بخشی از مقاله
چکیده
با ظهور اینترنت و به ویژه پیدایش شبکه جهانی وب، انقلابی گسترده در زمینه برقراري ارتباطات و ارائه خدمات در بخشهاي مختلف رخ داده است. اینترنت به عنوان یک پدیده جهانشمول امکان و فرصتی را براي سازمانها، موسسات و کاربران فراهم میکند که بتوانند تمام اطلاعات و خدمات مورد نیاز خود را هر زمان و هر کجا و به هر میزان که بخواهند دریافت کنند.
به کارگیري فناوري هاي اطلاعاتی و ارتباطی، خدمات ترویج کشاورزي را متنوع تر و کارآمدتر میکند و این امر منجر به تحول پارادایمهاي ترویج کشاورزي و توسعه گردش اطلاعات متکثرگرایانه و جایگزینی آن با روند خطی مبادله اطلاعات شده است و اشکالی از فضاهاي اجتماعی اطلاعاتی پدیدار گشته که بر اساس آن کارگزاران ترویج و کشاورزان بیشتر قادر میشوند به هر اطلاعاتی که نیاز دارند دسترسی یابند.
این فناوريها اعم از سنتی و یا نوین به جوامع روستایی و کشاورزي این امکان را میدهند که تولید، درآمد و استانداردهاي زندگی خود را بهبود بخشند و به عنوان ابزاري مهم در توانمندسازي افراد و جوامع براي افزایش کارآیی و فعالیت آنها تلقی میگردد و کشاورزان را در تصمیمگیريهاي بهموقع ازطریق دسترسی به اطلاعات ضروري یاري میرساند. این تحقیق بر اساس مطالعات کتابخانهاي، مرور منابع داخلی و خارجی و با هدف بررسی اهمیت، ضرورت و جایگاه ارائه خدمات مبتنی بر وب در نظام ترویج کشاورزي ایران به انجام رسیده است.
.1 مقدمه
ترویج کشاورزي به عنوان یکی از نهادهاي مرتبط با روستا در نیل به توسعه انسانی، کشاورزي و روستایی نقش مهمی را ایفا مینماید. برخی از نقشهاي این نهاد انتخاب، ارزیابی و انتقال فناوري مناسب، تبادل اطلاعات و دانش، مسألهیابی و مشاوره به روستاییان میباشد .[26] ترویج، مشاوره و تبادل اطلاعات به منظور آگاهیدادن به عامهي مردم پیرامون نوآوريهاي مناسب و همچنین آگاهی یافتن مروجان از مسائل و مشکلات موجود و نوظهور مربوط به نوپذیران میباشد
از این رو امروزه یکی از پدیدههاي کارساز در اجراي نقشها و خدمات ترویج، بهکارگیري فناوري اطلاعات و ارتباطات میباشد که منجر به ظهور و بروز ترویج مجازي گردیده است. کاربرد این فناوري در ترویج کشاورزي میتواند علاوه بر پاسخگویی به تقاضاهاي روزافزون ذينفعان، پتانسیلها و فرصتهاي نوینی را براي ارتقاي ظرفیتهاي خدماترسانی به وجود آورده و به تبع آن افزایش عملکردها و در نهایت موجبات توسعه ترویج کشاورزي را در فضاي جدید فراهم آورد
سازمانهاي ترویجی میتوانند براي جوامع و کشاورزان از طریق اجراي نقشهاي متفاوت، نسبت به نقشهاي گذشته مفید باشند و حصول این امر به یک تغییر بزرگ در سازمانهاي ترویجی نیاز دارد
با توجه به اینکه ترویج کشاورزي، سازمانی بازارمحور، در حال تکامل و زنده است و به نیازهاي در حال تغییر جامعه پاسخ میدهد، لذا خود را نیز باید با تغییرات جامعه متحول سازد تا همیشه موثر باقی بماند .[14] نوسازي در ارائه خدمات ترویجی بر دولت و کشاورزان اثرگذار خواهد بود و میتواند در کاهش مسئولیتهاي سازمان ترویج، بهبود تعهدات و کاهش تصمیمات تصادفی موثر باشد
قرن حاضر که عصر اطلاعات و دانایی نامیده شده است [21] را باید تلفیقی از ارتباطات و اطلاعات دانست. عصري که بشر در آن بیش از گذشته، خود را نیازمند به داشتن اطلاعات و برقراري ارتباط براي کسب اطلاعات مورد نیاز میداند
اینترنت به عنوان یک پدیده جهانشمول امکان و فرصتی را براي کاربران فراهم میکند که بتوانند تمام اطلاعات و خدمات مورد نیاز خود را هر زمان و هر کجا و به هر میزان که بخواهند دریافت کنند .[9] توجه و استفاده از فناوري اطلاعات در کشورهاي مختلف نشان داده است که این مقوله داراي یک پتانسیل بالا براي گسترش و توسعه است [22][20] ، لذا امروزه جایگاه فناوري اطلاعات و ارتباطات در سطح جهان، در تقویت سیستم دانش و فناوري و نهادهاي مولد دانش نظیر موسسات تحقیقاتی، مراکز آموزشی و سازمانهاي ترویجی به خوبی شناخته شده است و هرگونه مداخلهگري در عرصه توسعه کشاورزي نیازمند در نظر گرفتن جایگاه این فناوريها میباشد
لذا بدیهی است که فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی کاربردهاي متنوع و گستردهاي در ترویج کشاورزي دارند [29] و با توجه به تغییرات گسترده جهانی، بهرهگیري از ترویج مجازي براي تمامی کشورهاي به ویژه ایران، ابزاري حیاتی جهت حمایت از توسعه کشاورزي میباشد؛ لذا این تحقیق بر اساس مطالعات کتابخانهاي، مرور منابع داخلی و خارجی و با هدف بررسی اهمیت، ضرورت و جایگاه ارائه خدمات مبتنی بر وب در نظام ترویج کشاورزي ایران به انجام رسیده است.
