بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه تاریخ معماری ایران نشان میدهد که استخوابندی فضایی شهرهای قدیمی ایران به صورتی بودند که علاوه براینکه تامینکننده نیازهای روزمره افراد شهر بودند، محل تجمع، دادوستد، کانون شورشها و اعتصابها، سیاست مداریها، محل پخش اطلاعات، مراوده، آشنایی و گاهی اوقات نقش مکانی امنیتی را ایفا میکردند. لازم به ذکر است که این میادین، امروزه با نام »پلازای شهری« به عنوان ستون فقرات شهر در کشورهای غربی مشاهده میشود.
اما در ایران و خصوصاً در دوران معاصر در اثر تحولات و دگرگونیهای حاصله مشاهده میکنیم که شهرهای جدید ایران از این عناصر برخوردار نمیباشد و در نتیجه عدم سرزندگی و پویایی و همچنین عدم وجود مکانی جهت تجمع شهروندان از بزرگترین مشکلات شهرهای جدید میباشد. لذا نقشی که عناصر موجود در شهر به معماری و فرهنگ ایران داشتهاند و عدم توجه به آنها در دوران معاصر بخصوص در شهرهای جدید انگیزه اصلی توجه به خلق و حفظ سرزندگی و پویایی شهر را فراهم آورد.
.1 مقدمه
طبیعت شامل چهار عنصر آب، باد، خاک، آتش شکلدهنده کل هستی میباشد. در این راستا و به منظور حفظ عناصر تشکیل دهنده طبیعت بشر همواره در جستجوی راهی جهت صرفهجویی در مصرف این منابع بوده است.
معماری نیز به عنوان هنری که ادغامکننده عناصر طبیعی و تکنولوژی انسانی است از این امر مستثنی نمیباشد. در حقیقت معماری تغییر یک وضعیت طبیعی به یک وضعیت کالبدی است و لازم به ذکر است که این تغییر به معنی ضد بودن نیست بلکه باید در راستای طبیعت و حفظ منابع طبیعی صورت گیرد.
.2 فرضیه تحقیق
ایجاد فضایی به عنوان محلی جهت دسترسی به اطلاعات شهری و همچنین ایجاد نمادی جهت نشان دادن شهر.
3. اهداف تحقیق
1. ساخت مکانی جهت تعاملات اجتماعی و فرهنگی ، جهت اشاعه امور فرهنگی.
2. افزایش سرانه فضای فرهنگی
3. گذرانده اوقات فراغت
4. ایجاد مرکز و استخوان بندی شهر
5. استفاده بهتر از پتانسیلهای بالقوه و بالفعل منطقه
6. متمرکز نمودن مراکز خدمات دهی شهری به مراجعین به صورت متمرکز و منسجم
7. ایجاد فضایی تندیس گونه برای شهر
ضرورت طرح
.4 جامعه مدنی
جامعه مدنی، مجموعه متشکل از افرادی است که با اراده و انتخاب خود و مستقل از دولت، گروهها و انجمنهایی را تشکیل میدهند و هدف از تأسیس این گروهها، پیشبرد منافع و علایق و سلایق اعضاست.
مفهوم جامعه مدنی در اوائل سده بیستم، بعد از آنکه در نیمه دوم سده نوزدهم از رونق و رواج افتاده بود، توسط " آنتونیو گرامشی" احیاء شد. وی در احیای این مفهوم، اندیشه هگلی را ترجیح داد. در اواخر دهههای 70 و 80، به همراه تحولات اروپای مرکزی و اروپای شرقی، حیاتی تازه در مفهوم جامعه مدنی دمیده شد و جامعه مدنی به عنوان واکنشی در برابر تمامیتخواهی - توتالیتاریسم - ، بهویژه تمامیتخواهی حکومتهای سوسیالیستی، ظهور یافت
.5 تلقی ها از جامعه مدنی
مفهوم جامعه مدنی در اندیشه سیاسی غرب با سیری از تحولات و تصورات روبرو بوده است. میتوان تلقیهای مختلفی که از جامعه مدنی به لحاظ مفهومی ارائه شده است را در قالب دو محدوده زمانی، ماقبل مدرنیته و بعد از آن تقسیمبندی کرد و بدان پرداخت:
الف - مفهوم جامعه مدنی در دوران قبل از مدرنیته؛ ویژگی اصلی این تلقی آن است که به هیچروی، آن را مقابل دولت نمیشناسد؛ بلکه قوام جامعه مدنی به وجود دولت بوده و دولت، جزء اجتنابناپذیر آن است. این معنا از جامعه مدنی در آثار جان لاک، روسو - Jean-Jacques Rousseau - و امانوئل کانت - 1804-1724 - کاملاً مشهود است.
