بخشی از مقاله
چکیده
ایران به عنوان سومین تولید کننده و دومین صادر کننده خرما به لحاظ عدم فرآوری مناسب در کشور در رتبه پانزدهم از نظر ارزش اقتصادی به ازای هر تن خرمای صادراتی قرار دارد. هستهگیری یکی از فرایندهایی است که موجب افزایش ارزش افزوده خرما میگردد. در این پژوهش مکانیزم هستهگیری گیرهای با طرح جدید طراحی و ساخته شد. کارآیی واحد هستهگیر در سه سطح سرعت نامی مکانیزم 60 - ، 90 و 100 عدد هسته در دقیقه - و پنج سطح محتوای رطوبتی خرما بر پایه تر 20 - ، 22، 24، 26، - %28 برای رقم مضافتی بررسی شد.
با توجه به ارزیابیهای انجام شده سرعت و رطوبت در میزان هستهگیری تأثیر معنی داری نداشتند. سرعت و برهمکنش سرعت و رطوبت تأثیری معنی داری در میزان گوشت از دست رفته نداشت. هر سه عامل رطوبت، سرعت و برهمکنش آنها تأثیری معنی دار در میزان تغییر طول داشتند در حالی که تنها سرعت در میزان تغییر قطر اثر معنی دار نشان داد. مطلوب ترین حالت هستهگیری در سرعت - 90 تعداد نامی هسته گیریدر دقیقه - و رطوبت %24 بود. در این تیمار درصد هستهگیری، درصد گوشت از دست رفته، درصد تغییر قطر و درصد تغییر طول به ترتیب 81، 100، 1/4 و 1/7 درصد بدست آمد.
مقدمه
شمال آفریقا و خاورمیانه از مهمترین مناطق پرورش درخت خرما در جهان به شمار میآیند. در جهان بیشتر از صد میلیون×اصله درخت خرما موجود است. سطح زیر کشت خرما در جهان به بیش از800 هزار هکتار میرسدکه عموماً چهار کشور مصر - 1502هزار تن - ، ایران 1084 - هزار تن - ، عربستان - 1065 هزار تن - و امارات 848 - هزار تن - بیش از 60 درصد تولید خرمای جهان را در دست دارند. بر طبق اعلام سرشماری عمومی کشاورزی سال 1386 مرکز آمار ایران تعداد درختان خرما بیش از 55 میلیون اصله و میزان تولید حدود یک میلیون تن در سال بوده است.
خرما از محصولات مهم کشاورزی ایران محسوب میشود که علیرغم تولید قابل توجه آن از صادرات نسبتاً پائینی برخوردار است - بی نام، . - 1386 فرآوری خرما شامل مراحل جداسازی، تمیز کردن، کلاهک گیری، درجهبندی مکانیکی، رساندن خرما، آبگیری، آبدهی، براق کردن و هستهگیری میباشد. خرمای بدون هسته از بازار پسندی بیشتری نسبت به خرما هسته دار برخودار است. خرمای بی هسته به عنوان ماده اولیه فراوردههای دیگر ویا تولید محصولات جدید تر مورد استفاده قرار میگیرد.
هسته خرما یک محصول جانبی به شمار میرود که برای دام و طیور دارای ارزش غذایی است و می توان آن را به عنوان یک ماده خوراکی به جیره آنها اضافه نمود - زاغری و همکاران، . - Aldhaheri et al, 2004; ;1388 روش معمول برای هستهگیری خرما استفاده از پانچ است. پتیت و مونتیرو - 1991 - 1 از این روش برای هستهگیری خرما استفاده کردند؟ آنها از یک حسگر که در چالهی سقوط هسته تعبیه شده بود و به یک مکانیزم قابل برنامهریزی خودکار متصل بود که به کمک آن هستهگیری یا عدم انجام آن را مشخص میکردند.