.2 ترویج کشاورزي
از دیدگاه سازمان خوار و بار کشاورزي ملل متحد ترویج کشاورزي نوعی خدمت یا نظام است که از طریق روشهاي آموزشی، کشاورزان را یاري میکند تا روشها و تکنیکهاي مرسوم کشاورزي خود را اصلاح نموده و کارایی و بازدهی تولید را افزایش بخشند.[7][5] نظام ترویج کشاورزي یکی از ابزارهاي اولیه انتشار فناوريهاي پیشرفته بوده و به عنوان عامل دستاندرکار و عهدهدار بخشی از فرآیند مدیریت روستایی جایگاه ویژهاي در این مقوله داشته [23] و در نیل به توسعه انسانی، کشاورزي و روستایی نقش مهمی را ایفا مینماید.
برخی از نقشهاي این نهاد انتخاب، ارزیابی و انتقال فناوري مناسب، تبادل اطلاعات و دانش، مسألهیابی و مشاوره به روستاییان میباشد
سازمانهاي ترویج نقش کلیدي در میانجیگري بین تکنولوژيهاي ارتباطاتی، فراهمکنندگان تکنولوژيها و خدمات و گروههاي مخاطبین دارند. در ایفاي این نقش آنها باید به مناسب بودن تکنولوژيهاي مختلف، قابلیت دسترسی به تکنولوژيهاي در روستاها و نواحی دور، تطبیق موضوعات مربوط به منافع و هزینهها، اطمینان از دسترسی فرهنگهاي مختلف به تکنولوژيها، زبان، طبقات اجتماعی، گروههاي سنی و موضوعات جنسیتی توجه کنند
فرآیند ترویج کار با مردم است نه کار کردن براي آنها، کمک به مردمی است که خودگردان شدهاند و نه اینکه وابسته به دیگران باشند، و در نهایت اینکه مردم به عنوان بازیگران اصلی باشند نه تماشاچی. به طور خلاصه، ترویج کشاورزي کمک به مردم است که از طریق آموزش بتوانند دانش مفید را به نفع خودشان به کار اندازند
اگرچه انتشار اطلاعات یکی از مهمترین نقشهاي ترویج تلقی میگردد، لیکن این اطلاعات با گذشته تفاوت دارد. این تفاوت به دلیل بروز تغییرات در محیط داخلی و خارجی ترویج، از جمله ظهور نوعی کشاورزي نوین است که الزامات و نیازهاي ویژه خاص خود از قبیل اطلاعات دقیقتر و بههنگامتر را دارد
از سوي دیگر قابلیت و کارکرد یک نظام ترویجی بستگی زیادي به دانش و اطلاعات مناسب در دسترس و قابل عرضه آن را دارد. هر چه اطلاعات مناسبتر باشد، ارتباط ترویج و افراد ذينفع بهتر و به همان اندازه احتمال پشتیبانی و حمایت از برنامهها نیز بیشتر میگردد. درجه مناسب بودن اطلاعات بستگی به شرایط و موقعیت دارد. مربوط بودن، به موقع بودن، مقرون به صرفه بودن، موثق بودن، قابلیت کاربرد، جامعیت و کامل بودن از جمله ویژگیهاي اطلاعات خوب و مناسب به شمار میرود
.2 ضرورت و جایگاه فناوري اطلاعات و ارتباطات در ترویج کشاورزي
صاحبنظران معتقدند با توجه به اینکه اهداف کشاورزي ملی و تخصیص منابع براي نیل به آنها در طول زمان تغییر میکند، ترویج کشاورزي باید به قدر کافی انعطافپذیري داشته باشد تا خود را با آن تغییرات وفق دهد و بتواند به عنوان سازمانی بازارمحور، در حال تکامل و پویا، به نیازهاي در حال تغییر جامعه پاسخ دهد .بنابراین تصمیمگیري مستحکم، عدمتمرکز و انعطافپذیري از نیازهاي امروز و ضروریات ساختار ترویج به شمار میآیند [11] و ترویج کشاورزي باید خود را با تغییرات جامعه متحول سازد تا بتواند همیشه موثر باقی بماند.
