مقاله طراحی باغ موزه موسیقی برپایه رویکردهای معماری پایدار

بخشی از مقاله

چکیده

با توجه به محدودیت فضاهای عمومی در ایران، برخورداری از فضایی که در کنار معرفی موسیقی ایرانی و ارتقای فرهنگ موسیقایی مردم، بستری برای تعامل شهروندان باشد، به شدت ضروریست. از سوی دیگر، در طراحی چنین فضایی معماری سبز نه تنها محیط آرامش بخشی را برای انسان به ارمغان می آورد بلکه بر سلامت و کاهش هزینه های مصرفی تأثیر به سزایی دارد. ایجاد یک باغ ملهم از باغ ایرانی و کوشکی در دل آن که مقاصد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را دنبال میکند، میتواند واجد جذابیت باشد.

با توجه به استقبال مردم از تحولات جاری در حیطه موسیقی ایرانی و جذب مخاطب جوان در این حیطه، ساخت یک باغ موزه موسیقی یک فضای زنده ی شهری را می آفریند. با جایگزینی انرژی های تجدیدپذیر همچون باد و خورشید با انرژیهای تجدیدناپذیر مانند نفت و زغال سنگ، به کاهش آلودگی محیطی و پایداری محیط زیست می توان کمک کرد. پژوهش درباره موسیقی ایرانی و فضایی برای ارائه هنر موسیقی ایرانی و تلفیق آن با موسیقی بین المللی از مواردی است که باید به آن پرداخت. در این مقاله طراحی یک باغ موزه موسیقی ایران مورد پژوهش قرار میگیرد.

مقدمه

ایجاد یک باغ موزه به سان یک بستر فرهنگی در دل شهر، موقعیتی مناسب جهت افزایش سطح فرهنگ، تعامل و آگاهی شهروندان و جذب توریست خواهد بود. با توجه به کمبود فضاهای عمومی در ایران، بهرهمندی از فضایی که در کنار معرفی موسیقی ایرانی و ارتقای فرهنگ موسیقایی مردم، بستری برای تعامل شهروندان باشد، به شدت احساس می شود.

از سوی دیگر افزایش آلاینده های محیطی و آلودگی هوا و محیط زیست در کلان شهرها، ضرورت توجه به معماری سبز و ایجاد فضای سبز بیشتر و جلب توجه مردم به این مهم را در قالب یک حرکت فرهنگی، به شدت حایز اهمیت است. معماری سبز نه تنها محیط آرامش بخشی را برای انسان به ارمغان می آورد بلکه بر سلامت و کاهش هزینه های مصرفی تاثیر به سزایی دارد.

در حوزه معماری سبز، سازه باید به گونهای طراحی شود که استفاده از منابع جدید به حداقل برسد و بتوان در پایان عمر مفید ساختمان از آن به عنوان منبعی برای ایجاد سازههای دیگر بهره برد. بطور کلی فرآیند سبز اینگونه مطرح می شود که تمامی موضوعات به یکدیگر وابسته بوده و در هر تصمیم گیری باید تمامی جنبه های آن مورد بررسی قرار گیرد و بدین ترتیب، ایده بررسی اصول بصورت مجزا با آن در تضاد قرار می گیرد. معماری سبز اهداف مشخصی را دنبال می کند که می توان مهم ترین آن ها را در ذیل نام برد:

.    مدیریت منابع انرژی

. طراحی با قابلیت بازگشت به چرخه ی زندگی ایالات متحده آمریکا ، بیشترین تعداد موزه موسیقی را در کل جهان داراست. موزه هایی چون موزه آلات موسیقی در آریزونا، موزه موسیقی ملی در داکوتا، موزه مشاهیر موسیقی در تنسی و ساختمان ای.ام.پی در سیاتل از موزه های مشهور ایالات متحده می باشند. از معروفترین موزه ها در کشورهای دیگر می توان از موزه ملی هند، موزه جان لنون در ژاپن، موزه موسیقی اسکات ها در اسکاتلند، موزه گروه بیتلز در لیورپول، موزه باب مارلی در جاماییکا نام برد.

طراحی این مجموعه تک مقیاس نبوده و هردو عرصه ی معماری - شکل، معنا، عملکرد - و طبیعت - حیات -زیست طبیعی - را مورد بررسی قرار میدهد؛ بنابراین پژوهش حاضر در سطوح مختلف طراحی، به موزه ای با الهام از موسیقی و طبیعت - کلیت مجموعه - و الگوهایی برای گشت و گذار درون طبیعت و آرامش ناشی از آن می پردازد.

با توجه به فرهنگ موسیقایی غنی در ایران و عجین شدن این فرهنگ با بهشت زمینی ایرانیان - باغ ایرانی - ، طراحی یک موزه با ترکیب باغ با الهام از مفاهیم باغ ایرانی در کلانشهر تهران مورد هدف است.

