بخشی از مقاله
چکیده
مظفر النواب شاعر چپگراي عراقی، شاعري شیعی، مقاوم و منحصر به فرد است که با ساختارشکنیهاي خود در ساخت قصیده عربی از لحاظ سبک و مضمون، نام خود را بر تارك ادبیات عربی معاصر ماندگار کرده است. پربسامدترین درون مایه اشعار نواب، اشعار سیاسی است که هجوهاي سیاسی به خصوص هجو حاکمان عربی، بخش عمده این اشعار سیاسی را به خود اختصاص میدهند. نواب غالباً دیدگاه سیاسی خود را همراه با خشم ناشی از واقعیت موجود در همآمیخته، و تندترین سرزنش هاي خود را متوجه حاکمان عرب می کند.
این مقاله درصدد آن است با تکیه بر شیوه وصفی تحلیلی، طنزپردازيها و تصاویر شعري کاریکاتوري نواب را بررسی نماید. نتایج این پژوهش نشان میدهد که مهمترین موضوعاتی که نواب براي بیان آنها به طنزپردازي و به تصویرکشیدن ایماژهاي طنز و کاریکاتورگونه اقدام کرده، عبارتند از: به هجو حکّام فرومایه عرب، تمسخر نشستهاي اتحادیه عرب و تصمیمات اتخاذ شده، حمایت از فلسطین و مبارزه با صهیونیستها، حمایت از مقاومت در مقابل خیانتکاران به آن، نقد عملکرد احزاب و گروههایی که عملکرد آنها را مخالف نظریات مقاوم خود می بیند، نقد عملکرد رسانههاي مزدور عرب . نواب در این راه، گاه چنان خشمگین میشود که متون شعري وي، تبدیل به فحش و دشنام صریح میگردد و واژگانی را وارد ساحت شعر میکند که شایسته به نظر نمیرسد.
مقدمه
مظفر النواب شاعر متعهد معاصر عراقی، شاعري انقلابی است که بیان نقطه نظرات سیاسی خود، هجو حاکمان عرب و دفاع از مبارزان ملی پربسامدترین درونمایه اشعار اوست که غالب این اشعار را نیز اشعار سیاسی به خود اختصاص میدهند . پرداختن به امور سیاسی و حزبی چپگرایانه و سرودن اشعاري در این خصوص، همه باعث شد، نواب سالیان درازي را در غربت و تبعید و به دور از میهن خود عراق گذرانده و درد و رنج زندان و شکنجه و تعقیب از سوي نیروهاي امنیتی را متحمل گردد.
نواب در راه بیان این مسائل سیاسی و به خصوص آنجا که هجو حاکمان عرب و شکوه از سستی مردم عرب در مقابل ظلم و استبداد و استعمار موضوع اصلی شعرياش می شود، طنز و به تصویر کشیدن ایماژهاي کاریکاتورگونه، برندهترین سلاح شعري او می گردد. این مقاله درصدد آن است که طنزهاي تلخ و گزنده نواب و ایماژهاي کاریکاتوري را که در اشعارش به تصویر کشیده است، مورد بررسی قرار دهد.
هدف و سؤالات پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی طنز و تصاویر شعري کاریکاتوري در اشعار مظفر النواب است. در راستاي رسیدن به این هدف، این پژوهش با این سؤالات روبروست که نواب در چه موضوعاتی، چگونه و با چه هدفی، سلاح طنز و تصویرپردازي تصاویر شعري کاریکاتوري را به کار می گیرد؟
پیشینه پژوهش
تاکنون دربارة مظفر النواب برخی پژوهشها در قالب کتاب، رساله و مقاله انجام شده که مهمترین آنها عبارتند از:
به صورت کتاب:
»الإبداع الفنی فی شعر مظفر النواب«، د . صلاح القاضی، 1983 - م - ، طبعه اولی، بیروت، دارالجیل.مظفر النواب شاعر الثورات و الشجن، قصائد تنشر لأو ل مرّة، أوس داوود یعقوب، 2010 - م - ، دار صفحات للدراسات و النشر، ط 1، دمشق سوریا. که مختصري بسیار کوتاه دربارة زندگی نواب ذکر کرده و بخش اعظم آن را متن قصاید جدید نواب به خود اختصاص می دهد.
»مظفر النواب حیاته و شعره«، باقر یاسین،، 2003 - م - ،، قم، دار الغدیر، ط .3 که شاعر به بررسی زندگی و آثار نواب پرداخته و برخی ویژگیهاي ادبی شاعر را به شکلی بسیار مختصر و گذرا مورد بررسی قرار داده است. »مظفر النواب سجین الغربه و الاغتراب«، أحلام یحیی،. 2005 - م - .. دمشق: دارنینوي. »مظفر النواب: شاعر المعارضه السیاسیه و الغضب القومی«، هانی الخیر، 2009 - م - ، دمشق، دار مؤسسه رسلان، ط . 1 که نویسنده مختصري بسیار کوتاه دربارة نواب و زندگی او بیان کرده و در ادامه برخی از مشهورترین قصائد نواب را منتشر کرده است.
در قالب رساله و پایاننامه:
»الأدب السیاسی عند مظفر النواب1391 - « ش - . »ناصر تابع جابري. « استاد راهنما : »د.حسن دادخواه تهرانی.« رساله کارشناسی ارشد دانشکدة الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز. که محقق این اثر، به بررسی اشعار سیاسی مظفر النواب به خصوص از لحاظ محتوایی پرداخته است. »نوگرایی در شعر مظفر النواب«، 1390 - ش - »بلاسم محسنی«، استاد راهنما: »د.مرضیه آباد.« رساله دکتراي تخصصی گروه زبان و ادبیات عربی دانشکدة ادبیات دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد . که پژوهندة این تحقیق، به بررسی مهمترین نوگراییهاي سبکی زبانی اشعار نواب به خصوص دو فنّ ادبی بینامتنی و نقاب در اشعار وي پرداخته است.
در قالب مقاله:
»بررسی درونمایه هاي شعر مظفر النواب« ، د. جهانگیر امیري و سعید اکبري، 2008 - م / بهار و تابستان 1387 ش - ، مجله ایرانی زبان و ادبیات عربی، شمارة 9،. صص .104-83 که به بررسی درونمایههاي سیاسی اشعار نواب پردخته است. »التناص القرآنی فی شعر مظفر النواب«، د. مرضیه آباد و بلاسم محسنی، - خریف 1390ش - ، فصلیه اللسان المبین پژوهش ادب عربی، السنه الثالثه، المسلسل الجدید، العدد الخامس، مقاله .3 که بینامتنی قرآنی را در اشعار نواب بررسی کرده است. »
التناص فی شعر مظفر النواب«، لؤي کریم عطیه، 2005 - م - ، کلیه تربیه المثنی جامعه القادسیه، المجلد الثامن، العددان 4- 3، صفحات .106-93 که انواع مختلف بینامتنی را در شعر نواب به شکلی بسیار گذرا و کوتاه بررسی کرده است. تعدد انواع بینامتنی و محدویت صفحات مقاله، از غنا و عمق مباحث در این مقاله کاسته است.
