بخشی از مقاله
چکیده :
پراکنش کرمهای پرتار خانواده نرئیده در منطقه کشندی شهرستان بندرعباس نشان داد ، میزان تراکم کرمهای پرتار از سمت غرب به شرق افزایش یافته و دلیل این امر بواسطه وضعیت جنس بستر و نیز زیستگاه و بستر تغذیه ای مورد استفاده این کرمها می باشد .
همچنین بررسی های انجام شده بیانگر آن است ، که کرمهای مزبور به خانواده Nereididae جنس Perinereis و گونه P.nuntia تعلق داشته ؛ از نظر جنس بستر نیز آزمایشات انجام شده نشان داد ، کرمهای خانواده مزبور عمدتاً بر روی بسترهایی با بافت شنی سیلتی لومی از بقاء بیشتری برخوردار هستند ؛ و تجزیه و تحلیل آماری جهت تعیین ضریب همبستگی پیرسون نیز رابطه مثبت بین نوع بستر و حضور کرمها و نیز نوع بستر با میزان مواد آلی خاک را نشان داد
از دیدگاه تغذیه ایی نیز آزمایش تیمارهای مختلف غذایی نشاندهنده همه چیزخوار بودن کرمهای مزبور بوده ، و میزان بقای %93/3 جهت کرمهای جنس ذکر شده در تیمار تغذیه ای با جلبک سبز اینترمورفوا - - Entermorpha اختلاف معنی داری با سایر تیمارها داشته است
.1مقدمه
کرمهای پرتار به عنوان طعمه جهت صید ورزشی و نیز تجاری به میزان زیاد از محیط های طبیعی و نیز خوریات و سواحل جمع آوری می شوند تاکنون حدود 9000 گونه از آنها شناسایی شده است. [18] کرمهای پرتار به عنوان یکی از بی مهره گان دریایی نقش مهمی را در زنجیره غذایی در محیط های اقیانوسی و بسترهای آبی داشته و بسیاری از ماهیان تجارتی به کرمهای دریایی به عنوان غذا از مراحل جوانی و همچنین مرحله بلوغ در طول چرخه زندگی اشان نیاز دارند .
اهمیت و نقش کرمهای پرتار به عنوان یک منبع پروتئینی مهم در توسعه تکثیر و پرورش سخت پوستان به مراتب بیشتر می باشد ، چون امروزه محققین به این مسئله دست یافته اند که کرمهای پرتار یک بالانس مناسب مواد مغذی از گروه اسیدهای چرب غیر اشباع بلند زنجیره - - HUFA را داشته ، که جهت رسیدگی تخمدان در میگوهای پرورشی نیاز خواهد بود ؛ و نیز فاکتورهای ضروری جهت بلوغ تخمدان را تامین خواهند نمود.
علاوه بر این به عنوان غذای زنده در تغذیه لاروهای ماهیان پرورشی نیز از اهمیت به سزایی برخوردار می باشند . در طبیعت نیز کرمهای دریایی پرتار منبع مواد مغذی جهت لاروهای ماهیان بوده و اسیدهای چرب و دیگر مواد مغذی را که جهت رشد و بقاء لاروها نیاز خواهد بود تامین می نمایند . در شرایط فعلی کشور با توجه به توسعه صنعت تکثیر و پرورش آبزیان و اهمیت تامین مولدین در مزارع ، با استفاده از آبزیان پرورشی در کارگاهها ، به جای صید مولد از منابع طبیعی - دریا - ، ضرورت بلوغ مولدین جهت استفاده در کارگاههای تکثیر از اهمیت خاصی برخوردار است .
در همین راستا امروزه این کار ، با تغذیه نمودن نمونه های پرورشی آبزیان تا سن بلوغ با استفاده از غذاهای زنده مانند کرمهای پرتار صورت می پذیرد ؛ و متاسفانه در کشور تنها بیولوژی و اکولوژی این کرمها که حاصل استخراج از منابع خارجی است مورد بررسی قرار گرفته ، و کار عملی زیادی در زمینه تکثیر و یا پرورش این کرمها انجام نشده است . لذا در این مطالعه پراکنش این کرمها در منطقه کشندی نوار ساحلی شهرستان بندرعباس ، شناسایی گونه غالب و سپس تعیین جنس بستر مناسب رشد این کرمها ، الگوی تغذیه ایی و نیز غذای ترجیحی آنها در ساحل بندرعباس مورد بررسی قرار گرفته است .
