بخشی از مقاله
چکیده
بیماری مولتیپل اسکلروزیس - MS - به عنوان یک بیماری روحی- جسمی وابسته به شرایط محیطی بوده و نقش عوامل محیطی در پیشرفت یا جلوگیری ازعلائم بیماری موثراست. با توجه به آمار بالای این بیماری در دنیا بخصوص درایران که متاسفانه دارای رتبه اول MS در خاورمیانه می باشد شرایط خاص بیماران مبتلا به MS، طراحی محیطی مناسب، جهت کنترل رفتار و بهبود سلامت روانی آنهارا می طلبد و هدف از این پژوهش طراحی محیطی مناسب درجهت کاهش علائم استرس، افسردگی وخستگی و مشکلات تاری دید و اختلالات حرکتی است که چگونه می توان با طراحی اصولی و مناسب، فضایی در جهت آسایش و آرامش این بیماران به منظور کمک به روند بهبودی یا حداقل جلوگیری از حاد شدن شرایط برای این بیماران بوجود آورد.
این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است و برای جمع آوری داده ها از منابع علمی معتبر و موثق استفاده شده است و تحلیل داده ها ونتایج این پژوهش نشان می دهد که طراحی محیطی متناسب با شرایط روحی و روانی بیماران MS در جهت کاهش علائم بروز یافته بیماری MS - خستگی، استرس، افسردگی، مشکلات تاری دید واختلالات حرکتی - موثراست. تحقیقات نشان می دهدکه هرچقدر محیط پیرامون و فضای اطراف این بیماران امن تر و قابل استفاده تر برای این بیماران باشد استرس واضطراب و افسردگی آنها بالتبع کاهش پیدا می کند. وتاثیرات مثبتی در وضعیت روحی این افراد گذاشته و امید به زندگی در این بیماران افزایش پیدا می کند.
-1 مقدمه
ام اس یک بیماری پیچیده درارتباط با طیف گسترده ای از علائم مختلف است که می تواند توانایی بیماران را به انجام فعالیتهای عادی روزمره زندگی تحت تاثیر قرار دهد شایع ترین گزارش عبارتند از خستگی، اختلالات خلقی، تغییر در عملکرد شناختی، تغییرات حسی - بی حسی، درد، ارتعاشات - ، تغییرات حرکتی - از دست دادن تعادل، ضعف عضلانی و یا سفتی - تغییرات بینایی - دوبینی، تاری دید، ازدست دادن بینایی - و مشکلات مثانه یا اختلال در عملکرد روده.[2] اولین تظاهرات بیماری مولتیپل اسکلروزیس - MS - در سنین 20تا 40 سالگی با علائمی چون اضطراب، ضعف، اختلال درتعادل، اختلالات بینایی وتغییرات روانی مانند افسردگی، ناامیدی وکاهش توانایی حل مشکل بروز می کند.[3]
-2علایم عصبی بیماری مولتیپل اسکلروزیس - - MS
علایم عصبی در ابتدا مشتمل براختلالات حسی و حرکتی ویا مشکلات تعادلی، ضعف، آتاکسی، و تغییرات بینایی یا نوریت اپتیک است.[4] بیماران مبتلا به ام اس نسبت به افراد مبتلا به سایر شرایط عصبی و یا جمعیت عمومی، اضطراب بیشتری را تجربه میکنند وکیفیت زندگی پایین تری دارند [5]. درسال 2003 اولین شماره مجله MS in focus به اثرات خستگی ناشی از ام اس اختصاص داده شد وتحقیقات دراین زمینه تا الان ادامه داشته است.
به عنوان مثال در حال حاضر مطالعاتی موجود است که نشان می دهد خستگی رشته عصبی که همان خستگی اولیه در ام اس نام دارد، دربیشتراز90 درصد از افراد مبتلا به ام اس مشاهده میشود علاوه براین،تقریبا در70 درصد از افراد مبتلا به ام اس که دچارعلائم خستگی هستند، عوامل دیگری وجود دارند که خستگی روزانه آنها را افزایش می دهد ثابت شده است که بیش از 50 درصد ازافراد مبتلا به ام اس که دچار خستگی روزانه هستند ازبیخوابی شبانه رنج می برند ودرنتیجه قادر به تامین انرژی مورد نیازدر روز نیستند حدود50 درصد از بیماران ام اس در راه رفتن مشکل دارند وفردی که نمی تواند به درستی راه برود انرژی زیادی را صرف تلاش برای حرکت می کند.
خستگی:
شایعترین علائم در ام اس است . در برخی مطالعات گزارش شده است که 95 درصد از افراد مبتلا به ام اس علائم خستگی را دارند ودر واقع این امر می تواند دربیش از یک سوم افراد از علائم وجود ام اس باشد بیش از دوسوم ازافراد مبتلا به ام اس خستگی را بطور روزانه تجربه می کنند 55 در صد از آنها، آن را یکی از ناتوان کننده ترین علائم خود ذکر کرده اند و40 درصد از آنان آن را بدترین عارضه بیماری خود می دانند.[7] در ادامه به عوامل موثر در طراحی برای جلوگیری از خستگی در بیماران ام اس می پردازیم.
