهای این صنعت و سرمایه گذاری در این زمینه، شاهد پیشرفت و بهبود وضعیت اقتصادی ایران باشیم.
-2 خلیج فارس، یکی از مهم ترین مخازن انرژی جهان
نفت در جهان امروز نه تنها یک عامل تعیین کننده رشد اقتصادی و صنعتی، بلکه به عنوان یک عامل سیاسی و امنیتی مطرح است. رشد اقتصاد جهانی مستلزم دو عامل انرژی و سرمایه گذاری است. به بیانی دیگر رفاه مستلزم رشد اقتصادی و رشد اقتصادی مستلزم برخوداری از انرژی است. امروزه بیش از 70 درصد انرژی مورد نیاز اقتصاد جهانی را نفت و گاز تشکیل میدهد. مهم ترین عامل استراتژیک خلیج فارس، وجود منابع عظیم نفت و گاز است، به گونه ای که این منطقه را » مخزن نفت جهان« نام نهاده اند. نفت خلیج فارس از ویژگی هایی مانند بازدهی بالای چاه های نفت، پایین بودن هزینه تولید، ارزان بودن هزینه حمل و نقل،کیفیت بالای نفت خام، امکان کشف ذخایر جدید و بالا بودن میزان ذخایر چاه های نفت برخوردار است.
با وجود تحولات دهه های اخیر و تلاش برای جایگزین کردن انرژی های آب، باد، خورشید، اتم و...، هم چنان نفت به عنوان انرژی برتر و اصلی ترین ماده اولیه تولیدی صنایع، اهمیت خویش را حفظ کرده است و روز به روز بر ارزش آن افزوده می شود. در واقع نفت، »کالای استراتژیک«به شمار می آید که از راه های گوناگون بر سیاست های جهانی تأثیرگذار است و هر گونه تغییر و تحولی در صادرات آن، پیامدهای یکسانی بر کل جهان دارد و عدم ثبات بهای نفت، تهدیدی جدی است که همواره بازارهای نفتی را با بحران مواجه می کند. خلیج فارس از مهم ترین مخازن انرژی جهان به شمار می آید که در تأمین انرژی آینده جهان، نقشی اساسی بر عهده دارد. - برگرفته از سایت مطالعات خلیج فارس - 1
-3 جایگزین های نفت
در ارتباط با مسئله نفت، ضروری است که کشورهای منطقه به دنبال تنوع بخشیدن به منابع درآمد ملی خود باشند؛ زیرا کشورهای صنعتی به دنبال انرژیهای پاک و غیرآلاینده هستند و واقعیت این است که آن ها به یک پیروزی فناورانه که اقتصادشان را از وابستگی به نفت به خصوص نفت خلیج فارس آزاد سازد، بسیار نزدیک هستند. بنابراین، ممکن است منطقه خلیجفارس در درازمدت اهمیت راهبردی خود را از دست بدهد و شاید از هم اکنون شمارش معکوس پایان دوران طلایی نفت آغاز شده باشد. - برگرفته از سایت مطالعات خلیج فارس - 2 آنچه به قدرتهای صنعتی بزرگ کمک میکند که برای دستیابی به انرژیهای جایگزین تلاش جدی و عزمی راسخ داشته باشند، گرمای فوقالعاده زمین و پدید آمدن گازهای گلخانهای است.
در میان انرژیهای جایگزین، سه انرژی خورشید، باد و هستهای بسیار مطرح و مدنظر کشورهای غربی میباشند. هزینه بالای ساخت سلولهای خورشیدی برای جذب اشعه نور و تبدیل آن به انرژی مهمترین مانع برای گسترش استفاده از این انرژی به شمار میآید. هماکنون، ژاپن با اجرای پروژه تحقیقاتی یک میلیارد دلاری درصدد دستیابی به فناوری تولید ارزان انرژی خورشیدی است. در آمریکا نیز بیش از 350 مگاوات از نیروی الکتریسیته توسط ایستگاههای انرژی خورشیدی تأمین میشود. اما در ارتباط با انرژی باد نیز در حال حاضر بیش از 50 کشور جهان از توربینهای بادی برای تولید الکتریسیته استفاده میکنند. تولید هر کیلووات برق به وسیله باد هیچ آلودگی و ضرری برای محیط زیست ندارد. که از این فناوری استفاده می کنند می توانند مازاد برق خود را به دیگر کشورهای مجاور بفروشند و در نتیجه در کنار دستیابی به انرژی پاک، منبع درآمد ملی نیز برای خود بیابند.
انرژی هستهای بیش از دو انرژی یاد شده برای جایگزینی نفت و تولید الکتریسیته مورد توجه قرار گرفته است، اما انتقادات بسیاری بر آن وارد است؛ از جمله انفجارهایی که از نیروگاههای هستهای تا کنون رخ داده است، زبالههای هستهای که برای محیط زیست ایجاد آلودگی می کنند و امکان استفاده از فناوری هستهای برای تولید بمباتمی به جای تولید الکتریسیته. - همان - هماکنون کشور ما در بخش کالاها و تجهیزات پزشکی، دارو، تکنولوژی و تجهیزات صنعتی دارای ظرفیت خوبی است که میتوانداین کالاها را به عنوان جایگزین نفت به کشورهای دیگر صادر کند. در بخش فنی مهندسی نیز ظرفیت خوبی برای صادرات داریم. اساساً در بخش کالاهایی که از انرژی نفت، گاز و فرآوردههای مربوط به این بخشها تولید میشود صادرات قابل توجهی داریم اما مهم این است که مزیّت نسبی این صادرات به مزیّت رقابتی تبدیل شود. از سوی دیگر در بخش کالاهای سنتی، فرش، پسته و
