بخشی از مقاله
چکیده :
گستره مورد مطالعه مابین گسل بندان در غرب و گسل نه شرقی در شرق، و 50 کیلومتری جنوبشرق شهر نهبندان قراردارد. مطالعه ساختاری دگرشکلی بخش جنوبشرقی نهبندان میتواند به شناخت حوادث دگرشکلی منطقه و در نتیجه منشأ تکتونیکی آن کمک شایان توجهای نماید. یکی از ساختارهای قابل شناسایی در این منطقه وجود چینهای گنبدی شکل است. این ساختارهای گنبدی شکل دارای شباهت فراوانی با چین خوردگیهای تداخلی در منطقه سفیدابه واقع در شمال زون جوش خورده سیستان میباشند که توسط تیرول و همکاران - 1983 - بررسی شده اند. وی در مطالعهی خود به یک نیروی شمالی_جنوبی با منشاء نامشخص اشاره میکند.
ما در این مطالعه چینها را بر اساس طبقه بندی - - Williams & Chapman، برای چین غیر سیلندری، با استفاده از یک طرح مثلثی طبقهبندی کرده و تاثیر حرکات گسلهای محدود کننده این منطقه بر شکلگیری چینها مورد بررسی قرار گرفته است. چینخوردگیها از جذابترین پدیدههای تکتونیکی پوسته زمین در مطالعاتتکتونیکی خصوصاً در انواع بزرگ مقیاس محسوب میشوند. از اینرو بهکارگیری چینها به عنوان ابزاری در جهت بررسی و بازسازی تاریخچه تکتونیکی و دگرشکلی یک منطقه ازجمله فعالیتهای پژوهشی است که مورد توجه بوده است.
مقدمه :
توضیحات تشریحی برای سطوح چینها توسط زمینشناسان ساختاری با تکیه بر تجزیه و تحلیل چینها در یک پروفیل، درون یک صفحه 90 درجهای نسبت به محور چینها تعیین شده است. طبقهبندی چینها بر پایه زاویه بینیالی توسط Fleuty - 1964 - بیان شده است. و اخیرا Hudleston - 1973 - از تکنیکهای فوریه برای توصیف اشکال چینها استفاده کرده است. در حالی که یک توصیف دو بعدی از آنها لازم است، توضیحات آنها برای سطوح چین خورده ناکافی است
گسلها و چینخوردگیها از ساختارهای ژئومورفولوژیکی متأثر از حرکت صفحات هستند. سیستم گسلی راستالغز راستگرد نهبندان در خاور ایران مرز استان ساختاری سیستان با پهنهی لوت میباشد روند. کلی این سیستم گسلی، شمالی- جنوبی بوده و موجب فرآیندهای پیچیدهی زمینساختی در این-منطقه شده است. شکل کلی آن بهصورت هلال دوگانهٌ با عرض پهنه برشی متغیر و جابجایی چند ده کیلومتری میباشد
نِه. شرقی و نه غربی اگر چه قطعهقطعه هستند ولی حدود 700 کیلومتر طول دارند.این گسلها درقسمت جنوب به گسلهای کهورک و نصرتآباد میپیوندند و در قسمت شمالی وارد یک زون متشکل از گسلهای بیرجند، پورنگ، گزیک و سیستم گسلی اواز میشوند
شواهد ژئومورفولوژیکی گسلها نشان میدهد که گسلهای اصلی وارد کواترنر شدهاند و گسلهایغیرکواترنر اکثراً گسلهای کوچک و فرعی منطقهاند. در منطقهی مورد مطالعه بهدلیل شیب تند 80 -90 - درجه - گسلها، شکل ژئومورفولوژیکی آنها در تصاویر ماهوارهای و در سطح زمین به صورت خطی تقریباً صاف و مستقیم و مرز بین کوه و دشت است. با توجه به ریک بردار لغزش اندازهگیری شده در صحرا، گسلهای اصلی نهبندان و بندان و شاخههای فرعی این دو دارای مؤلفه معکوس هستند
فوکال مکانیسم گسلها نیز نشان میدهد که اکثر گسلهای مربوط به سیستم گسلی نهبندان دارای سازوکار امتدادلغز با مؤلفه معکوس هستند در این مقاله ما در حال حاضر یک مطالعه میدانی بر اساس مقیاس منطقهای برای چینخوردگیهای منطقه در سنگهای رسوبی آواری منطقه مورد مطالعه - جنوبشرق نهبندان - انجام دادهایم.