نوریت اپتیک1 اولین اندیکاسیون بالقوه بیماری ناتوان کننده ام اس است و عبارت است از التهاب عصب باصره که با علائم تاری دید، اشکال در دید رنگ ومیزان بینایی مثلا بیمار رنگ قرمز را خاکستری یا تیره می بیند.[8] مشکلات تعادلی یکی دیگر از علائم بیماری ام اس است دراین حالت شخص کم کم حس می کند تعادل ندارد، دائم زمین می خورد یا هنگام راه رفتن بدنش به یک طرف متمایل می شود گاهی شخص متوجه کاهش قدرت و توانش میشود.
به عنوان مثال ممکن است هنگام بالا رفتن از پله حس کند پاهایش ضعیفتراز قبل شده است و گاهی نیز یک سمت بدن فرد دچار ضعف شدید میشود در حالت دیگری از درگیریهای حسی بیماری ام اس، نیمی از بدن فرد یا قسمت پایین تر از سینه او در یک طرف بدن بی حس میشود و نشانه بعدی بیماری ام اس تاری دید که یکی ازعلائم شایع این بیماری است.[9] درادامه به این موضوع که چه تمهیداتی در فضا برای استفاده بهتر این بیماران با ناتوانی جسمی وحرکتی اتخاذ گردد می پردازیم.
-3 میزان شیوع بیماری مولتیپل اسکلروزیس - - MS در ایران
ایران رتبه اول ام اس درخاورمیانه را دارا میباشد.آخرین آمارابتلا به ام اس در کشور حدود 70هزارنفراست که در استان تهران ودرسال 2008، رقم ابتلا به بیماری 50نفردرهر 100هزارنفربود درسال 2011 این آماربه 73 ، در سال 2014 به 101 مورد ودر سال 2015 به 115 نفر درهر100هزار نفر رسید [10]. بنابراین باتوجه به آمار بالای این بیماری در ایران، ضرورت توجه به طراحی محیطی مناسب برای این بیماران و بررسی عوامل تاثیر گذار محیطی در جهت کاهش علائم بیماری اهمیت فراوانی دارد.
-4تاثیر محیط بربیماران در جهت کاهش استرس،کاهش خستگی، از بین بردن افسردگی:
محیط بر بهبود و روند درمان تاثیر فراوانی دارد فکر، مغزو سیستم عصبی می توانند ازالمانهای حسی محیط بطورمستقیم تاثیر مثبت یا منفی بگیرند تحقیقات انجام شده وجود ارتباط بین محیط ونتایج درمانی را ثابت کرده است که این تاثیرات شامل تاثیر محیط بربیماران درمحورهای کاهش استرس، کاهش خستگی، از بین بردن افسردگی، بهبودراندمان ورضایت و کاهش اشتباهات و تاثیرآن بر بیماران در محورهای افزایش ایمنی، افزایش حریم وخلوت بیماران، افزایش کنترل و کم کردن استرس می باشد همچنین تحقیقات نشان میدهند که طراحی نامناسب با اضطراب، هذیان، فشار خون بالا وافزایش فرار به خلوت مرتبط بوده وطراحی خوب می تواند استرس، اضطراب ومیزان فشار خون را کاهش داده و وضعیت روحی بیماررا نیز بهبود بخشد.[11]
-5 روانشناسی محیط
"روانشناسی محیط یکی از رشته های تخصصی نوپایی است که روی تاثیرمتقابل رفتاروعوامل وشرایط فیزیکی معماری و فضایی محیط، بیش از دیگر جنبه ها تاکید دارد.به عبارتی انسان باتوجه به نیازها، ارزشها وهدفهای خود محیط را دگرگون میکند و بطور متقابل تحت تاثیر محیط دگرگون شده قرار می گیرد. به ویژه تکنولوژی پیشرفته موجب میشود تاثیر انسان بر محیط شدت و سرعت یابد. یکی ازعوامل حیاتی جهت حفظ سلامت جسم و تعادل روان و ارتقای کیفیت زندگی انسان نور ورنگ است".[12]
-6عوامل محیطی موثر در بروز بیماری - MS -
نورآفتاب:
کمبود ویتامین D باعث بروز بیماری ام اس می شود.[13] فاکتورهایی در محیط وجود دارند و بیماری را مستعد میکنند در بعضی از مناطق این عوامل محیطی شناخته شده است مثلا نور آفتاب، میزان مصرف ویتامینD به عنوان عوامل محیطی در ابتلا به بیماری ام اس شناخته می شوند [14].