"فرگوسن" در کتاب "گفتاری درباره تاریخ جامعه مدنی"، حکومتهای غربی را به دلیل اعتنا به مالکیت خصوصی و آزادیهای فردی مبتنی بر آن، متمدن و مدنی مینامند و جوامع شرقی را بهعلت ماندن در مالکیت مشاع و اعمال سلطنت مطلقه پادشاهان و حکام، "جامعه بربر" و ابتدایی دانسته و قائل است، جوامع غربی که مدنی به شمار میروند، همان جامعه مدنی، محسوب میشوند، در این تفسیر که مدنیت و تمدن معاصر غرب، مفهوم و مصداق جامعه مدنی بهشمار رفته است، همچنان جامعه مدنی بهعنوان یک حوزه دولتی محسوب میشود و میان مفهوم جامعه مدنی با دولت، تفاوتی وجود ندارد
ب - مفهوم جامعه مدنی در دوران بعد از مدرنیسم؛ مهمترین نظریات این دوره در مورد مفهوم جامعه مدنی که آن را عرصهای مستقل از دولت قلمداد کردهاند را میتوان اینگونه تقسیمبندی کرد:
.1 جامعه مدنی، مجموعهای اجتماعی است که از تعداد زیادی گروه ساختهشده که باهم درمیآمیزند؛ ولی یکی نشده و باهم، واحد همزیستی اجتماعی بهوجود میآورند. براساس این نظریه، قوام جامعه مدنی به مشارکت اجتماعی و تقسیم کار است و هرجا در گروههای انسانی، دارای همزیستی و مشارکت بهوجود آید، جامعه مدنی تشکیل میشود؛ و لو یک روستا باشد. این تفسیر همچنان که دولت را مقوّم جامعه مدنی ندانسته، جامعه مدنی را مرادف با تمدن نمیشمارد؛ بلکه تمدن را رهآورد تشکیل جامعه مدنی میداند.
.2 جامعه مدنی به معنای نهاد واسط میان خانواده و دولت است. این نگرش که در فلسفه "هگل" مطرح است، جامعه مدنی را حد واسط میان حوزه عمومی - دولت - و خصوصی - خانواده - میداند و آن را مرحلهای از دولت لیبرالی میداند، که وظیفه و مسؤلیت
پشتیبانی از حقوق فردی را بهعهده میگیرد. در اندیشه هگل، جامعه مدنی در برابر خانواده و دولت قرار گرفته و بهعنوان یک لحظه میان خانواده و دولت قرار میگیرد. در این تفکر فرد از خانواده به جامعه مدنی وارد شده و از آن به دولت میرسد و تکامل فرد هم در آن است.
از نظر هگل، خانواده قلمرو اعمال دیگرخواهانه است و در آن روابط انسانی مطلوبیت ذاتی داشته و هدف محسوب میشوند؛ نه اینکه هدف، رسیدن به اهداف خودخواهانه از طریق آنها باشد. اما جامعه مدنی این فرصت را به افراد میدهد که خود را به طور متمایز در نظر گیرندو موقتاً از اخلاق واقعی به نفع جزئیت و خودگروی چشم بپوشند؛ هرچند بازهم در این عرصه، عمومیت نیز وجود دارد و از این جهت که فرد با دیگران پیوند میخورد و با کمک به دیگران به ارضاء میرسد، نوعی عمومیت تجربه میشود و تجربه عمومی گسترش مییابد. افراد باید در سیر تکاملی خود، باید از غایات شخصی فراتر رفته و به علایق جمعی بپردازند.
البته در این تعریف، جامعه مدنی کاملاً در برابر دولت قرار نمیگیرد و اینگونه نیست؛ که جامعه مدنی هگلی صرفاً سازمان تشکلیافته از اصناف و گروهها بوده و فاقد دولت باشد؛ بلکه جامعه مدنی او مشتمل بر دولتی است که باید از منافع خصوصی افراد دفاع کند؛ که این دولت، غیر از دولت آرمانی و عقلانی است. بنابراین دولت به یکمعنا در جامعه مدنی هگلی وجود دارد، به معنای دیگر، دولت آرمانی و عقلانی، در برابر جامعه مدنی قرار میگیرد.