-2 -مروری بر اصول و جوانب معماری پایدار و معماری سبز با رویکرد موسیقی

کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی وآلودگی محیط زیست در معماری، مبحثی به نام معماری پایدار را به وجود آورده است. در این نوع معماری، ساختمان نه تنها با شرایط اقلیمی منطقه خود را تطبیق میدهد، بلکه ارتباط متقابلی با آن برقرار میکند. بطوریکه بر اساس بیان ریچارد راجرز، »ساختمانها مانند پرندگان هستند که در زمستان پرهای خود را پوش داده وخود را باشرایط جدید محیط وفق میدهندو بر اساس آن سوخت و سازشان را تنظیم میکنند. - محمودی، محمد مهدی، 1392، ص - 15 مهمترین سرفصلهای معماری پایدار عبارتند از:

.    معماری اکوتک

.    معماری سبز

. توسعه پایدار معماری پایدار که در واقع زیرمجموعه طراحی پایدار است را شاید بتوان یکی از جریانهای مهم معاصر به حساب آورد که عکس العملی منطقی در برابر مسایل و مشکلات عصر صنعت به شمار میرود. همگرایی و همسویی اصول معماری گذشته ایران با اصول طراحی پایدار اتفاقی و تصادفی نیست، بلکه پایداری، تدوام و استمرار مفاهیم و اندیشههای عالی معماری گذشته، گویای وجود چنین تفکراتی در گذشته معماری ایران است. البته در این بین روح زمانه و مقتضیات زمانی به عنوان اصل غیرقابل انکار پذیرفتنی است.

هرگاه پدیدهای در اثر تحول تاریخی خاص خود دچار دگرگونی شود، شکل جدید پدیده از انسجام، همبستگی، انتظام و اعتبار برخوردار میگردد و نظم جدید از دل سازمان کهن جوانه خواهد زد. قطع این فراگشت در نقطهای و مداخله در کنشهای درونی به منظور دستیابی به شکل جدید - رجوع غیر اندیشمندانه و استفاده بی توجه به پیامد آن نسبت به محصولات و روشهای وارداتی غربی که عمدتاً از نما و ظاهر آراسته و فریبندهای برخوردارند که عمدتاً بدلیل دیکته کردن نوعی آسایش ورفاه در مورد نوع بشر می باشد - ، اگر چه ممکن است چهرهای تازه و معنایی دیگر را برای پدیده سبب شود، ولی بی گمان این همان نیست که می-بایست از دل تحول تاریخی به دست میآمد.

-3- اهداف معماری پایدار اهداف معماری پایدار عبارتند از: .1اهمیت دادن به زندگی انسانها و

حفظ و نگهداری از آن در حال و آینده، .2 کاربرد مصالحی که چه در هنگام تولید ویا کاربری و حتی تخریب با محیط خود همگن و پایدار باشند، .3 حداقل استفاده از انرژیهای سوختی و حداکثر بکارگیری انرژیهای طبیعی .4 حداقل تخریب محیط زیست، .5 بهبود فیزیکی و روانی زندگی انسان ها و کلیه ی موجودات زنده، .6هماهنگی با محیط طبیعی.

چالش معماری پایدار در ارتباط با یک راه حل جامع برای ملاحظات محیطی و در عین حال برای بدست آوردن سطح کیفیت زندگی و ارزشهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و آسایشی میباشد. توسعه پایدار انگیزهای بزرگ برای نواندیشیهای معماری در سالهای پایانی قرن بیستم لحاظ شده است: معماری اکوسیستمی، معماری است که چگونگیهای شکل و ارتباطاتی و شالودهای چرخههای زندگی یا اکوسیستمها را نقطه آغازین پژوهش و مکان و نقطه پایانی طراحی میگیرد، از یک سو، معماری با تمامی الزاماتی که برای برپا نگه داشته شدن دارد و پایدار ماندن دارد، به میان میآید و از سوی دیگر، تمامی دانشهایی که هر یک... به صورتی خاص خود، با جهان طبیعت سر و کار دارند.

3 -معماری سبز و اهداف آن

معماری سبز در سالهای اخیر مورد توجه عده زیادی از طراحان و معماران معاصر جهان قرار گرفته است. این معماری که برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار می باشد در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان کنونی است. هدف از ایجاد ساختمانهای سبز بهبود یافتن آب و هوا، جلوگیری از اتلاف انرژی مصرف شده برای تاسیس سرمایش و گرمایش و جلوگیری از اثرات منفی ساخت و ساز بر محیط زیست است.

