بخشی از مقاله
چکیده
نمای ساختمان ها و جداره های شهری مشرف بر خیابان ها و میادین ازجمله عناصر محیطی تاثیرگذار در زمینه ارتقای کیفیت های بصری در فضاهای شهری محسوب میگردند و بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان موثر هستند. متاسفانه به دلیل ساخت و ساز شتابان در سالهای اخیر این مولفه مورد بی توجهی و سهل انگاری قرار گرفته است.از آنجایی که نمای شهرهای امروز بدون توجه به اصول زیبایی شناسی معماری و شهرسازی شکل می گیرند، در نتیجه ساماندهی به این جداره ها مستلزم بازنگری به منظور بازیابی اصول بنیادین موثر بر طراحی جداره فضاهای عمومی می باشد.
بدین منظور با پاسخ گویی به این پرسش که چگونه می توان از مولفه های موثر بر جدار ههای شهری در جهت ارتقای کیفیت منظرشهری استفاده نمود این تحقیق به انجام رسیده است. برای این منظور با هدف دستیابی به فرایند طراحی شهری مطلوب و بومی و ارائه گزینه متاسب در مورد محدوده مورد مطالعه مطالعات و بررسی ها آغاز گردید..ابتدا از طریق مطالعه منابع نظری موجود و بررسی نمونه های موفق، مولفه ها و معیارهای اصلی تحقیق مشخص گردید.
در ادامه مولفه های فوق در خیابان ولیعصر غربی شهر بوئین زهرا که به لحاظ بصری و عملکردی علیرغم مرکزیت و اهمیت کالبدی با مشکلات عدیده کالبدی و عملکردی روبرو می باشد، انتخاب شد. داده های تحقیق از طریق الگوی مشاهده رفتاری و مشاهدات میدانی جمع اوری گردید. داده های فوق با تنظیم و ترسیم نمودارهای الگوی رفتاری و تنظیم جدول swot بررسی و تحلیل گردیده است. در ارائه یافته ها و نتایج تحقیق از نرم افزار هایgis ، Auto cad، Sketch up استفاده شد. در پایان نیز پیشنهادات و راه حل هایی جهت بهبود شرایط خیابان نمونه ارائه گردیده .
مقدمه
زیبایی از آن واژ ه های رازناک و فریبننده چون عشق، حقیقت، عدالت و آزادی است که در برخورد نخست برای همگان ساده و بدیهی می نماید ولی چون کاوش در معنا و مفهوم آن آغاز شود با دنیایی پر از ابهام روبه رو می شویم
در طراحی شهری نیز بعد کالبدی - زیبایی شناسی یکی از ابعاد مهم در کیفیت محیط شهری محسوب می شود که در این بین کالبد جداره خیابان های شهری از مهم ترین ابعاد طراحی تاثیرگذار بر زیبایی منظرشهری می باشند. فضای خیابان با داشتن محتوای خطی و عملکرد عبوری، برای معرفی سیمای خود شرایطی خاص دارد. به عبارت دیگر بخش اصلی فضای خیابان تنها از زاویه قابل رویت است و از آنجا که ناظر در شرایط تحرک قرار دارد و عناصرکالبدی جداره مرتب با خط آسمان تلفیق می شوند،به طور متوالی ارزشهای متنوعی در معرض دید قرار می گیرد. اما در تقاطع ها، مکث ناظر و شرایط فضایی متفاوت سبب می شود محتوای ارزش های سیمای شهری دگرگون گردد
یکی از عناصر بسیار مهم تعیین کننده کیفیت خیابان های شهری، فضاهای کالبدی جداره خیابان ها ومیادین شهری می باشد که به طور مستقیم متاثر از کیفیت فیزیکی نمای ساختمان های سازنده جداره آن است.همانگونه که « الکساندر » معمار امریکایی بیان می کند تصویر معاصر شهر نه تنها فاقد صراحت است، بلکه خام و بی ظرافت بوده و از خطوط و رنگ هایی خشن و مبتذل تشکیل شده است. یکنواختی، سر و صدای زیاد، بر همه جا چیره شده است. با توجه به این گفته می توان به این مسئله پی برد که شهرهای امروز از ناهنجاری و عدم تناسب و ناهماهنگی رنج می برند که این موضوع در درجه اول بر زیبایی شهر نمایان می گردد.
