بخشی از مقاله
خلاصه
اگرچه خیابان های شهری به مفهوم امروزی آن، سابقه چندان طولانی در تاریخ شهر نشینی و شهرسازی ایران ندارند، اما همین تاریخ کوتاه نیز زمانی در اوج سرزندگی و پویایی قرار داشت؛ مطلوبیتی که رو به افول نهاده است. به همین دلیل در این مقاله، خیابان مصیب مرادی قزوین که به تازگی احداث شده است و به نظر می رسد در تقابل با معیارهای شکل خوب شهر است، مورد بررسی قرار می گیرد. در این تحقیق تلاش شده است در بخشی از خیابان مصیب مرادی که برای طراحی انتخاب شده است، امکانات و تسهیلات خیابان برای سپری نمودن اوقات فراغت عابران و ایجاد فضایی برای مشارکت جمعی ، پویایی ، سرزندگی ، خوانایی ، دسترسی ، امنیت و ... ارتقا یابد.
هدف این نوشتار، پی بردن به راهکارهایی جهت ارتقای کیفیت محیطی خیابان مصیب مرادی قزوین در راستای ایجاد شکل خوب شهری از حیث کالبدی و عملکردی می باشد که خود تاثیر مستقیم بر کیفیت زندگی افراد و تعاملات آنان میگذارد و روش بکار رفته در این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است که در آن رابطه میان متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل می گردد و با توجه به ماهیت موضوع برای تبیین مبانی نظری و ادبیات پژوهش از طریق مطالعات اسنادی ، کتابخانه ای و میدانی و تحلیل فرضیه ها با کمک نرم افزار spss به گردآوری مطالب پرداخته شده است. در این مقاله آگاهانه معیارهای اجتماعی کنار گذاشته می شود. بنابراین در این مقاله بررسی های ما حول دو محور کالبد و عملکرد، صرفنظر از عوامل اجتماعی و یا عوامل دیگر به جهت بسیار گسترده بودن مباحث صورت میگیرد.
کلمات کلیدی: شکل خوب شهر، خیابان شهری، فضای شهری، کالبدی، عملکردی
.1 مقدمه
فضای شهری از دیر باز تا کنون بستر کالبدی تعاملات اجتماعی مردم بوده است. هرچند ویژگی های کمی و کیفی فضای شهری طی زمان و در اثر عوامل گوناگون چندی تغییر کرده است، اما همواره شهروندان و سایر استفاده کنندگان از شهر به چنین فضاهایی نیازمند بوده اند. [1]خیابان های شهری به مفهوم امروزی آن، سابقه چندان طولانی ای در تاریخ شهرسازی و شهرنشینی ایران ندارند، اما همین زمان کوتاه که به شکل مطلوب وجود داشت؛ رو به کاهش کیفیت در ساختار و عملکرد شده است. پایداری و مطلوبیت این عرصه ها نتیجه کنش سازنده میان بناها، فعالیت های ساده روزانه، و شهروندانی بوده که اغلب با پای پیاده خیابان های شهری را می پیمودند.
خیابانهای شهری ما در گذشته گره خورده با فعالیت و حضور شهروندان بود. اختلاط صحیح کاربری ها بر اساس نیازهای روزانه شهروندان و نیز با همراهی کاربری های جاذب متفاوت، به عنوان نقطه آغاز شکل گیری خیابان شهری، مردم را به خیابانهای شهر خواهد کشاند. ولی چنانچه کیفیت محیط کالبدی خیابان شهری از شرایط مطلوبی برخوردار نباشد، این روند از حرکت باز خواهد ایستاد. بنابراین اگر شهر را که بارزترین نمود بشر به منزله کالبدی است و به واسطه حضور و حرکت انسان جان می گیرد و به حیات خود ادامه می دهد، به مانند یک موجود زنده فرض کنیم برای ادامه زندگی نیازمند به ایجاد شرایط شکل خوب و مطلوب شهری از نظر کالبدی و عملکردی است.
