بخشی از مقاله
چکیده
فرآیند تأمین شیرخام کارخانههای لبنی از دامداریهای متعدد سنتی، نیمه صنعتی و صنعتی صورت میگیرد، در این فرآیند محمولههای شیرخام دریافت شده از هر دامدار با هر مقداری، از چندکیلوگرم تا چند تن به صورت تک تک نمونه برداری و آزمایش میشود، در واقع هزینه آزمایشات به تعداد دامداریهای تأمین کننده شیرخام بستگی دارد. در این پژوهش به منظور کاهش تعداد دامداری های تأمین کننده شیرخام و کاهش هزینههای آزمایش کارخانههای لبنی، مسئله تجمیع دامداریهای کوچک و تبدیل آنها به دامدارهای بزرگ و صنعتی مورد بررسی قرار میگیرد.
با توجه به اینکه در سال های اخیر ادبیات توسعه پایدار و سه حوزه اصلی آن؛ اقتصاد، اجتماع و محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است، در پژوهش حاضر مسئله تجمیع دامداریها از دیدگاه توسعه پایدار مورد ارزیابی قرار میگیرد، به این منظور یک مدل ریاضی برای تجمیع دامداری ها با هدف افزایش سودآوری و اشتغالزایی که به ترتیب دو تأثیر مهم اقتصادی و اجتماعی از دیگاه توسعه پایدار هستند، ارائه شده است.
-1 مقدمه
یکی از دلایل مشکلات موجود در صنعت تولید مواد غذایی نوع طراحی زنجیره تأمین مواد غذایی1 است. تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی زنجیرههای تأمین مواد غذایی به شدت مربوط به نوع طراحی آنها، یعنی تعداد، نوع و مکان تسهیلات و جریانهای بین این تسهیلات میباشد، از این رو، بازنگری در طراحی زنجیرههای تأمین می تواند عملکرد آنها را بهبود بخشد. در پژوهش حاضر مسئله طراحی زنجیره تأمین شیرخام برای کارخانههای لبنی بر مبنای ادبیات توسعه پایدار مورد بررسی قرار میگیرد.
بررسی پایداری صنعت لبنیات در پژوهشهای متعدد مورد بررسی قرار گرفته است. کیسرلینگ2 و همکاران [1] پایداری صنعت لبنیات در ایالات متحده را مورد بررسی قرار دادند. طبق نتایج برای پایداری صنعت لبنیات لازم است سه بخش اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست را باهم مورد توجه قرار داد. نونس3 و همکاران [2] کشاورزی پایدار را در مزارع دامداری برزیل مورد بررسی قرار دادند. آنها به بررسی پایداری از منظر زیست محیطی و رقابت تجاری پرداختند. هو4 و همکاران[3] چالشهای به وجود آمده از دامداریهای صنعتی و پرورش طیور کشور چین، در حوزه مسائل محیطزیستی و سلامت انسان و راهکارهای کاهش این چالشها را مورد بررسی قرار دادند.
لنچ5 و همکاران[4] استراتژیهای لازم برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای در سیستمهای دامی را از دیدگاه رفاه حیوانات مورد بررسی قرار دادند. رفاه حیوانات یک معیار پایداری است و هر استراتژی طراحی شده برای کاهش میزان کربن حاصل از تولید دام باید رفاه حیوانات را مورد توجه قرار دهد. فیستر6 و همکاران [5] به بررسی بیماریهای تنفسی دامداران پرداختند.
طبق تحقیقات بیماریهای تنفسی در بین دامداران بیشتر از سایر افراد است و این بستگی به وظیفه شغلی دامدار و ویژگیهای دامداری دارد. طراحی زنجیره تأمین برای شیرخام به عنوان یک زنجیرهی تأمین مواد غذایی در صنعت لبنیات دارای دوسطح مهم، دامداران به عنوان تأمین کننده و کارخانههای لبنی به عنوان تولید کننده میباشد، مطالعات متعددی در زمینه بهبود در دامداریها و پذیرش آنها از سوی دامداران انجام گرفته است.
مارتین کلادو7 و همکاران [6] به بررسی تفاوت انواع دامداران در سیستم دامداری، مشخصات اجتماعی و اقتصادی و نگرش آنها نسبت به تولید مثل و ارزیابی ابزارهای ژنتیک پرداختند، طبق نتایج مشخص شد ایجاد بهبود در ویژگیهای دام و دامداری به نوع شخصیت دامدار بستگی دارد. دووال8 و همکاران [7] به بررسی دیدگاه دامداران برای اهداف و راهکارهای آنها در مورد سلامت گله و پذیرفتن دامپزشکان در نقش مشورتی پرداختند.
