بخشی از مقاله
چکیده
تجارت سنگ هاي قیمتی با توجه به ارزش افزوده بسیار بالا، یک صنعت پر سود در دنیا است. عوامل متعددي در سلیقه مشتریان سنگ هاي قیمتی تاثیر گذار است که شناخت آن ها می تواند به مدیران بنگاه هاي اقتصادي براي برنامه ریزي مناسب تولید کمک نماید. در این تحقیق با استفاده از تکنیک هاي داده کاوي و جمع آوري ویژگی هاي مورد نظر افراد مختلف در انتخاب نگین، الگوهایی استخراج شده است. این الگوها نشان می دهند که بازار مصرف نگین هاي قیمتی چه الگوهایی دارند، تا باران بر اساس تقاضا موجود در بازار نگین تولید و به بازار عرضه گردد.
-1 مقدمه
تاریخ استفاده از زیورها و سنگهاي قیمتی به اندازه تاریخ پیدایش بشر و قدمتی هفت هزار ساله دارد. در زمانهاي قدیم و بسیار پیش از آنکه بشر وسائلی آماده کند یا مهارتی کسب نماید که بتواند سنگهاي سخت را تراش داده و حک کند، سنگهاي قیمتی علاوه بر ارزش مادي بیشتر جنبه سحر و جادو داشته و بعنوان طلسم براي صاحبانشان محسوب می شدهاند و بعلت بعضی اعتقادات و افکار مرموز که نسبت به تاثیرات مخفی سنگهاي رنگین داشتند، آنها را مورد ستایش و مصرف قرار داده بودند .[1]
امروزه حدود 100 کانی در زمزه سنگ هاى قیمتی و نیمه قیمتی قرار می گیرند. تجارت سنگ هاى قیمتی و نیمه قیمتی یکی از پر سودترین تجارت هاى دنیا است؛ به طورى که بخش مهمی از اقتصاد کشورهایی چون آفریقاى جنوبی، برمه، تایلند، چین و هند را تشکیل می دهد.[3] با توجه به اینکه در این دسته از مواد معدنی با اندکی فرآوري مانند پردازش، تراش، رنگآمیزي و غیره حدود 300 تا 500 درصد ارزش افزوده در آنها ایجاد میشود، تجارت بسیار پرسودي فراهم می نماید.
به علاوه سهولت در جابجایی و حمل و نقل از مزیت بالاي این کانیها است. از دیگر مواردي که باعث ارزشمندي این مواد معدنی است هزینه پایین در ایجاد کارگاههاي تراش و فرآوري آنها است. همچنین در مورد این نوع از مواد معدنی مشکلات زیستمحیطی در هنگام استخراج و فرآوري آنها وجود ندارد .[4] فرایند جهانی شدن و گسترش بازارهاي مصرف و نیز افزایش تعداد رقبا و شدت رقابت، باعث اهمیت بخشیدن به مفاهیمی مانند رقابت پذیري در بازار مصرف سنگ هاي قیمتی و نیمه قیمتی نیز شده است.
این امر موجب گردیده تا بنگاه ها، صنایع و کشورهاي مختلف در جهت ارتقاي رقابت پذیري خود به شناسایی عوامل موثر بررقابت پذیري و تقویت نقش خود در یازار این نوع سنگ ها تلاش کنند. شناسایی ویژگی هایی از سنگ هاي قیمتی که در انتخاب آن ها توسط مشتریان تاثیر می گذارد کمک شایانی به تولید کنندگان خواهد کرد تا محصولاتی مطابق سلایق مشتریان تولید نمایند و سهم بیشتري از تجارت این صنعت را به بنگاه خود اختصاص دهند.
-2 ویژگی سنگ هاي قیمتی و گوهرها
یک کانی یا سنگ براي اینکه به عنوان یک گوهر تلقی شود، باید شرایط خاصی را دارا باشد. جذابیت در گوهر می تواند به ویژگی هایی از قبیل شفافیت، درخشندگی، جلا، پراکندگی نور و رنگ بستگی داشته باشد. برخی از گوهرها مانند الماس هاي رنگی ممکن است همه این ویژگی ها را دارا باشند، در حالی که گوهرهاي دیگر مانند زمرد، اپال و فیروزه می توانند فقط به خاطر رنگشان شناخته شده باشند؛ اما بیشتر گوهرها ترکیبی از این عوامل را دارند به عنوان مثال، یاقوت آبی به خاطر شفافیت، درخشندگی و رنگش ارزشمند است.
به طور کلی ویژگیهایی نظیر درخشش وجلا، استحکام، کمیاب بودن، رنگ و شفافیت، ساخت و بافت، قابلیت تراش باعث میشوند یک سنگ یا کانی و یا به طور کلی یک ماده معدنی یا غیر معدنی، در رده کانیها و سنگهاي گرانبها جاي گیرد و قیمت آن بر اساس این ویژگی ها تعیین شود. سنگهاي قیمتی هر چه نگین تمیز تر و بدون ادخال1 باشد، از قیمت بیشتري نیز برخودار هستند. به صورت کلی هر چه نگین پاك تر و درخشنده تر باشد با ارزش تر تلقی میشود.