2.فرضیه های تحقیق
· به نظر می رسد با آرام سازی حرکت سواره، تامین کاربری های مورد نیاز و نیز کاربری های جاذب، طراحی جداره و کف متناسب و هماهنگ با یکدیگر و با پتانسیل های خیابان مورد نظر، افزایش عرض پیاده رو، تعبیه پیاده راه و تعریف مسیرهای حمل و نقل عمومی و دوچرخه مناسب بر اساس نیازها، می توان نشاط، سرزندگی، جذابیت یک خیابان شهری را به خیابان تجاری- مسکونی مصیب مرادی برای حضور شهروندان فراهم نمود.
·به نظر می رسد شاخص های کالبدی عملکردی مانند پیاده مداری در خیابان مصیب مرادی قزوین و عناصر و اجزاء سازنده این خیابان و نماد و نشانه های موجود در آن - پارک، تقاطع ها و نماهای موجود - در ایجاد یک خیابان خوب و مطلوب تاثیر گذارند.
3. پیشینه تحقیق
موضوع اصلی این تحقیق نامه حول محور معیارهای شکل خوب شهر است، از جمله کسانی که که به صورت گسترده به موضوع شکل خوب شهر پرداخت و سعی نمود معیارهای کلی و عمومی، که در کلیه جوامع انسانی و کلیه فرهنگها قابل اعمال باشد را ارایه دهد، کوین لینچ است.کوین لینچ به جهت کتاب کلیدی"سیمای شهر" که ابتدا در سال 1960 منتشر گردیده و هم اکنون پس از چاپ های متعدد در دسترس می باشد و رسما به بیش از پانزده زبان ترجمه شده است، شهرت یافته است. این کتاب بیشترین تاثیر را بر متفکرین و اهل فن گذاشته است.چنانچه تری دی بنرجی استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در لوس آنجلس در پیش گفتار کتاب تئوری شکل خوب شهر می گوید:آنچه که معمولا تشخیص داده نمی شود این است که "سیمای شهر"در حقیقت اولین گام جستجوی لینچ در تعریف خصوصیات عملکردی شکل خوب شهر است. [2]
.4 مبانی نظری
1.4 تعریف فضای شهری
فضای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند. یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. فضای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود. فضایی است که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند. در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع بپیوندند و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند.[3]ترانسیک درکتاب فضاهای گمشده این فضاها را به دو دسته تقسیم می کند: فضای سخت و فضای نرم که در واقع در یک فضا نرم فضاها و سخت فضاها نقش مکانی آنرا برای تبدیل آن فضا به یک فضای شهری تعریف می کند. [4]
فضای شهری بستری است که حیات مدنی را به حیات واقعه ای تبدیل کرده و سبب میگردد تا خاطره شکل گیرد و ذهن محل انباشت خاطره ها گردد. [5]فضاهای شهری یا توسط عناصر طبیعی یا عناصر انسان ساخت و یا ترکیبی از آنها محصور شده است که این عناصر نقش مکانی آنرا تعریف می کنند. فضای شهری پدیده ای مکانی، زمانی و اجتماعی است که شامل فضاهای محیطی عمومی، بدنه ها، اشیاء - عناصر انسان ساخت - ، افراد و روابط میان آنهاست که با توجه به اهمیت زیبایی شناسی - که در هر مقوله ای میتواند نقش داشته باشد - و تفکر و اندیشه در طول زمان شکل می گیرد، هر چند که این معیارها در طول زمان میتوانند متغیر باشند.
2.4 انواع فضای شهری
فضاهای شهری آن دسته از فضاهای باز عمومی موجود در شهر هستند که بستر تعاملات اجتماعی می باشند. [5] به طور کلی آنچه به عنوان فضای شهری در عرصه عمومی شهرهای ما باقی می ماند به پنج دسته کلی تقسیم می شود:
· ورودی ها
·میدان ها و فلکه ها
·مسیرها
·لبه آب
·پله[6]
که در این مقاله - با موضوع طراحی خیابان مصیب مرادی - ، به دسته سوم از دسته های فوق یعنی مسیرها را که خیابان نیز زیر مجموعه ای از آن می باشد، را مورد بررسی قرار می دهیم.
1 .2 .4 مسیرها