اولیورا9 و همکاران [8] مسئله تصدیق امنیت بیولوژیک در گلههای دامی را مورد بررسی قرار دادند. هدف بررسی درک دامداران دانمارک در مورد امنیت بیولوژیک، عوامل ایجاد انگیزه و محدود کننده پذیرش اقدامات بیولوژیکی است. هایلند10 و همکاران [9] به بررسی تأثیرات دامداران در ارتباط با تصویب نوآوری در بخش لبنیات ایرلند برای بهبود بهرهوری و تولید پرداختندسِوِنسِن.11 و همکاران [10] به بررسی تجربه دامداران در مورد پذیرش برنامههای مدیریت سلامت گله12 و شرایط همکاری با دامپزشکان در این برنامه پرداختند. در حوزه طراحی زنجیره تأمین برای کارخانههای لبنی مطالعات متعدد انجام گرفته است.
فرانچسکونی13 و همکاران[11] مسائل و چالشهای زنجیره تأمین لبنیات را در اتیوپی از دید سوپرمارکتها، صنایع و مصرف کنندگان مورد بررسی قراردادند. این مطالعه نشان داد اگرچه بازار لبنیات اتیوپی بیثبات است و تلاش برای ادغام بازار وجود دارد اما همچنان تجارت محصولات لبنی فرآوری شده از طریق سوپرمارکتها در حال گسترش است.
نیکلسون14 و همکاران[12] هزینههای محلی کردن را در یک زنجیره تأمین مواد غذایی چند محصولی در لبنیات آمریکا مورد بررسی قرار دادند. جاوید جوزدانی و همکاران [13] مکانیابی پویای تسهیلات لبنی و برنامهریزی زنجیره تأمین را تحت عدم قطعیت تقاضا مورد بررسی قرار دادند. هوآنگ15 و همکاران [14] یک مدل برنامهریزی ریاضی که تصمیم گیری در مورد جمعآوری شیرخام از دامداریها و تحویل آن به کارخانهها را در بر میگیرد، ارائه دادهاند.
در پژوهش حاضر مسئله تجمیع دامداریهای نیمه صنعتی کوچک و تبدیل آنها به دامداری بزرگ و صنعتی با هدف افزایش سودآوری و اشتغالزایی و تأثیر آن بر صنایع لبنی مورد بررسی قرار میگیرد، اگر چه مسئله تجمیع دامداریهای کوچک و تبدیل آنها به دامداریهای صنعتی به دلیل تأثیرات زیادی که در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دارد سالهاست مورد توجه مسئولین قرار دارد اما طبق مطالب آورده شده مسئله تجمیع در طراحی زنجیره تأمین صنایع لبنی تاکنون بررسی نشده.
همچنین هدف افزایش سودآوری و اشتغالزایی که دو اثر مهم اقتصادی و اجتماعی در حوزه توسعه پایدار است، به طور همزمان در هیچ مطالعهای آورده نشده است و در اکثر مطالب آورده شده برای بهبود و پیشرفت دامداریها فقط شرایط دامداران و تأثیرات پیشرفت انجام شده بر دامداران که به عنوان تأمین کنندگان صنعت لبنیات هستند، مورد بررسی قرار گرفته و تأثیر این تصمیمات بر صنایع لبنی به عنوان تولیدکنندگان در نظر گرفته نشده است در واقع تاکنون با دید یکپارچه به تمامی سطوح زنجیره تأمین صنایع لبنی نگاه نشده است که در پژوهش حاضر این مسئله هم در نظر گرفته میشود.
-2 تعریف مسئله
در فرآیند تأمین شیرخام در کارخانههای لبنی، شیرخام مورد نیاز از دو گروه دامداران؛ صنعتی - نیمه صنعتی و مراکز جمعآوری تأمین میشود. فرآیند دریافت شیرخام در کارخانه به این صورت است که هر یک از دامداران یک کد مخصوص دارند و به طور روزانه شیرخام دریافتی از تک تک آنها به هر مقدار که باشد، از چند کیلوگرم تا چند تن از جنبه شاخصهای آنتیبیوتیک، درصدچربی، پروتئین، لاکتوز، SNF، هدایت الکتریکی، دما، خاکستر، دانسیته، نقطه انجماد، درصد آب اضافه شده، PH، تست الکل، اسیدیته، توتال کانت و سوماتیک سل کانت مورد آزمایش قرار میگیرد. فرآیند دریافت شیرخام به این صورت، هزینه آزمایشات بالایی برای کارخانه به دنبال دارد.
-1-2 تشریح مدل
در این قسمت به تشریح مدل برای تجمیع دامداریهای کوچک در یک منطقه پرداخته شده است، و در ادامه هر جا در مدل به دامداری اشاره شده است منظور همان دامداری های نیمه صنعتی است که مدل تجمیع روی آنها اعمال میشود، هدف این است با توجه به محدودیتهای موجود، چند دامداری و کدام یک از دامداریهای کوچک در یک منطقه با هم تجمیع شوند تا علاوه بر افزایش سودآوری، باعث ایجاد اشتغال نیز شود.
-2-2 مفروضات مدل
- همهی پارامترهای مدل قطعی هستند.
-همهی دامداریهای نیمه صنعتی در یک شهر هستند. -شیرخام دریافتی از دامداریها حداکثر یک تن میباشد. -صاحبان دامداریها راضی به تجمیع هستند.
-تجمیع دامداریها از نظر مسئولین مانعی ندارد. -هزینهها برای تمامی دامداریها یکسان است.
