بخشی از مقاله
چکیده:
معماری سبز یکی ازگرایشها و رویکردهای نوین معماری است که در سالهای اخیر مورد توجه عده زیادی از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است. این معماری که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشد، در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست می باشد، که یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان کنونی است. هدف از ایجاد ساختمانهای سبز بهبود یافتن آب و هوا، جلوگیری از اتلاف انرژی مصرف شده جهت سرمایش و گرمایش و جلوگیری از اثرات منفی ساخت و ساز برمحیط زیست است.
یکی ازکارهای معماری اکوتک، بهره گیری، ازفضای بلا استفاده پشت بام جهت کاشت و زندگی می باشد که تحت عنوان بام سبز مطرح می گردد. بام خانه های ما ازخاک و طبیعتی است که ما با ساختمان سازی به قتل رسانیده ایم. نگرش کمی به مسکن و توجه به رفع کمبود آن و نگرش سودگرایانه منجر به فراموشی بسیاری از نیازهای اساسی انسان و زوال کیفیت معماری شده است.
مقدمه:
به دلیل افزایش میزان شهرنشینی، فشارها بر روی محیط زیست طبیعی افزایش یافته که یک مسیر امیدوار کننده برای ایجاد فضای سبز بیشتر در مناطق شهری، بکارگیری بام سبز است .[1] در ساختمان های شهری بام های مسطحی که با هزینه زیاد به منظور حفاظت از ساختمان در برابر باران و برف و نگهداری لوازم مکانیکی طراحی شده اند، معمولا فاقد ملاحظات زیبایی شناسانه معماری بوده و بنابراین نتوانسته اند در اغنای ارزش زیبایی و معماری ساختمان نقشی داشته باشد. این سطوح چهره ایی زمخت و خشن به سیمای شهر، یا محدوده ساختمان می بخشند و نیازمند سیستم دفع آب باران نیز هستند.
استفاده از فناوری بام سبز که از تکنیک های پیشرفته فضای سبز است، با وجود مشکلات بکارگیری و ساخت آن از جهات بسیاری مقرون به صرفه است و می تواند جایگزین مناسبی برای پارک های شهری باشد .[2] بام سبز یکی از رویکرد های نو معماری و شهر سازی و برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار است که از آن می توان به منظور افزایش سرانه فضای سبز، ارتقای کیفیت محیط زیست و توسعه پایدار شهری بهره برد.
استفاده کاربردی از بام ها می تواند به عنوان امکان بهره برداری بهینه از زمین های شهری قلمداد شود . [3] بام های سبز با عناوینی چون باغبانی در پشت بام، یا فناوری کاشت گیاه در پشت بام، بام های زنده و یا زیست بام یا بام باغ شناخته می شوند بام سبز در واقع اکوسیستمی زنده بوده [4] که توانایی زیست مطلوبی را برای محیط زیست شهری فراهم کرده و آن را بهره ورتر و پایدارتر می سازد .[5]
بیان مساله:
بعد از انقلاب صنعتی، به ویژه در طی چند دهه اخیر مهاجرت بسوی شهرها و افزایش تقاضای مسکن و تولید ساختمان های انبوه و به تبع افزایش دما و آلودگی های ناشی از افزایش جمعیت در کلان شهرها لزوم توجه به بامهای سبزدرجهت جلوگیری و بهبود مشکلات موجودضروری به نظرمی رسد.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
تبدیل بام ساختمان ها به فضای سبز به منظور جبران صدمات وارده به محیط زیست به دلیل مزایای فراوان از جمله در هوا گرد و غبار کاهش بار سرمایش و گرمایش، تعدیل رطوبت هوا، کاهش آلودگیهای کربنی، جلوگیری از حرکت ذرات و تصفیه هوا، حفاظت از پوسته ساختمان و افزایش طول عمر آن، تنوع در طراحی، فواید زیبائی شناسانه و آرامش بصری و از همه مهمتر کاهش مصرف انرژی و ذخیره بیشتر آن بایدمورد توجه قرار گیرد.
هدف تحقیق :
مدت زمان زیادی است که شهرمشوق و الهام بخش زندگی بشربوده است، ولی امروزه بسیاری ازانسانها درآرزوی زندگی درطبیعت بکرروستاها هستند،بنابراین توجه به مواردی که بتواندزندگی شهری درآپارتمانهای تنگ و تاریک و بی روح ،که حاصل پیشرفت تکنولوژی و دورشدن انسان ازطبیعت زیبا ودست نخورده است، راقابل حیات نماید می تواند،باعث ایجاد همبستگی بین انسان و طبیعت گرددو اثرات مطلوبی بر روی زندگی انسانها بگذارد،لذا توجه به مقوله معماری پایداراهمیت دوچندان پیدا می کند.