کیپرمن و سیلبرمن - 1996 - ×2 دستگاه هستهگیر خرمای پانچی را ساختند که از یک مکانیزم تغذیه زیپ مانند استفاده می نمود. خرما مابین دو سر زیپ قرار می گرفت و در حین حرکت ریل عمل هستهگیری انجام میشد. آنها در سال 1988 یک دستگاه هستهگیر خرما با روش پانچی ساختند که پیش از هستهگیری، میوه های خرما را بر اساس اندازه تفکیک می نمود. کاسترو - 2004 - 3 نیز دستگاه پانچی ساخت که در آن شیارهایی برای شست و شوی پانچ در نظر گرفته شده بود. پولیتینو و مورسوکی - 2008 - 4 در دستگاه هستهگیر خرما از یک پانچ با حرکت نوسانی منحنی استفاده کردند که عملیات هستهگیری را در حین حرکت نوار نقاله انجام میداد. در دستگاه هستهگیر لارسن - 2012 - ×5 از یک سیستم تشخیص مادون قرمز برای تشخیص و جدا کردن میوه فاقد کیفیت استفاده شد.
نوروزی - 1383 - برای اولین بار یک دستگاه هستهگیر پانچی ساخت. بر اساس آزمایش هایی که وی انجام داد رطوبت بهینه برای هستهگیری خرمای مضافتی از نظر میزان تغییر شکل خرما و مقدار گوشت از دست رفته، %33 اعلام شد. در ادامه اسکویی شمالی در سال 1384 دستگاه مذکور را تکمیل کرد. آزمایش های دستگاه جدید بر روی دو رقم خرمای مضافتی و کبکاب انجام شد و اعلام شد که سطوح مختلف عامل های رطوبت، نیروی پانچ و رقم - مضافتی-کبکاب - اثر معنی داری بر مقدار گوشت از دست رفته نداشتند. با این حال خرمای مضافتی رقم مناسب تری از رقم کبکاب شناخته شد.
رئوفت و همکاران - 1392 - از یک مکانیزم گیرهای برای اولین بار برای خارج کردن هسته از میوه خرما استفاده کردند. این گیره وارد گوشت خرما میشد و با گرفتن کامل هسته، آن را از درون میوه خارج مینمود. این طرح با هدف کاهش توقف دستگاه به علت چسبندگی خرما و حفظ شکل ظاهری میوه طراحی و ساخته شد. این مکانیزم در سه سطح سرعت هستهگیری و پنج سطح رطوبت خرما مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که رطوبت محصول تأثیر معنی داری بر هستهگیری نداشت، اما تأثیر سرعت معنی دار بود . - P <0/05 - میانگین درصد گوشت از دست رفته % 2/1 بدست آمد و بین عامل های مختلف رطوبت، سرعت و برهمکنش آنها تأثیر معنی داری در درصد گوشت از دست رفته مشاهده نشد.
رطوبت، سرعت و برهمکنش آنها تأثیر معنی داری بر درصد تغییر طول و قطر خرما نداشت. میانگین تغییر قطر خرما 11 درصد و میانگین تغییرات قطر 7/3 درصد گزارش شد. این مکانیزم دارای معایبی از جمله آسیب به خرما به دلیل ورود گیره تا انتهای هسته، کاهش کارایی واحد هستهگیری در سرعتهای زیاد، افزایش لرزش در سرعتهای زیاد و عدم اطمینان از بسته شدن گیره به دلیل شکل مکانیزم باز و بسته شدن گیره بود - اشراقی، . - 1391 هدف از پژوهش پیش رو افزایش کارایی مکانیزم هستهگیر گیرهای و کاهش تغییر شکل ظاهری میوه خرما است. برای این منظور مکانیزم گیرهای جدیدی ساخته شد و مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روش ها
ساخت واحد هسته گیر
مکانیزم جدید با همان ایده قبلی طراحی شد به گونهای که وارد میوه خرما شود و با گرفتن هسته آن را بیرون بکشد. با این حال تلاش گردید معایب مکانیزم قبل از جمله ارتعاش گیره حین ورود به میوه و لزوم احاطه کامل هسته حذف شود. در این مکانیزم از گیره نازکتر استفاده شد تا میوه دچار تغییرات فیزیکی کمتر قرار گیرد - شکل . - 1 گیره به صورت سه بازویی ساخته شد - شکل . - 2 برای باز و بسته شدن بازوهای گیره از دو سلونوئید برقی استفاده شد که از دو میکروسویچ واقع بر روی یک قرقره فرمان میگرفتند. زمانبندی تحریک میکروسویچ ها توسط بادامک پیرامونی قرقره انجام می شد.
