بخشی از مقاله
چکیده
از جمله راهکارهای مفید در رفع ناامنی بافتهای فرسوده تاریخی، طراحی کارآمد و بهینه محیط مصنوع به منظور رفع فرسودگیهای کالبدی و درنتیجه عملکردی و اجتماعی در راستای کاهش جرائم شهری می باشد که می تواند منجر به ارتقاء کیفیتهای فضاهای شهری، افزایش رضایتمندی شهروندان و در نتیجه سرزندگی بیشتر این بافتها شود.
در مقاله حاضر پس از ذکر مقدمهای بر دلایل و ضرورتهای امنیت در حوزه مطالعات شهری، به نقش طراحی محیطی در کاهش وقوع جرائم و در نتیجه افزایش امنیت در فضاهای شهری اشاره میشود، سپس مفاهیم، تعاریف و اصول نظری به اختصار مطرح و در نهایت پس از بررسی بافت پیرامونی مسیل دولتآباد یزد، استراتژیهای مناسب به منظور افزایش سطح کیفیت زندگی شهری، بازگشت ساکنان بومی به بافت و در نتیجه افزایش حس تعلق و امنیت؛ ارائه خواهد شد. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی است. نتایج
این پژوهش بر پایه پژوهش های کاربردی و اسناد تحلیلی، نشان از آن دارد که طراحی محیطی بهینه فضاهای شهری قالب راهکارهای اجرایی و راهبردی، میتواند به ارتقاء امنیت و در نتیجه کاهش میزان جرائم در این فضاها منجر شود.
-1 مقدمه
امنیت اجتماعی یکی از حیاتیترین شاخصههای فضاهای مدنی است. لذا گسترش شهرها در ایران، تمرکز بر توسعه پهنههای جدید شهری و روند مهاجرت ساکنان به این پهنهها موجب شده است تا مسئله نا امنی در بافتهای قدیم شهری نمود بیشتری را داشته باشد.
هدف اساسی در این پژوهش آن است تا با استفاده از مزیتهای طراحی محیطی، راهکارهایی جهت رفع معضلات پیش رو ارائه گردد. لذا نگاهی اجمالی به مفاهیم امنیت، فضاهای شهری امن، تاثیرات محیطی، جرایم اجتماعی و تدوین معیارها و شاخصههای طراحی محیطی در جهت نیل به فضای شهری امن، ضروری مینماید.
نمونه مورد پژوهش، محدوده پیرامونی مسیل دولتآباد شهر یزد میباشد که با توجه به استقرار آن در بافت تاریخی بر اهمیت موضوع افزوده است. بنابراین سعی بر آن است پس از بررسی محدوده بر اساس معیارها و شاخصههای تدوین شده، پیشنهاداتی در قالب راهکارهای طراحی محیطی به منظور بهبود و ارتقاء شرایط موجود، ارائه شود.
-2 امنیت و جایگاه آن در زندگی شهری
وابستگی جرم و بزهکاری به طرز تفکر، فرهنگ، پیشرفت و عقب ماندگی جامعه و بستر موجود موجب شده تعریف دقیقی ارائه نگردد.
زمانی که نظم نهادینه شده دچار اختلال میشود ما با اختلال هنجاری روبهرو میشویم و آن وقت است که امنیت به عنوان مسئله مطرح می شود.
به عقیده دورکیم بیهنجاری - اختلال هنجاری - به وضعیتی اطلاق می شود که ارتباط با ساختار اجتماعی و در طول یک دوره بی نظمی ویژگی کنترل و مهارکننده هنجارهای اجتماعی بر اعمال افراد از بین میرود و تمایلات و آرزوهای آنان بیحدوحصر می شود. - نجفی، - 21 :1377 دو دسته عوامل محیطی - طبیعی و انسان ساخت - و عوامل غیرمحیطی - عوامل فرهنگی، اقتصادی اجتماعی - در پیدایش چنین شرایطی تاثیرگذار میباشند
امنیت در فرهنگ لغت " ایمن شدن، در امان بودن و نداشتن بیم" - معین، - 354 :1378 ، "ایمنی و امن" - دهخدا، - 211 :1377 و "نداشتن دلهره، رهایی از خطر و ترس یا وجود آرامش و آسایش" و "ایمن شدن، در امان بودن، آرامش و آسودگی" - ربانی، - 182 :1383 معنی شده است. لذا مراد از امنیت را میتوان همان آسایش خاطر دانست. از این رو، امنیت به معنای "رهایی از خطر، تهدید، آسیب، ترس یا وجود آرامش، اطمینان، آسایش و اعتماد" است
همچنین دو جزء مهم امنیت، رهایی از نیاز و ترس، دقیقاً در قرآن در "الذی اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف" - قریش آیه - 4 نیز مورد اشاره قرار گرفته است. - دهقان و مندگاری، - 53 :1389 امنیت به مفهوم "احساس آرامش و اطمینان خاطر از عدم تعرض به جان، مال و سایر حقوق انسان، ارزشی انحصاری و از ضرورتهای زندگی فردی و اجتماعی است". - کامیار، - 33 :1376 واکنش نسبت به ترس از قربانی شدن، باعث می شود که بسیاری از مردم، از خطرات دوری کنند که این خود می تواند منجر به عدم حضور مردم نه تنها در یک مکان خاص بلکه در بیشتر فضاهای عمومی شود.
در شهرهای دوره تاریخی ایران مساله دفاع از شهر از اولویتهای طراحی بوده است. بارزترین نمونه آن را میتوان در حصار پیرامون شهرها دید که علاوه بر ساختار اجتماعی و کالبدی شهر، احساس آرامش خاطر و تجربه زیستن در یک شهر امن را فراهم نموده است. پایبندی نهادینه به اصول ارزشی و اعتقادی مشترک و انسجام فرهنگی و اجتماعی از مهمترین عوامل موجد امنیت است؛ در عین حال تاثیرات محیط مصنوع نیز در این زمینه غیرقابل انکار است
جین جیکوبز موضوع آوردن مردم به خیابان و آموزش آنان برای نگریستن به آن در جهت خود- انتظامی نمودن یک خیابان را مورد تاکید قرار داده و آن را موجب سرزندگی و پویایی خیابان میداند.
اسکار نیومن بر نظارت فعالانه و تعریف عرصهها تاکید کرده و نظریه فضاهای قابل دفاع را مطرح میکند. وی سه فاکتور بیگانگی همسایگان نسبت به هم، عدم وجود نظارت و همچنین در دسترس بودن راه فرار را در افزایش جرم محلات مسکونی موثر میداند و هیلر نیز بر این موضوع تاکید دارد.
-3 بررسی تاثیر محیط بر رفتار انسان
همانطور که ذکر شد عوامل محیطی موثر بر رفتار انسانی به دو دسته عوامل محیطی طبیعی و انسانساخت تقسیم میشود.
درمورد رابطه محیط و رفتار چهار موضعگیری نظری شامل رویکرد اختیاری ، رویکرد امکان گرا ، رویکرد احتمال گرا و رویکرد جبری قابل تشخیص است.
- در رویکرد اختیاری محیط هیچ اثری بر رفتار انسان ندارد و با توجه به اینکه برای رفتار انسان