پیشینه و ادبیات تحقیق:
ایده باغچه های روی بام و کشت روی بام در زمان های قدیم توسط ایرانیان در 2500 سال پیش و در روی بام زیگورات ها بکار گرفته شده است و تا 600 سال قبل از میلاد مسیح توسط مردم بابل ساخته شده بود. باغ های معلق بابل در واقع باغ هایی نبودند که در هوا معلق باشند بلکه فضاهای سبزی بودند که روی بام ها و مهتابی های چند ساختمان قرار داشتند.
این باغ ها به دستور بخت نصر برای همسرش که شاهزاده خانمی از ماد و دلتنگ کوهها و سبزی و خرمی زادگاهش بود، ساخته شد. بخت نصر دستور داد کوهی بسیار بزرگ با ابعاد عجیب بسازند. این کوه در واقع ساختمانی چهارگوش با ارتفاع 120 متر بود که 5 بام داشت و هریک بر ستون هایی بنا شده بود که در آنها انبوهی از چمن، گل و درخت میوه کاشته شده و توسط تلمبه های آبی آبیاری می شدند.
همچنین از صدها سال پیش در اروپای غربی بکار می رفته، اما هنوز نحوه تشکیل آن در اقلیم های محلی به خوبی شناخته شده نیست. در قرون وسطی و رنسانس نیز در فرانسه و ایتالیا گونه هایی از باغ بام به وجود آمد که اکثرا توسط دولت و در ساختمان های عموی شکل می گرفت .>6@ در دهه 1360 بام های سبز مدرن اولین بار در سوئیس برای مدیریت رواناب سطحی به کار برده شد و در اواخر دهه 1970 در آلمان گسترش یافتند.
امروزه در آلمان از بام های سبز در سطح وسیعی استفاده شده و تقریبا 14 درصد از کل بام های مسطح آن سبز هستند آلمان جایی است که بام های سبز و سیاست های سبز بیشترین فراوانی کاربرد را دارند .>7@ بنابراین می توان گفت آلمان پیشروی جهان در ایجاد بام سبز ذر جهان محسوب می شود. در آلمان بام های سبز، با ده ها میلیون مترمربع، به فراوانی یافت می شوند .>8@
صنعت بام سبز در آلمان بدون مشوق ها توسعه نیافت. در سال 1996 بیش از 80 شهرداری آلمان برخی مشوق ها را برای مالکان ساختمان ها جهت بکارگیری یک بام سبز پیشنهاد کرده است که این نوع مشوق ها در حال حاضر قطعا بیشتر شده است .>9@ ایالات متحده نیز بام های سبز قابل توجهی دارد، اما تعداد آنها به اندازه اروپا نیست .>6@ توسعه فضای سبز بر بام ها در سال های اخیر به ویژه در اروپا و امریکا سرعت بیشتری به خود گرفته است.
لوکوربوزیه و رایت پیشگامان طبیعت گرا و ایجاد کننده بام های سبز در قرن بیستم بودند. در ایران توسعه فضای سبز عمودی برای نخستین بار در اصفهان شکل گرفت، طی دهه 1370 موضوع فضاهای سبز عمودی در سیاست های شهرسازی شهرداری وقت تهران مطرح شد و در مدت زمان کوتاهی فعالیت هایی در برخی سازمان ها و ادارات وابسته به شهرداری انجام شد.
اما فعالیت های انجام شده در کشور به دلیل عدم شناخت ابعاد و جوانب این فناوری به صورت محدود و در اندازه طرح ها و پروژه های ناتمام باقی ماند. الهه اعظم رحمتی در مقاله خود تحت عنوان " تدوین استراتژی های فناوری توسعه بام سبز در کشور با استفاده از ابزار مدیریت استراتژیک " می گوید: با توجه به عدم شناخت شهروندان نسبت به بام سبز، گام ابتدایی توسعه این فناوری در سطح شهر در گروی روشنگری فرهنگی و تبلیغات شهری نهادهای تاثیرگذار و توسعه نهادهای آموزشی و پژوهشی مربوط به این فناوری جهت برگزاری سمینارها، کارگاه های آموزشی و تخصصی و همچنین اقداماتی نظیر راه اندازی سفرهای آموزشی و تهیه کتابچه یا جزوه آموزشی در زمینه بام سبز برای ارائه به شهروندان علاقمند می تواند در شناساندن بام سبز و ترویج بکارگیری آن موثر باشد.[10]
