بخشی از مقاله
چکیده
در جهان رو به پیشرفت امروز منابع انسانی سهم بسزایی در رشد و توسعه سازمان ها و با لطبع جوامع بر عهده دارد .ارزش منابع انسانی و توانمندی آن به عنوان یکی از دارایی های اصلی سازمان های دانش محور تلقی می شود استفاده کنندگان صورت های مالی، جهت تصمیم گیری نیازمند اطلاعات مناسب از تمام منابع اقتصادی مورد استفاده واحد اقتصادی می باشند .
یکی از منابع که در دنیای حاضر کانون توجه نبوده و گزارش اطلاعات مرتبط با آن منجر به اخذ تصمیمات بهینه خواهد شد; منابع انسانی است حسابداری منابع انسانی به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت، به دنبال ارائه اطلاعات مالی سرمایه انسانی است تا استفاده بهینه از تمام منابع موجود در شرکت در جهت تحقق اهداف کوتاه مدت و بلند مدت سازمان تحت مدیریت است .به همین منظور از یک سوی ارزشگذاری سرمایه انسانی و روش های مبتنی بر معیارهای پولی و غیرپولی و از سوی دیگر نحوه گزارشگری سرمایه انسانی آن مطرح شدند.
از این رو در مقاله حاضر به بررسی تعاریف سازمان های دانش محور و مولفه های آن و اهمیت منابع انسانی، حسابداری این منبع مهم و سیر تحول آن پرداختیم. در نهایت دلایل عدم بکارگیری حسابداری منابع انسانی را در ایران بررسی کرده وبه این نتیجه دست یافتیم که پنج دلیل برای عدم بکارگیری حسابداری منابع انسانی وجود دارد که مهم ترین آن عدم آگاهی استفاده کنندگان و حسابداران کشور و نیز کوتاهی دانشگاه ها و مجامع حرفه ای در جهت معرفی آن، می باشد.
مقدمه
در دنیای رقابتی امروزه و اقتصاد دانشی منابع انسانی یکی از عواملی است که می تواند برای سازمان های مزیت رقابتی ایجاد کند موفقیت یا شکست هرسازمانی، تا حد زیادی بستگی به افراد آن سازمان دارد، و سازمان هایی می توانند به بقای خود ادامه دهند که با توجه به تغییرات مردم دنیای کنونی، نقش قابل قبولی را در انعطاف پذیری با این تغییرات ایفا کنند.
در این خصوصلازم به ذکر است که علت تمایز میان منابع انسانی و سایر منابع سازمانی، به این خاطر است که منابع انسانی یک سازمان، دارای قابلیت هایی نظیر یادگیری، تغییر پذیری، نوآوری و خلاقیت می باشند که اگر درست مدیریت شوند، می توانند بقای طولانی مدت سازمان ها را تضمین کنند یکی از مباحث جدید در دانش حسابداری، نگرش نوین به منابع انسانی به عنوان یکی از موثرترین عوامل مولد درایجاد درآمد موسسات است.
در این مبحث، ارزش اقتصادی منابع انسانی به مثابه دارایی با اهمیت موسسه تلقی و امکان ارایه آن در صورتهای مالی مطرح می گردد.اهمیت ایجاد یک سیستم حسابداری جدید و به دنبال آن مدیریت موثر منابع انسانی به این دلیل است که سالیانه سهم عظیمی از هزینه های هر سازمانی را هزینه های علمیاتی آن تشکیل می دهد که بخش قابل ملاحظه ای از آن به نیروی انسانی بر می گردد.
بر خلاف عصر صنعتی که سازمان ها دارایی های فیزیکی خود را مورد توجه قرار می دهد ولی امروزه بر مبنای اقتضای محیط و پیدایش اقتصاد مبتنی بر دانش، سرمایه انسانی بخش قابل توجهی از ارزش سازمان را تشکیل می دهد و بر این اساس، آن باید به عنوان یک دارایی از ترازنامه نشان داده شود تا بر اساس تجزیه تحلیلهای کمی حاصل از آن، تصمیمات مناسبی توسط مدیریت اتخاذ شود و اقدامات لازم صورت گیرد. حسابداری منابع انسانی از اواسط قرن گذشته به تجزیه تحلیلهای کمی منابع انسانی پرداخته و همچنان رو به پیشرفت است.
اهمیت موضوع
در عصر حاضر که رویکرد اصلی سازمان ها و شرکت ها دائما در حال تغییر است، حرکت از اقتصاد صنعتی به اقتصاد فراصنعتی تمرکز اصلی بر دانش و اطلاعات برای بقا و سودآوری می باشد و سرمایه انسانی، هسته اصلی در این تحول محسوب می شود .بنابراین موفقیت بالقوه سازمان ها، بیشتر به توانایی های فکری که فراتر از دارایی های فیزیکی است بستگی دارد . از این رو سازمان ها باید توجه خاصی به بهبود و توسعه سرمایه فکری و سرمایه انسانی خود داشته باشند.