.2مواد و روشها
جهت بررسی پراکنش کرمهای پرتار به صورت فصلی از مهرماه 91 لغایت شهریورماه 92در منطقه کشندی ساحل بندرعباس از شرق - پشت فرودگاه بندرعباس - تا غرب - محله سورو بندرعباس - 5 ایستگاه لحاظ گردید به گونه ایی که تمامی وضعیت های مختلف ساحل شهرستان بندرعباس پوشش داده شود ، ایستگاهها به شرح زیر بودند :
- 1 ساحل سورو بندرعباس - غرب - جنس ساحل ماسه ایی
- 2 نرسیده به محله پشت شهر بندرعباس - غرب - جنس ساحل ماسه ایی سنگی
- 3 اسکله شهید حقانی - بخش مرکزی ساحل بندرعباس - جنس ساحل ماسه ایی سیلتی متمایل به گلی
- 4 محله خواجه عطا بندرعباس - شرق - جنس ساحل ماسه ایی متمایل به گلی آمیخته با علف های دریایی
- 5 محله نخل ناخدا تا پشت فرودگاه بندرعباس - شرق - جنس ساحل ماسه ایی گلی
در هر ایستگاه یک ترانسکت به طول 30 متر عمود بر دریا لحاظ گردید . در هر ترانسکت به فاصله 5 متر به 5 متر یک پلات در نظر گرفته شد و مجموعاً 6 پلات 1×1 نمونه برداری در هر ترانسکت منظور گردید . در هر پلات با استفاده از بیلچه تا عمق 15 سانتی متری نمونه ها جمع آوری ، و به کمک پنس به آرامی درون ظروف پلاستیکی مخصوص نمونه قرار گرفته با فرمالین %5 فیکس بعد از 48 ساعت در اتانول %70 جهت شناسایی نگهداری می گردید . شناسایی نمونه ها با کمک میکروسکوپ نیکون با بزرگنمایی 10 و 20 و نیز لوپ نیکون با بزرگنمایی 4 و 10 و با استفاده از کلیدهای شناسایی مربوطه که بعضی از آنها به صورت Online بوده ، از جمله کلیدهای شناسایی موزه علوم طبیعی لندن [22,19,18,12] مورد شناسایی قرار گرفتند .
بخشی از نمونه های بدست آمده به صورت زنده با کمی از رسوبات محل نمونه برداری به آزمایشگاه جهت سایر بررسی های زیستی منتقل می گردید . نمونه خاک بستر در هر ایستگاه نیز نمونه برداری و جهت تعیین بافت خاک و نیز تعیین درصد کربن آلی - مواد آلی - به آزمایشگاه مکانیک خاک اداره کشاورزی بندرعباس انتقال داده شد .