البته ادخالهایی که در درخشندگی سنگ قیمتی دخالت نداشته، تاثیر چندانی در ارزش آن نیز نخواهند داشت. البته وجود این ادخال در برخی از نگینها همچون زمرد، یاقوت و ... امري طبیعی میباشد. علیرغم اینکه هر چه درجه شفافیت بالاتر باشد، ارزش گوهر بالاتر خواهد بود، اما ادخال هایی که در درخشش و تلالو گوهر دخالت ندارند، تاثیر قابل توجهی روي ارزش آن نخواهند گذاشت؛ هرچند که برخی از گوهرها از قبیل زمرد، همیشه ادخال دارند.
شکل گوهر نیز از جمله عوامل تاثیرگذار در میزان تقاضا بازار است. در برخی از مواقع شکل خاصی از گوهر نسبت به سایر اشکال، از ارزش بیشتري برخوردار بوده که البته دلیل آن شکل و مواد استفاده شده در تراش آن است. تراش گوهرهاي ارزشمند میبایست به گونه اي باشد که بتوان میزان حداکثري از نور را به چشم برساند. البته اکثر گوهر تراشان در هنگام تراش گوهرها، به ناچار مجبور میشوندکه به ناچار به دلایل مختلف، بازگشت نور را فداي موارد دیگر کنند.
در صورتی که رنگ گوهر روشن باشد، تراش عمیق تر رنگ غنی تري را به وجود نمی آورد و بالعکس در یک سنگ تیره تراش سطحی رنگ روشن تري را به نمایش می گذارند. البته در حاضر میتوان گفت سنگهاي مدور در بازار رایج تر هستند و شکل بیضی آن معمولا رایج تر میباشد؛ هر چند در تراش بیضی تا حدي وزن خام گوهر حفظ شده در صورتی که تراش دایره اي مستلزم از دست دادن مقدار زیادي از وزن سنگ خام میباشد. در مورد گوهر هاي گرانقیمت همچون یاقوت سرخ، یاقوت کبود، الکساندریت و ... شکل تراش خورده، تاثیر بسیاري در قیمت گوهرخواهد داشت.
انواع مختلفی از اشکال تراش گوهر وجود دارد که به طور کلی می توان آنها را به انواع تراش صفحه اي، ساده و مرکب تقسیم نمود. تراش صفحه اي معمولا فقط در مورد نگشن هاي گرانبها و شفاف استفاده می شود. سطوح تراش صفحه اي هرچه صیقلی تر باشد سبب جلاي بهتر و رنچ آمیزي جالبتر در نگین می شود. تراش ساده به شکل یک صفحه صاف و یا انحنادار است که قسمتی از بالاي آن گنبدي شکل است.
این شکل براي عقیق و سنگ هاي مات مناسب تر است. در تراش مرکب قسمت بالاي نگینن داراي یک صفحه بزرگ و مسطح و قسمت پایین داراي صفحات متعددي است که نسبت به لبه نگین داراي زوایاي ثابتی هستند ویا کاملا بالعکس قسمت پایین از یک صفحه و قسمت بالا از صفحات متعدد تشکیل یافته است. جدول 1 تعدادي از اشکال رایج تراش گوهر را نشان می دهد.
-3 تعیین معیارهاي انتخاب گوهر با کمک داده کاوي
در سالهاي اخیر پیشرفت تکنولوژي و رشد روزافزون فناوري اطلاعات در بنگاهها منجر به تولید پایگاهدادههاي عظیم و غنی از دادههاي سازمانی شده است. تحلیل این قبیل دادهها میتواند به مدیران سازمان جهت اخذ تصمیم کمک شایانی نماید. به طور خاص در حوزه صنعت سنگ هاي قیمتی، پیشرفت تکنولوژي و بکارگیري ابزارهاي جدید منجر به تولید حجم قابل توجهی از دادهها شده است.
نتایج تحلیل این قبیل دادهها میتواند براي پیشبینی سلیقه مشتریان گوهر و نگین هاي قیمتی مورد استفاده قرار گیرد. با این وجود به دلیل حجم بالاي دادههاي موجود، امکان پردازش و تحلیل دستی آنها وجود ندارد. هدف این پژوهش استخراج خودکار الگوهاي پنهان با استفاده از تکنیکهاي دادهکاوي است. دادهکاوي فرآیند استخراج خودکار قوانین و الگوهاي ضمنی، ناشناخته و بالقوه مفید از دادههاي موجود است. با استفاده از الگوهاي استخراج شده انتظارات بازار و کمیت و کیفیت تقاضاي سنگ هاي قیمتی را می توان پیشبینی و بر اساس آن تصمیم گیري نمود.
