بخشی از مقاله
چکیده
انسان همواره در طول تاریخ سعی مینمایند تا به منظور ایجاد سرپناهی امن برای سکونت،آن را با محیط پیرامون خود هماهنگ سازد تا بتواند شرایط مناسبی برای ادامه حیات خویش ایجاد کند و درحقیقت شر ایط جغرافیا یی، اقلیمی نیز در شکل گیری این فضای زیست، دخالت مستقیمی دارد. در ایران به علت دارا بودن، چهار اقلیم متفاوت معماری های متفاوتی به ویژه در طراحی مسکن بومی، هماهنگ با اقلیم بوجود آمده که در چنین فضاهای ساخته شده ای، به کارگیری مصالح بومی که کمترین تأثیر نامطلوب برمحیط را دارند، موجب پایداری محیط زیست و افزایش دوام بناها گردیده اند.
امروزه به نظر می رسد که توسعه پایدار و مفاهیم آن به خوبی با اهداف و مقاصد معماری و شهر سازی نوین سازگار بوده و می تواند به عنوان عاملی مؤثر جهت تحقق اهداف پایداری مطرح شود. این مقاله کوششی هدفمند برای معرفی طراحی پایدار در معماری سنتی است، که معماری پایدار و معماری سنتی به عنوان مبانی ریشه ای در این مقاله مورد نظر میباشد.
روش تحقیق این مقاله بنا به اهمیت موضوع آن توصیفی بوده و برای جمعآوری اطلاعات، از روشهای کتابخانهای، بررسی متون استفاده شده است. که این روند از جمع بندی تعاریف آغاز شده است و با اصول، مبانی و نظریات گوناگون پیرامون طراحی پایدار بسط پیدا کرده است.
-1 مقدمه
معماری خلق فضایی زنده و پویاست که به واسطه بیان معمارانه عینیت پیدا میکند .معماری با هدف آسایش و آرامش انسان از تفکر او پدید می آید و نمی توان آن را تنها در جهت پاسخ به نیازهای مادی و فیزیکی انسا نها محدود کرد .می توان معماری را به عنوان ظرفی برای زندگی انسان در نظر گرفت که علاوه بر برآوردن نیازهای فوق، هدفی بس والاتر بر آن مترتب میباشدکه همانا برقراری ارتباط با احساسات و عواطف انسانی است .معماری تجسم فرهنگ یک جامعه است که در قالب کالبد مادی ارائه و بیان میگردد و مورد قضاوت قرار میگیرد.
هنر معماری در ایران از سابقه ای کهن برخوردار است و در هر زمان دست های توانا، ذهن خلاق و ذوق و سلیقه مردم هنر دوست این سرزمین، پدیده های شگرفی بوجود آورده است. در معماری سنتی ایران بناها با توجه به هویت و فرهنگ ایرانی و قومی شکل گرفته اند و هیچ گاه ترکیب و معماری بنا بر خلاف باورهای فرهنگی، دینی وقومی مردم آن ناحیه نبوده است .
در این بناها، ضمن حفظ هویت های فرهنگی در ساخت وساز، همواره پنج اصل مردم واری، پرهیز از بیهودگی، درونگرایی، نیارش - به کار بردن تزئینات در بنا - و استفاده از مصالح بو می رعایت شده است . آنچه در اینجا شایان توجه است این است که، بیش تر اصولی که در معماری پایدار نوین در قرن بیستم مطرح شد، در معماری سنتی و قدیمی این مرز و بوم در اقلیم های مختلف رعایت می شد، که خود مؤید تاثیر صحیح فرهنگ، دین و سنت های مردم ایران بر چگونگی ساخت و ساز و معماری در سده های پیشین بوده است .امروزه به رغم مطرح شدن مباحث پایداری عملاً، تمامی این اصول توسط پیشینیان ما به کار گرفته می شد .معماران پیشین ناگریز از تکیه بر منابع طبیعی و انرژی های پاک بوده اند که پایان ناپذیرند.