علل اقتصادی و مالی از مهمترین علل رواج و رونق طراحی شهری بوده اند، از آنجایی که نما یکی از موثرترین عناصر تاثیرگذار بر کیفیت بصری و زیبایی بنا و در نتیجه کیفیت فضاهای شهری است درمیان دیگر عناصر منظر شهری، تاثیرپذیرترین عنصر از تصمیمات طراحان شهری می باشد
برای ساخت محیطی زیبا باید به ایجاد زمین هایی جهت پیدایش موضوعاتی همچون راحتی، تنوع، هویت وخوانایی محیط توجه کنیم. با توجه به آنچه گفته شد پرسش محوری در مقاله حاضر بیان این مسئله است که چه عناصری به عنوان مهمترین عوامل درفرایند طراحی جدار ههای شهری - فرآیندی منعطف و بهینه که بتوان از آن جهت ارتقای کیفیت بصری زیبایی شناختی فضاهای عمومی و زیبایی شناسی منظر شهری استفاده نمود - محسوب میگردند؟معیارهای طراحی جداره شهری کدام اند؟کارایی معیار های فوق در خیابان ولیعصر چیست؟
به منظور پاسخ گویی به این پرسش ها، این پیش فرض مد نظر قرار گرفته است که به نظر می رسد تحولات چند دهه اخیر در منظر شهرها، سبب شده است تا تدوین ضوابط و مقررات برای ساماندهی نماها و جداره ی شهری مورد توجه قرار گیرد. به طوری که یکی از مهم ترین مسائلی که نظر طراحان شهری را به خود جلب نموده ، مسئله منظر عینی شهر می باشد. فقدان هویت، نابسامانی و اغتشاش بصری از مهم ترین انتقاداتی است که به منظر عینی شهری امروز می شود.
ابعاد مورد توجه در بررسی تمامی مصادیق و مقیاس های مورد عمل طراحی شهری مشتمل بر ابعاد: عملکردی، زیبایی شناسی، زیست محیطی و هویتی ادراکی است
همان طور که بیان شد، در این پژوهش تأکید بر شناسایی شاخص های زیبایی شناسی، زیست محیطی و عملکردی طراحی شهری در نما و جداره ی مطلوب با هدف ارتقای سطح کیفی جداره خیابان ولیعصر غربی با محوریت سرزندگی و اهداف فرعی:
- 1 تقویت حس تعلق در فضای شهری، به واسطه توسعه ادراکهای حسی مثبت دریافتی محیط
- 2 ایجاد طراحی متناسب و هماهنگ، در جهت کاهش تنش در جداره - پرداخته خواهد شد
بنابراین در ادامه مفهوم زیبایی و رویکردهای زیبایی شناسی،زیست محیطی و عملکردی مورد توجه قرارمی گیرد. و در نهایت با توصیف عناصر اصلی ادراکی و زیبایی شناسی درطراحی جدار ههای شهری و بررسی یک نمونه ازفضاهای عمومی شهر بویین زهرا، خیابان ولیعصر غربی و استخراج فرآیند و اصول طراحی آن به فرآیند طراحی بهینه دست می یابیم.
مبانی نظری
زیبایی شناسی جداره های شهری درمنظر شهری
زییاشناسی یا علم آنچه زیباست، به بررسی مجموع های از اصول می پردازد که سبب میشود بیننده توجه خود را به اثر معطوف داشته و از احساس وحدت و هماهنگی در ادراکات حسی آن لذت برد. این زیبایی جنبه های کالبدی شیء را مورد توجه قرار می دهد
زیبایی امری عینی نیست درنتیجه هر اثر هنری با استقلال شکل میتواند منشأ بروز احساسات متفاوت در مخاطبانی باشد که قابل پیش بینی نیستندومیتوانند قرائت های متفاوتی از برداشت های خودعرضه کنند
ارز شهای زیبا شناسی سیمای شهری فضای خیابان متفاوت از ارزشهای دیگر عناصر کالبدی شهر است. فضای خیابان با داشتن محتوای خطی و عملکرد عبوری، برای معرفی سیمای خود شرایطی خاص دارد - ذکاوت - با توجه به اینکه خیابان فضایی متشکل از معماری های مختلف است، لذا زیبایی خیابان در بعد کالبدی آن، مجموعه قواعد شکلی خیابان را در برمیگیرد و مولف ههای آن ناحدود است: تناسبات جداره، تناسبات کف، رنگ، خط آسمان، دید پی درپی، ریتم، هارمونی، سبک معماری و پی شآمدگی- فرورفتگی. زیباشناسی خیابان، علم تفسیر مولف ههای صورت دهنده به خیابان است - آتشی نبار - . - - 1391که میبایست در هماهنگی با یکدیگر عمل کنندو مجموع های پیوسته را ایجاد نمایند.
یکی ازاین مولفه های تاثیرگذار بر منظر شهری نمای ساختمان هاست که در لغت نامه دهخدا صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، منظر خارجی بنا و عمارت، فن روسازی ساختمان و ساخت نمای عمارت، تعریف شده است.دکتر جهانشاه پاکزاد، نما را سطوح تشکیل دهنده هر بدنه نامیده و معتقد است که هر نما جزئی از بدنه است که پوسته یا پوست ههای ظاهری هر بنا یا ساختمان را تشکیل میدهد. نما در واقع عاملیاست که درون ساختمان را از بیرون آن جدا م یکندو به طور مستقیم بر کارکرد و ارزش خیابان و میدان موثر واقع می گردند. اگر به نمای کی ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختما نهای شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین میرود.