متاسفانه حسابداری مالی و حسابداری مدیریت پاسخگوی این تغییر شرایط نیستند. اکثر نظریه پردازان نوین، معتقدند افراد در سازمان های خود، دارایی های ارزشمندی محسوب می شوند که باید اذعان کرد از دارایی های فیزیکی سازمان هم، مهم تر هستندو باید بر مبنای یک معیار مناسب اندازه گیری شوند. طبق نظر توماسکان پارادایم ها تغییر کرده و تحول می یابند، آنها به آرامی حرکت می کنند ولی در نهایت این تغییر رخ می دهد .
با این وجود اگر یکی از مهمترین ابداعات قرن حاضر را خلق سازمان های نوین بدانیم توفیق این سازمان ها در گرو استفاده مؤثر از منابع اعم از انسانی و غیر انسانی وهمچنین ترکیب درآمد و مخارج حاصل از آنها می باشد. در این صورت محور هر راهبرد سیاست سازمانی، افراد سازمانها هستند. بنابراین موفقیت یا شکست یک سازمان بستگی کامل به چگونگی جذب، اندازه گیری و ثبت ارزش منابع انسانی آن دارد.
مدیران تمام واحد های اقتصادی و نهاد های اجتماعی برای ارتقاء سطح عملکرد، به دنبال آن هستند تا با صرف هزینه های مالی ، توان بالقوه منابع انسانی را بالفعل سازند و از طریق توسعه منابع انسانی موجب رشد،کارآیی واثربخشی عملیات سازمان شوند. بنابراین تصمیم گیری در زمینه توسعه منابع انسانی، نیاز به اطلاعات مفید در خصوص این منابع دارد.
حسابداری منابع انسانی با کمی کردن ارزش منابع، موجبات ارتقای کارآیی مدیریت منابع انسانی و ایجاد امکانات برای ارزشیابی خط مشی پرسنلی را فراهم آورده است - شهریاری، - 1374 امروزه مدل جدیدی از دارایی ها در عرصه سازمانی مطرح شده است و به طور کلی دارایی ها ی سازمان را به دو دسته دارایی های ملموس - مشهود - و نا ملموس - نامشهود - تقسیم می کنند که عموما دارایی های نامشهود را سرمایه فکری می نامند سرمایه فکری را می توان اساسی ترین دارایی یک سازمان دانست و سه جزء اصلی آن که اغلب محققین بر آن اتفاق نظر دارند عبارت ند از سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری
بیان مسله:
ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر دانش و اطلاعات منجر به ا فزایش علاقه محققان به مطالعه در حوزه سرمایه فکری شده است .این حوزه که توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده است به عنوان ابزاری برای تعیین ارزش شرکت مورد استفاده قرار می دهند - پیوتانگ و دیگران، - 2007 با ورود به اقتصاد دانشی به مدل جدیدی از دارایی های سازمانی نیاز داریم . به طور کلی، دارایی ها ی سازمانی را می توان به دو دسته کلی تقسیم نمود:
-دارایی های مشهود این دارایی ها شامل دارایی ها ی فیزیکی و مالی هستند که به صورت کامل در ترازنامه شرکت ها منعکس می شود. این دارایی ها تحت اصول اقتصاد کمیابی عمل می کنند، یعنی با استفاده بیشتر از آنها از ارزش آنها کاسته می شود.
-دارایی های نامشهود این دارایی ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند: .دارایی های نامشهودی که تحت حمایت قانون قرار داشته و با عنوان مالکیت معنوی شناخته می شوند و این دارایی ها شامل حق امتیازها، کپی رایت، حق اختراع، فرانشیز و ثبت علائم و مارک های تجاری است. برخی از موارد آن در ترازنامه منعکس می شوند.
.سایر دارایی هایی نامشهود که شامل سرمایه فکری است که تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می کنند؛ یعنی با استفاده بیشتر از آنها از ارزش آنها کاسته نمی شود و معمولا در ترازنامه منعکس نمی شوند - تایلس وهمکاران، - 2000 امروزه در سازمان ها علاوه بر دارای ی های مشهود دارایی های نامش هود اهمیت کلیدی را در راستای موفقیت هرچه بیشتر سازمان ها برعهده دارند ، چر اکه این منابع جزئی از منابع بی پایان و از عناصر کلیدی موفقیت هر سازمان به شمار می رود. در این میان ، سرمایه فکری از مهم ترین دارایی های نامشهودسازمان است و آن را ابزاری ارزشمند برای توسعه دارایی های کلیدی سازمان می دانند. سرمایه فکری زاده عرصه علم و دانش است و می تواند نقش بسیار مؤثری را در راستای موفقیت مستمر سازمان ایفا نماید.
با ورود به اقتصاد دانش محور دانش سازمان ها در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین و سرمایه و ماشین آلات و... از ارجحیت بیشتری برخوردار شده است ، به طور ی که در این اقتصاد دانش به عنوان مهم ترین عامل تولید محسوب می شود و از آن به عنوان مهم ترین مزیت رقابتی سازمان ها یاد می گردد - سی سارمان، - 2002 جنبه نامشهود اقتصاد بر پایه سرمایه فکری بنیان نهاده شده و ماده نخستین و اصلی آن دانش و اطلاعات است. سازمان ها برای مشارکت در بازارهای امروز در هر شکل و نوع برای بهبود عملکرد خود به اطلاعات و دانش نیازمندند - خاوندکار و متقی، - 1388