3. جامعه مدنی، حوزه روابط مادی و اقتصادی یا روابط زیربنایی و مجموعه روابط میان افراد و طبقات است، که در خارج از حوزه روبنایی دولت قرار دارند. این تفسیر از جامعه مدنی که در فلسفه "مارکس" به چشم میخورد، برآن است که جامعه مدنی، پایگاه طبیعی دولت است و ویژگی عمده آن فردیت، رقابت و منازعه است.
4. جامعه مدنی به مفهوم نهادهای واسط میان مردم و دولت، آن را، مجموعهای متشکل از افرادی که با اراده و انتخاب خود و مستقل از دولت، گروهها و انجمنهایی را تشکیل میدهند و مجموعهای از نهادها و تشکلها که فارغ از دخالت قدرت سیاسی حاکم، وجود دارند، میداند. بنابراین نگرش، نهادهای جامعه مدنی در واقع سازمانهایی هستند، غیردولتی که میتوانند در قالب انجمن، باشگاه، اتحادیه، صنف، حزب، مؤسسات فرهنگی و سازمانهای غیر دولتی ظاهر شوند.
6. شاخصه های جامعه مدنی معاصر
1. قانونگرایی و نهادینه شدن قانون؛ در جامعه مدنی بر اساس محاسبات توافقشده، قوانینمدوّن، وضع شده و در مقام اجراء همان قوانین، بدون هیچگونه تفسیر انحرافی، لازمالرعایه میباشند و آنچه حاکم است ضوابط خواهد بود و نه روابط.
2. اقتصاد آزاد و مالکیت خصوصی؛ از آنجا که اقتصاد آزاد، شالوده همه آزادیهاست، بدون چنین استقلالی، دیگر آزادیهای مفروض در جامعه مدنی، از جمله آزادی فکری و بیان و ...، امری غیرممکن خواهد بود.
3. مبانی مدرنیسم؛ قانون، محور اساسی جامعه مدنی است و این قانون، قانونی است که توسط مردم، تدوین میشود؛ بنابراین مبانی لیبرالیسم در شکلگیری مفهوم جدید جامعه مدنی اثرگذار بوده و فردگرایی، سکولاریسم و عقلانیت ابزاری، مبانی این جامعه مدنی بهشمار میروند.
4. پلورالیسم اخلاقی و سیاسی؛ جامعه مدنی معاصر، همانگونه که ایدهای، در جهت تقویت پلورالیسم سیاسی است و از ایدئولوژی خاصی جانبداری نمیکند، بر کثرتگرایی ارزشی و اخلاقی نیز تکیه دارد؛ چرا که لازمه منطق به رسمیت شناختن همه گروهها و اجتماعات با هر مرام و مسلکی، کثرتگرایی و تساهل اخلاقی است.
5. انسان مدنی؛ جامعه مدنی متکی بر انسان مدنی است و اگر افراد دارای ویژگی "مدنیت" باشند، آنگاه میتوان از جامعه مدنی سخن گفت.
7. تعریف فضای عمومی
یک فضای عمومی چیزی غیر از یک محیط یا مفصلبندی محیطها است. فضای عمومی وقتی وجود دارد که بتواند رابطه تعادل میان یک هویت جمعی - اجتماعی یا فرهنگی - و یک سرزمین را به هم بزند. یک شهر بزرگ وقتی یک آزمایشگاه معاشرت به حساب میآید که از اندام شهری چیز خیلی خاص بسازد از پر و خالی، چونان اسفنجی که جریانها را جذب و دفع میکند و دایما حدود حفرهاش را تغییر میدهد. بنابراین یک فضای عمومی با مرکزیتاش قابل تعریف نیست، برعکس دوری از مرکزش را میتوان از مشخصاتش دانست. فضای عمومی با کارکرد حصارزداییاش تعریف میشود.
فضای عمومی هیچ جایی را اختصاص نمیدهد؛ اگر میتوان در آن تصرفی کرد، این تملک و تصرف جزئی است. فضای عمومی تغییر ماهیت یافته است، به یک قرارگاه - سایت - مبدل میشود، اصطلاحی نمادین برای بیان رابطه ای با فضا یا سرزمینی خصوصی شده.