این موضوع نیازمند کاربرد با دقت استراژیهای تصدیق شده در معماری است. استفاده از طبیعت بادوام و منبع مواد با کفایت و تکیه بر خورشید برای استفاده های گرمایی و نیروی برق و روشنایی روزانه و دوباره استفاده کردن از ضایعات یک اتحاد و یکپارچه سازی ساختمانی ظریف این استراتژی-ها را تولید می کند. البته باید توجه داشت که تبدیل فرهنگ بشر به یک پایه و تغییر ساختار اساسی روح و سرشت انسان بستگی دارد.

طراحی سبز عملی است برای حل مشکلات که طی آن منابع طبیعی قبل، بعد و طی پروسه تولید و ساخت به کمترین حد آسیب میبیند به علاوه در مسیر این عمل مصالح باید مفید بوده عمر مفید طولانی داشته و قابل بازگشت به چرخه طبیعت باشند. عوامل با طول عمر زیاد هم مفیدند و هم بزرگترین مانع علیه اسراف و ضایعات، و این بهتر از استفاده مجدد یا بازیافت آنها است. - سفلایی،فرزانه، 1385،ص - 24 مزایای سازههای سبز عبارتند از:

1.    استفاده از انرژی های طبیعی در مصرف روزمره

2.    ثبات وضعیت محیط داخلی

3.    استفاده از ضایعات و پساب در تولید آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز

4.    به کارگیری شیوه های مناسب برای کاهش انرژی تلف شده و یا کنترل آن و بهینه سازی مصرف انرژی

5.    توجه به خواص اقلیمی منطقه

6.    استفاده از مصالح قابل بازیافت غیر شیمیایی و مصالحی که سلامت انسان را به خطر نمیاندازد.

7.    طراحی با مصالح نزدیک به طبیعت

8.    استفاده از گیاهان طبیعی به عنوان الهام دهنده طراحی زنده

9.    اجتناب از صدمه رساندن به وضعیت اراضی به منظور سود بیشتر

.10 رسیدن به بیشترین کیفیت زندگی در سایه اتکا به محیط زیست

11.    نحوه استفاده از زمین

.12 توجه به شخصیت اکولوژی منطقه.

-4 جوانب ساختاری طراحی باغ موزه موسیقی

در باغ های گسترده ایرانی، طراحان تمامی توجه خود را معطوف به هدایت تمامی محورهای اصلی به کوشک مرکزی نموده اند اما امروزه فضاهای سبز عمومی فاقد چنین مراکزی هستند، وجود کاربری های مختلف معیارهای ارزیابی کیفی فضای سبز شهری طراحان را به سمت ایجاد مراکز مختلف در سطح پارکها هدایت نموده است.

ایجاد فضاهای متباین و گشودگیهای بصری در راسته های حرکتی، باعث رونق اینگونه فضاهای متمرکز در پارکها شده است. این گشودگیها اغلب دارای حوضهای آب، آلاچیق و مکانهای تجمع هستند. توجه به ورودی ساختمان های سردرب در گذشته، مهمترین عامل کشش به سمت باغ ها بوده اند. همچنین توجه به ورودی های اصلی، قبل از حذف حصار پارک ها در طراحی آنها دیده می شود. امروزه با حذف این حصارها، قدرت ورودی ها به حداقل رسیده است.

معمولا ورودی های اصلی در محل تقاطع خیابان های اصلی و همچنین عقب نشینی حاشیه آنها بوده. عناصر متنوع یکی از مهم ترین ویژگی های جذب پارک های مدرن تنوع عملکردها می باشد. شاید مهمترین عامل جذب پارک های محلی بخشهای شاداب بازی بچه ها باشد که در باغ های خصوصی قدیم وجود نداشته است. در اقلیم گرم و خشک ایران وجود دریاچه های نسبتاً بزرگ در سطح پارکها از دیگر عناصر متنوع در این فضای سبز خواهد بود.

شناخت نحوه استفاده از این عناصر متنوع جهت ایجاد جاذبه و حرکت به سمت این فضاها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تنوع مصالح نیز به جدایی عملکردها کمک نموده و آنها را جذب می-نماید. در فضاهای جدید سبز شهر، در کنار مسیرهای پویا، عقب نشینی ها قلمرو فضایی را تغییر می دهند و به ایستایی فضا کمک می کنند. بدین ترتیب قلمرو فضاهای پویا و ایستا، با تغییر شکل مصالح و اندازه ها روبرو بوده و احساس فضاها را تغییر می دهند.