برای تعیین نوع بستر مناسب رشد کرمها بعد از تعیین الگوی دانه بندی رسوبات توسط آزمایشگاه 6 تیمار مختلف خاک هر یک با سه تکرار لحاظ گردید ، جهت انجام آزمایش 18 ظرف پلاستیکی به ابعاد 38 سانتی متر عرض ، 45 سانتی متر طول و 30 سانتی متر عمق مورد استفاده قرار گرفت . قبل از ریختن هر یک از 6 نمونه تیمارهای خاک ذکر شده درون ظروف پلاستیکی ، نمونه های خاک در اون آزمایشگاه در دمای 90 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت خشک شده تا از این طریق تمام سخت پوستان ، نرم تنان و یا کرمهای حلقوی دیگر اگر در رسوبات وجود دارند از بین بروند ؛ و از این طریق آلودگی از بیرون به محیط آزمایش راه نیابد
به هر یک از ظروف مورد آزمایش به میزان 15 سانتی متر از رسوبات مربوطه اضافه سپس آب تمیز فیلتر شده دریا که با کمک تور پلانکتون گیر یک میکرون و نیز فیلتر پنیه ای فیلتر شده بود به ظروف اضافه ، به گونه ای که بعد از خیس شدن کامل رسوبات مقدار کمی آب حدود 2-3 سانتی متر آب روی رسوبات وجود داشته باشد ، و تعویض آب نیز روزانه قبل از غذادهی صورت می پذیرفت
تعداد 20 عدد کرم با میانگین وزنی 0/25 گرم که از طبیعت در منطقه کشندی جمع آوری شده بود با آب تمیز فیلتر شده دریا شستشو داده شد و به ظروف پلاستکی اضافه گردید. میزان اکسیژن با کمک هوادهی ملایم با استفاده از دستگاه هوادهی مخصوص آکواریم حدود 4 - 5 میلی گرم در لیتر، pH حدود7-8 و شوری آب 42 قسمت در هزار و دما نیز توسط دستگاه گرم کننده مخصوص آکواریم در دمای 30 درجه سانتی گراد در تمام ظرفها تنظیم گردید. میزان نور با کمک دو عدد لامپ فلورسنت به صورت 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی میزان نور تنظیم می گردید [6] ؛ هر دو روز یکبار ظروف مورد آزمایش با غذای تجارتی مخصوص پست لارو میگو حدود ساعت 8 صبح مورد تغذیه واقع شدند [8,1] ؛ بعد از گذشت 30 روز میزان بقاء کرمها بر اساس نوع بستر با فرمول - - 1 محاسبه گردید.
بعد از بدست آمدن نوع بستر مناسب رشد کرم ، آزمایش تعیین نوع غذای مناسب کرم انجام گرفت ، به همین منظور با توجه به مشاهدات میدانی از محل های نمونه برداری کرمها در طبیعت و با توجه منابع علمی بررسی شده ، که کرمهای پرتار جنس Perinereis علیرغم همه چیز خوار بودن غذاهای گیاهی و بطور کلی پوشش های جلبکی را ترجیح می دهد ، سه نوع تیمار تغذیه ای شامل غذای تجارتی پست لارو میگو ، جلبک گراسیلاریا و جلبک اینترمورفا - موجود در ساحل بندرعباس - هر یک با سه تکرار و به مدت 60 روز مطابق با شرایط ذکر شده در تعیین نوع بستر که در بالا اشاره گردید مورد آزمایش واقع شد ، تعویض آب نیز هر روز قبل از غذادهی انجام شده ؛ در خاتمه نیز میزان رشد ویژه - SGR - با استفاده از فرمول - 2 - محاسبه گردید.
تجزیه و تحلیل داده ها نیز بوسیله نرم افزار Spss 19 و روش آماری آنالیز واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین دانکن و جهت بررسی همبستگی نوع بستر و نیز مواد آلی با حضور و بقاء کرم از روش همبستگی پیرسون و جهت ترسیم نمودارها از نرم افزارExcel 2007 استفاده گردید .
. 3نتایج
: 3-1 وضعیت پراکنش کرمها
بررسی انجام شده در خصوص پراکنش کرمهای پرتار نرئیدیده در منطقه کشندی بندرعباس در هرایستگاه در فصول مختلف نشان داد ، به جز منطقه مرکزی ساحل بندرعباس یعنی ایستگاه شماره 3 که در محل اسکله شهرداری بندرعباس واقع شده ، و بواسطه بار زیاد مواد آلی کرمها از تراکم و فراوانی بیشتری برخوردار بودند ؛ مقایسه بین غرب و شرق در سایر ایستگاه ها بیانگر آن است که ، بیشترین پراکنش کرمهای مذکور در ناحیه شرق ساحل بندرعباس بوده ، به عبارت دیگر هر چه از سمت غرب به شرق حرکت نماییم میزان پراکنش در بخش شرقی منطقه کشندی بندرعباس به مراتب بیشتر است . علاوه بر این بیشترین میزان پراکنش از نظر فصلی نیز در فصل بهار ، و کمترین میزان پراکنش در فصل پاییز بوده است
