بخشی از مقاله
چکیده
توسعه گردشگری عاملی جهت افزایش درآمد و ارتقاء رشد و توسعه اقتصادی به شمار می آید و باید از راه ها و رو شهای مختلف دنبال شود و به اجرا درآیدگردشگری سلامت و توریسم درمانی یکی از فرصتها و قابلیتهای مهم موجود در جهت توسعه گردشگری به شمار می آید که وجودتکنووژی پزشکی، طبیعت زیبا و چهار فصل، چشمه های آب گرم، آب های معدنی و ... لزوم توجه به این موضوع را دو چندان می سازدلذا محقق در پژوهش حاضر به دنبال طراحی الگوی توریسم درمانی می باشد این پژوهش از نظر روش کیفی است که در ابتدا از روش فراترکیب به بررسی و تحلیل منابع مرتبط با توریسم درمانی - جذب گردشگر پزشکی - پرداخته و سپس از با استفاده از تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری به مرحله اجرا در آمده است.
به منظور خوشه بندی ابعاد توریسم درمانی - جذب گردشگر پزشکی - نیز از روش MICMACاستفاده شده است در این پژوهش 5 بعد توسط خبرگان شناسایی شد و در نهایت ابعاد شناسایی شده در3 سطح طبقه بندی شده اند در سطح - سطح اول - تجهیزات و دانش پزشکی قرار گرفته اند که دارای کمترین نفوذ به سایر عوامل می باشد و در پایین ترین سطح - سطح سوم - عوامل سیاسی و محیط طبیعی که همانند سنگ زیر بنایی مدل عمل می کنند قرار دارند نتایج تحلیل MICMAC نیز نشان داد که عوامل سیاسی دارای بیشترین نفوذ ،محیط طبیعی و زیرساخت ها در ناحیه خودمختاری قرار دارند و تجهیزات پزشکی و دانش پزشکی در ناحیه وابستگی قرار گرفته اند.
-1 مقدمه و بیان مسأله
گردشگری به مجموعه فعالیتی اطلاق می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد، این فرایند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر ، مسافرت به مقصد ، اقامت ، بازگشت و حتی یاداوری خاطرات ان نیز می شود . همچنین فعالیتی را که گردشگر بعنوان بخشی از سفر انجام می دهد ، نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و مهمان را نیز در بر می گیرد. - فلاحی، - 15: 1392
از این رو جذب گردشگر فعالیتی مهم و حساس است که تابع عوامل متعددی می باشد و می تواند بر کسب درآمد و توسعه اقتصادی جوامع کمک چشمگیری کند در زمینه توریست درمانی و جذب گردشگران سلامت همواره باید به چهار آیتم اساسی دراین زمینه توجه داشت. توانمندی های شاغلان حرفه پزشکی، تکنولوژی های روز و استانداردهای جهانی، اقتصاد درمان و هزینه های درمانی ،و مقررات داخلی کشور ها از عوامل مهم گردشگر سلامت هستند. ایران در هر چهار مورد ذکر شده نسبت به کشورهای همسایه و خاور میانه از توانمندی های بهتری برخوردار است.که باید نهایت استفاده از پتانسیل موجود کرد.
اما متاسفانه تبلیغات مناسبی برای شناسایی توانمندی های پزشکی و گردشگری ایران در خارج صورت نگرفته است و رسانه های دولتی و سفارت خانه ها در این زمینه نقش موثری دارند - یاوری،. - 57 :1389امروزه صنعت توریسم درمانی در جهان بالاتر از صنایع نفت و طلا قرار دارد. کم هزینه و پر درآمد است.در بخش توریسم درمانی فقط به جذب گردشگر توجه نمی شود بلکه فراتر ازآن می تواند موقعیت و جایگاه ایران را از نظر علمی، سیاسی ،اجتماعی و منطقه ای تقویت کند.
در حالیکه توریسم درمانی دربسیاری از کشورها نقش مهمی در ارز آوری دارد و هر ساله 40تا50 میلیارد دلار درآمد ارزی از طریق توریسم درمانی عاید کشورهای اروپایی و آمریکا می شود اما در ایران این صنعت جایگاه خود را باز نیافته و گامهای نخستین راطی می کند در حقیقت در سال 82 برای اولین بار توریسم درمانی در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت؛ دولت ایران بر اساس برنامه ریزی های خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 30درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.
مدیریت توریسم درمانی به علت داشتن متولیان متعدد، نیاز به هماهنگی بیشتر بین دستگاهی و درون دستگاهی دارد. در سطح کلان کشوری، سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت امور خارجه و وزارت رفاه و وزارت کشوراز جمله دستگاههایی هستند که با توجه به حوزهی اختیارات خود هر کدام به نوعی در این موضوع تصمیمگیرنده محسوب میشوند.
شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت در سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری با ریاست معاون گردشگری سازمان مشغول به فعالیت است. این کمیته با حضور نمایندگانی تامالاختیار از سازمان رفاه تامین اجتماعی، وزارت درمان و بهداشت، معاونت گردشگری، مدیرکل دفتر طرحهای توسعه و سرمایهگذاری، دبیر ستاد گردشگری سلامت - توریسم درمانی - ، سرپرست دفتر بازاریابی و تبلیغات، عضو و نمایندهی رئیس و مدیرکل تجهیز منابع و بودجه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شده است.
سیاستگذاری کلان نظام توریسم درمانی نیاز به همکاری تمامی نهادهای ذیربط، و تنظیم وتدوین قوانین مورد نیاز با توجه به مصوبات بینالمللی دارد، کسب درآمدهای ارزی برای کشور از طریق ارائه خدمات پزشکی به گردشگران، به وجود آوردن همکاریهای بین بخشی و درونبخشی در خصوص توسعهی توریسم درمانی، ساماندهی بیماران داخلی که برای درمان به خارج از کشور سفر میکنند و طراحی و برنامهریزی استراتژیک منطبق با چشمانداز افق 20 سالهی کشور در این بخش، از اهداف شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت است. - رنجبریان، - 45 :1389
وزارت بهداشت نیز در زیرمجموعه معاونت درمانی خود، مدیریت توریسم درمانی تشکیل داده است که در حال حاضر مشغول برنامهریزی و هماهنگی در معاونت درمانی این وزارتخانه و دیگر دستگاههای مسئول است.اقدامات وزارت بهداشت در این راستا، شناسایی و تجهیز مراکز درمانی دولتی و خصوصی که شاخصهای لازمه پذیرش گردشگر خارجی بیمار را داشته باشند و بتوانند مجموعهای از سرویسهای مناسب استاندارد درمانی را ارائه دهند.
پس از اجرای این طرح، مجموعهای از بیمارستانها و مراکز درمانی که دارای شرایط پذیرش بیمار خارجی باشند، به بیماران خارجی به طرق مختلف مثلا از طریق سفارتخانه ها ، وب سایت ها و رسانه هامعرفی میشوند.یکی دیگر از برنامههای در دست اقدام در وزارت بهداشت، صدور ویزای درمانی بوده است که در صورت موافقت وزارت امورخارجه با صدور آن، امتیازاتی برای افراد دریافتکننده این ویزا در نظر گرفته میشود.
صدور سریعتر ویزا، و طی تشریفات قانونی فرودگاه در زمان کمتر ازجمله امتیازات این ویزاست.از دیگر برنامه های قابل انجام وزارت بهداشت، امکان صدور بیمه های درمانی برای گردشگران خارجی توسط سازمان های بیمه گر دولتی و بخش خصوصی است. - معاونت درمان - امروزه با شروع قرن بیست و یکم صنعت گردشگری به یکی از پر درآمدترین صنایع دنیا تبدیل شده ، رقابت فشرده ای در میان بسیاری از کشورهای جهان برای جذب جهانگردان به چشم می خورد و صنعت توریسم درمانی به عنوان صنعتی پویا و با ویژگی های منحصر به فرد بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشور را به خود اختصاص داده اند.
- منوئل،1 - 15: 2013 در تعریف دیگر توریسم درمانی: شامل افراد و گروههایی است که برای استفاده از تغییرات آب و هوا، با اهداف پزشکی و درمانی همچون استفاده از آب های معدنی، گذراندن دوران نقاهت، معالجه و نظایر آن اقدام به مسافرت می کنند.اما در میان تعریف های سازمان جهانی گردشگری، اصطلاحات دیگری هم وجود دارند که دامنه گردشگری سلامت را گسترده تر می کنند.
گردشگری تندرستی2 .گردشگری درمانی.3گردشگری پزشکی4 با توجه به آنچه تا کنون در مورد جایگاه این صنعت یکی از همین واژه هاست که به مسافرت توریست به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشمه های آب معدنی و آب گرم - اسپاها - اشاره می کند. در این نوع سفر توریست برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی راهی سفر می شود. معمولا این توریست ها بیماری جسمی مشخصی ندارند و بیشتر در پی بهره مندی از طبیعت شفابخش مناطق دیگر هستند - موحد، - 34 :1381
هم به معنای مسافرت توریست به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی - آبهای معدنی، نمک، لجن و غیره - است که معمولا برای درمان برخی بیماری ها یا گذران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی صورت می گیرد. این نوع از گردشگری هم این روزها مورد توجه مسئولان گردشگری کشور قرار گرفته است. به خصوص لجن درمانی که طبیعت ایران را در میان کشورهای همسایه به شدت محبوب کرده است - موحد، - 34 :1381