رامپها، پله ها و مسیرهای اصلی و فرعی جزء قلمروهای پویا و جهت حرکت طراحی شده و در مقابل فضاهای مورد توجه با ایجاد گشادگی حاوی فضاهای متمرکز و اصلی هستند. امروزه تمایل به طراحی طبیعی و ارگانیک در فضاها، لزوم تفاهم اجزای پارکها را ضروری نموده است. انتخاب خطوط، پیوند آنها و هماهنگی عناصر مختلف، انتظام فضایی را به بیننده منتقل می کند. مهم ترین خصوصیت در اینگونه مواقع، وحدت در طراحی می باشد تا بخشهای مختلف پارک با یکدیگر تفاهم داشته باشند.

سلسله مراتب همواره انسان را برای رسیدن به فضای اصلی آماده می سازد. همچنین شأن این مکان را بالا می برد. در فضاهای با کیفیت، به کمک عناصر بصری، میل به حرکت به سمت فضاهای ویژه تقویت می گردد. با عریض کردن و اهمیت دادن به محورهای مهم و همچنین عبور از گذرهای مختلف رسیدن به این مکان را برنامه ریزی می کنند. با این طراحی، قدرت درک فضاها افزایش یافته و تأثیرپذیری بهتری خواهند داشت. عناصر مفصلی، انتخاب مصالح، رنگ ها، اندازه ها و ... در ایجاد سلسله مراتب فضایی موثر هستند.

همچنین رواقهای سبز، تغییر در کف سازی، تاق نما، سردرب ها و پل های روی آب به مثابه عناصر رابط سلسله مراتب، دسترسی به فضاهای اصلی را تقویت می نمایند. عبور از یک محور فرعی به محور اصلی، احساس بیننده را جهت نزدیک شدن به عناصر اصلی پارک تقویت می کند.

در بسیاری از فضاهای سبز امروز، به دلیل عدم هماهنگی لازم و همچنین طراحیهای متعدد و غیر همزمان، بخشهای غیرهمگن را شاهد هستیم و وحدت طراحی در آنها دیده نمی شود. کف سازیهای ناهمگون و مبلمان های غیرمرتبط باعث بی کیفیتی فضاها شده است. در حالی که شناخت مصالح و طراحی هماهنگ آنها می-تواند وحدت طراحی را قوام بخشد.

-1-4 قیاس و تبدیل معماری و موسیقی در جزئیات

قیاس و تبدیل معماری و موسیقی درجزییات در این عوامل قابل بررسی می باشد: توالی یا تداوم، ریتم، تکرار، سنگینی یا ثقل، کشش، مدولاسیون، اوج و حضیض. سازماندهی هنری در معماری و موسیقی از این عوامل پیروی می کند: تعادل، تناسب، تأکید، وحدت در عین کثرت، تنوع، نقطه شروع و خاتمه، پاساژ، جذب، عامل مفروض، قرینه سازی، تضاد، رنگ مایه یا تونالیته و الگو

-2-4فضاسازی و القاء احساسات فضایی

معماری و موسیقی هر دو با ایجاد فضاهای خاص، احساساتی مبنی بر فضا را به انسان القاء می کنند. فضای معماری فضایی است تعریف شده توسط فرمها - مثبت یا منفی - . فضای موسیقی فضایی است پویا و غیر قابل تعریف که بطور کامل احساسی است و نمی توان آنرا توسط فرم چه مثبت و چه منفی محدود کرد. طبق تقسیمبندیهای رایج در انواع موزهها - تاریخی، هنری، علمی، منطقهای، تخصصی، - … موزه موسیقی هم بار هنری دارد، هم بار تاریخی و هم یک موزه تخصصی ویژه موسیقی است. لذا ضوابط کلی طراحی چنین موزهای از هر یک از گونههای ذکر شده تأثیر میپذیرد.

نکته اصلی آن است که نحوه نگرش به موزه موسیقی در کنار مسایل جنبی موزه - نورپردازی، تهویه، امنیت، - … مهمترین عوامل شکلدهنده کالبدی این فضا هستند. به عنوان مثال میتوان آنچه در موزه به نمایش عمومی در میآید را بر اساس انواع موسیقی، انواع سازها، نوع اشیاء به نمایش درآمده، اندازه اشیاء، … تقسیمبندی کرد که در هر مورد متناسب با سیرکولاسیون مناسب حرکتی که در ذهن معمار ایجاد میشود، به فرمها و روابط عملکردی میرسیم که در برخی موارد اختلافات قابلتوجهی دارند.

از طرفی رایج است در چنین موزههایی معمار به جای تصمیمگیری قاطع اولیه فضاها را منعطف و بزرگ طراحی کند به گونهای که بنا به نیازها و سلیقههای گوناگون امکان چیدمان فضاها میسر باشد.

در خصوص فضاها و روابط عملکردی، شاخص ترین نکته این است که ورودی موزه باید دسترسی مناسبی داشته و همچنین به راحتی قابل شناسایی باشد. از سوی دیگر نورپردارزی در موزهها یک فاکتور بسیار مهم در ارائهی مناسب آثار است