-2 مبانی نظری
نبود تعریفی واحد و واضح برای معماری سنتی باعث شده است که هر کس به تعبیر خود آن را معنا کند. در دستهبندیهای رایجی که در زمینه معماری وجود دارد، معمولا به یکی از ملاکهای زیر توجه میشود که بر گرفته از خود ساختمان است:
-1 کارکرد بنا
-2 مصالح بکار رفته در بنا
-3 سازه بنا
-4 فرم بنا
بنظر میرسد که هیچ یک از این نوع دسته بندیها محدود کننده قلمرویمعماری سنتی نیست؛ زیرا امکان دارد در همه آنها معماری سنتی هم وجود داشته باشد و تمام و یا تعدادی از زیرمجموعههای آن را در برگیرد. بنابراین ، برای تعیین معماری سنتی، به معیاری فراتر از این ملاکهای رایج نیاز است که معمولا ابعاد مادی و فیزیکی بنا را دربرمیگیرد.
-3معماری سنتی :
مهمترین اصطلاحاتی که در تعریف این معماری گفته میشود، عبارت است از : معماری تاریخی، معماری قدیمی، معماری اصیل، معماری باهویت، معماری خودی، معماری بامعنی، معماری بومی و معماری محلی.
معماری تاریخی: معماری است که جنبه تاریخی دارد و منسوب به تاریخ آمده است. در تعریف تاریخ آمده است:» سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذکر که به ترتیب از منه تنظیم شده باشد. تعیین کردن مدتی از ابتدای امری عظیم و قدیم و مشهور تا ظهور امر ثانی که عقب اوست «
معماری قدیمی: در این نوع معماری، به بعد زمان توجه میشود. قدیم در لغت به معنی» دیرینه، پیشین و سابق است و قدیمی یعنی دیرینه، کهن و «... پس معماری قدیمی در حقیقت نوعی معماری است که مو سپید کرده و گرد تاریخ بر چهره دارد. بنابراین، این معماری متعلق به زمان حال نیست و در گذشته ریشه دارد باید به آن احترام گذاشت. نکته دیگر که در مورد این واژه مطرح است، وجود نوعی تقدس برای آن است. قدیم نامی از نامهای خدای متعال است.
معماری بومی: این نوع معماری، به سرزمین و ناحیهای خاص تعلق دارد.محدودهای مشخص که دارای مرز معیین است، شامل میشود.
معماری با هویت: این اصطلاح مترادف دیگری برای معماری سنتی است. هویت در لغت با مفاهیمی چون،»ذات بار یتعال« ، وجود و آ نچه موجب شناسایی شخص باشد،تعریف شده است « اگر هویت به معنی چیزی است که موجب شناسایی میشود، پس در حقیقت نوعی کارت شناسایی، نوعی شناسنامه، و مدرکی است که معمولا در آن نام، نام خانوادگی و ... ذکر میشود در واقع معماری با هویت را نوعی معماری که میتوانشناخت، زیرا سابقهای از آن موجود است، خاندان روشن دارد و بااصل ونسب است.
معماری اصیل: این معماری را میتوان نوعی معماری دانست که ممتاز است، همچون گوهر ارزشمند است و جنبه قومی و نژادی دارد؛ نه هر قوم و نژادی؛ بلکه قوم و نژادی والا و شریف و متخلق به ارزشهای اخلاقی.
معماری خودی: نوعی معماری است که آشنا باشد.قابل شناساییاست و همه آن را درک میکندو میفهمند.آشنا بودن زمانی رخ میدهد که سابقهای از شناخت وجود داشته باشد، پس غریبه و بیگانه هیچگاه آشنای ما نخواهد بود.بنابراین معماری خودی نوعی معماری مستقل است و از خارج وارد نشده است.
معماری با معنی: در فرهنگ لغت برای کلمه معنی» مقصود، مراد، مفهوم کلام، مفهوم سخن، حقیقت« آمده است.پس معماری معنیدار قصدی دارد. با این معماری نه تنها ساختمانی مادی و فیزیکی بر پا میشود، بلکه معنی و مفهومی قصد شده در آن جاری میگردد.
در یک جمع بندی کوتاه، شاید بتوان گفت که معماری سنتی به چهار عامل زیربستگی دارد، که این عوامل ثابت نیستند:
.1 زمان
.2 مکان
.3 فرهنگ