این تغییر و تحولات نیاز به ایجاد تغییر در نقش ترویج است و سازمانهاي ترویجی میتوانند براي جوامع و کشاورزان از طریق اجراي نقشهاي متفاوت، نسبت به نقشهاي گذشته مفید باشند اما این امر به یک تغییر بزرگ در سازمانهاي ترویجی نیاز دارد [28] که ایجاد این تغییرات و نوسازي در ارائه خدمات ترویجی بر دولت و کشاورزان نیز اثرگذار خواهد بود
.[25] بنابراین رشد فناوريها و بهبود نظامهاي ارتباطات و اطلاعات روستایی، امکانات جدیدي را براي دستاندرکاران توسعه و ترویج کشاورزي فراهم آورده است تا نیازهاي مخاطبان را به طور اثربخشتري برآورده نماید. با این وجود ترویج کشاورزي از ابزارهاي نوین قدرتمندي براي عرضه خدمات خویش، به ویژه در حیطه اطلاعرسانی، برخوردار است
.3 کاربرد فناوري اطلاعات و اینترنت در کشاورزي
از جمله کارکردهاي اینترنت در توسعه کشاورزي و روستایی میتوان به پنج کارکرد اساسی اشاره نمود. این کارکردها شامل توسعه اقتصادي مولدان کشاورزي، کمک به عمران اجتماعی، توسعه فعالیتهاي اقتصادي خرد و متوسط و گسترش شبکه- هاي رسانهاي جدید میگردد
اینترنت میتواند در بسیاري از بخشهاي مرتبط با کشاورزي از جمله تسهیل روابط بین دولت و مردم، تسهیل ارائه یارانهها، تسهیل برنامهریزي کلان، ایجاد امکان کنترل دقیق بر روي فرآیندها، ارائه آمارهاي دقیق و کامل در زمان موردنیاز، فراهم نمودن امکان دسترسی همگان به اطلاعات موردنیاز تاثیرگذار باشد. همچنین این فناوري امکان جلوگیري از مشکلات قدیمی گریبانگیر بخش کشاورزي، نظیر عدم همخوانی عرضه و تقاضا در مورد محصولات مختلف کشاورزي را در جهت بهبود عمکرد کلان دولتها در این بخش فراهم مینماید.
از این رو با استفاده از این فناوري در فرآیندهاي مختلف مرتبط با کشاورزي میتوان علاوه بر حذف واسطهها و کاهش مستقیم قیمتها، با کاهش تلفات موادغذایی از طریق کاهش زمان رسیدن محصول به مشتري نیز قیمت تمامشده محصول را کاهش داد. همچنین به علت شفافیت امر اطلاعرسانی در محیطهاي وب و دسترسی عمومی به اینترنت، ابزارهاي اینترنتی و وبسایتها میتوانند به عنوان مسیري جهت قیمتگذاري شفاف بر محصولات موردنیاز مصرفکنندگان مورد استفاده قرار گیرد. همچنین با جلوگیري از اتلاف منابع دولتی که در خریدهاي تضمینی، یارانهها و یا آموزش صرف میشود میتوان به توسعه بخش کشاورزي کمک نمود
امروزه براي بهبود تولید، بازاریابی محصولات و ارتباطات و گاهی نیز براي حل مسائل بحرانی از فناوري اطلاعات و اینترنت استفاده میشود. داشتن اطلاعات در زمینه تولیدات کشاورزي، زمین، کار و سرمایه بسیار مهم و حیاتی است. یکی از بارزترین نوع اطلاعات مفید در توسعه کشاورزي، اطلاعات بازار و قیمتها است. کشاورزان بدلیل دوري مسافت و نداشتن اطلاعات کافی و دقیق از قیمت محصولات، میتوانند با دسترسی به اینترنت از قیمت محصولات آگاه شوند