منطقه مورد مطالعه:
منطقه مورد مطالعه در غرب گسل بندان، شرق گسل نهبندان، جنوب شرق ایران و 50 کیلومتری شرق شهرستان نهبندان قرار دارد. این منطقه در زون فلیشی شرق ایران واقع میشود. الگوی ساختاری حوضه فلیشی خاور ایران، به لحاظ جایگیری میان دو ورق قارهای لوت و هلمند، و به ویژه چیرگی زمینساخت برخوردی، بسیار پیچیده و نشانگر یک کوهزاد درون قارهای است. با این حال، به نظر میرسد که در این ناحیه، راندگیها نقش اساسی دارند، به گونهای که چینخوردگی سنگها پیامد عملکرد راندگیهاست
یکی از ساختارهای قابل شناسایی در این منطقه وجود چینهای گنبدی شکل است. این چینها به نحوی هستند که سطح محوری آنها و نیز محورهای آنها، نسبت به یکدیگر عمود است. بهنگام اعمال شدن یک تاقدیس برروی تاقدیس دیگر، یک برآمدگی متقابل در هر دو چین-خوردگی ایجاد میگردد و در نتیجه یک ساختار گنبد تشکیل میگردد. مشابه این عملکرد، زمانی که ناودیسها به هم برخورد میکنند یک فرو افتادگی طبیعی در هر دو چینخوردگی شکل میگردد که منتهی به تشکیل حوضه میگردد
تشریح هندسی و توصیف چینهای غیرسیلندری:
طبقهبندی پیشنهادی شامل اندازهگیری زاویه بین یالی - Fleuty 1964 - در یک پروفیل صفحهای و اندازهگیری زاویه لولا در سطح خط لولاست .زاویه لولا زاویه انحراف سطح محوری است . - Ramsay 1967 - درون خط سطح محوری. انواع چینهای سیلندری و غیرسیلندری ممکن است توسط دو پارامتر - زاویه بین یالی - و - زاویه لولا - قابل توضیح باشند.
دیاگرام مثلثی :PQR
چینهای غیرسیلندری صفحهای شکل را میتوان توسط دو پارامتر α و β - زاویه بین یالی α: و زاویه لولا - β: تعیین کرد. انواع دیگر چینها را نیز میتوان توسط دیاگرام مثلثی PQR تعیین کرد. قبل از اینکه اشکال چینها پلات شود در نمودار نامبرده یک سری شرایط برای استفاده از آن وجود دارد. زاویه بینیالی باید کمتر یا مساوی با زاویه لولا باشد، اگر زاویه لولا کمتر از زاویه بینیالی باشد نقش خود را ممکن است در چین برعکس نشان دهد، اگر زاویه لولا به عنوان زاویه بینیالی و یا برعکس در نظر گرفته شود در این صورت اگر β> α راضی کننده است. یکی از محدودیتهای دیگر این دیاگرام مقادیر منفی α و β است که میتوانند توسط چینهای الاستیک توضیح داده شوند و از نمودار حذف شوند.
به منظور رسم اشکال چینها در نمودار مثلثی باید پارامترهای P, Q, R محاسبه شوند و آنها را توسط رابطه زیر نشان میدهیم
- 1 - P+ Q+ R= 1
یکی از شرایط برای نمودار PQR این است که β> α باشد، بنابراین اشکال آنها در شکل 3a تو.ضیح داده شده و مقادیر هر یک از آنها برابر است با:
که در آن P بین صفر تا یک متغیر است و نشان دهنده درجه مسطح شدگی است.
- 3 - R= - 180 - - / 180
و مقدار R برای چینهای غیرسیلندری متفاوت است، بین صفر برای چینهای غیرسیلندری و یک برای چینهای کاملا غیر سیلندری - ایزوکلینال و گنبد - ، متغیر است.
- 4 - Q= 180 - - + - 180 - - - /180
که مقدار Q بین صفر تا یک است که نشان دهنده درجه متفاوت گنبدی شدن است.
