بخشی از مقاله
چکیده:
محیط پر تلاطم و متغیر دنیای امروز ، برنامه ریزی استراتژیک در سازمانها را ضروری ساخته است. امروزه بدون برنامه ریزی استراتژیک، هیچ سازمانی نمی تواند به اهداف و مقاصد خود برسد. پژوهش حاضر در جهت تدوین استراتژی مطلوب و ارائه ی راهکارهایی استراتژیک برای مقابله با رقبا در صنعت سیمان می باشد. در این تحقیق به دنبال بیان این نکته هستیم که صنایع سیمان باید با بکارگیری استراتژی مناسب به نحو موثری برای رسیدن به اهداف عمرانی کشور و اهداف فرعی تابعه، از قبیل مقابله با رقبا فعالیت کنند.
این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی- پیمایشی می باشد که در این تحقیق سعی شده است نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدها را شناسایی و ارزیابی نموده و با استفاده از ماتریس SWOT تحلیل کرده، تا بتوان استراتژی موفق را برای رشد و بازدهی روز افزون این شرکت با به کارگیری ماتریس QSPM تبیین نمود، حاصل بررسی محققین، استفاده از استراتژی تهاجمی در این شرکت است تا بتواند به سهم بازار قابل ملاحظه ای در این صنعت دست یابد.
1 مقدمه
در فضای رقابتی جهان امروز هیچ شرکت و موسسه ای اعم از تولیدی و خدماتی در حاشیه امنیت قرار ندارد. تغییرات سریع تکنولوژی، تاکید بیشتر بر کیفیت، توجه به خواسته های مشتری، تدوین استانداردهای مختلف و نکته مهم تر جهانی شدن اقتصاد، موضوعاتی هستند که بنگاههای اقتصادی را ناگزیر به چاره اندیشی و اتخاذ سیاستهای مناسب می نماید. پیمانکاران پروژه های عمرانی نیز به عنوان بخشی از بنگاههای اقتصادی از این قاعده مستثنی نبوده و حتی می توان گفت این بخش جزو اولین سازمانهایی در کشور است که در محیط رقابتی به فعالیت پرداخته و دارای پیشینه ای نسبتا طولانی در این خصوص هستند.
اما این رقابت هر روز نزدیکتر و پیچیده تر می شود و طبیعتا شرکت هایی از این میدان پیروز خارج می شوند که خود را به ابزار مناسب تجهیز کرده و از انعطاف مناسب برخوردار باشند. بنابراین ضروری است برنامه ریزی های دقیقی نیز به منظور اجرای صحیح کارهای عمرانی با بهترین کیفیت و کمترین زمان، با نظارت کافی صورت گیرد. از آنجا که کالای " سیمان" به عنوان یکی از نهادهای تولید در فعالیت های عمرانی نقش بسیار تعیین کننده ای در نیل به اهداف مذکور دارد، کالایی"استراتژیک" محسوب شده و از آن به عنوان "شالوده عمران و آبادانی" نام برده می شود.[4]
بررسی های صورت گرفته در خصوص وضعیت مصرف سیمان در کشور در کنار تجربیات جهانی نشان می دهد که یکی از عوامل مهمی که می تواند باعث افزایش کیفیت ساخت و ساز مسکن و کاهش میزان تخریب ها در وقوع زلزله باشد، تولید و مصرف سیمان های متنوع، بسته به نوع کارکرد آن در کشور است. یکی از ابزارهای که کمک شایانی به شناخت و تجزیه و تحلیل فضای داخلی و خارجی شرکتهای پیمانکاری و اساسا تمام سازمانها و موسسات می نماید، آنالیز SWOT است.[4] بنابراین نظارت، پایش و کنترل بر حسن اجرای اهداف، نیازمند تدوین یک استراتژی نظارتی است که بتواند نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدها را شناسایی و در نهایت نسبت به تدوین استراتژی های مورد نیاز اقدام نماید که در این خصوص استفاده از مدل مفهومی QSPM می تواند بسیار مفید باشد.[5]
2 استراتژی های رقبا
با توجه به رشد چشمگیر ایجاد کارخانجات سیمان در سراسر کشور، رقابت زیاد و رو به افزایش در این صنعت به خوبی مشهود بوده و به همین خاطر توجه به استراتژی های مورد استفاده ی بعضی از مهم ترین رقبای شرکت مذکور، امری ضروری است. با توجه به محرمانه بودن اطلاعات شرکت ها از علائم الف، ب، ج استفاده می نماییم.
3 ادبیات تحقیق
سیمان چیست؟
سیمان گردی است نرم، جاذب آب و اینکه قابلیت به هم چسباندن ذرات را به یکدیگر به وجود می آورد که در نتیجه جسم سخت و یکنواختی را پدید می آورد. از جمله مهمترین برنامه های موجود در کشورهای در حال پیشرفت، انجام کارهای عمرانی نظیر ساخت مسکن، راه سازی، ساخت سد و ده ها کار عمرانی دیگر است که هر یک نقش مهمی را در پیشرفت این کشورها و ایجاد رفاه و آسایش مردم دارند و در این میان ایجاد زیر ساخت های پیشرفت اقتصادی از اولویت برخوردار است .[4] سیمان کالایی استراتژیک در پیشبرد اهداف عمرانی کشور است.
هم اکنون مشکلاتی در عرصه های تولید، توزیع و مصرف این کالا در کشور مشاهده می شود و به تبع آن باید راهکارها و سیاست ها به گونه ای اتخاذ شوند تا در حد امکان این مشکلات کاسته شده و در حالت ایده آل این مشکلات حل شوند.[8] صنعت ساختمان بخش مهم و پویا در اقتصاد جهان است و مسئول ایجاد شغل، نوسازی زیر ساخت و بهبود استانداردهای زندگی است. همچنین این بخش صنعتی ارتباط مستقیمی با بسیاری از زمینه های جهان مدرن ایفا می کند. این ماده در بسیاری از مناطق تولید می شود و جنبه های جالب زیادی ارائه می کند.
مانند فیزیکی، شیمیایی و پایداری مکانیکی سیمان در مقایسه با دیگر مواد کم هزینه و فراوان است.[ 8] امروزه استفاده از برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یک ضرورت در سازمانها مطرح گردیده است. به کمک این برنامه ریزی، مدیریت قادر است جهت گیری های خود در آینده را معین ساخته و سازمان خود را در مقابل تغییر و تحولات فردا مجهز سازد. برنامه ریزی استراتژیک به مدیر کمک می کند تصویر روشنی از سازمان و اهداف آن در اختیار داشته باشد و فعالیت های سازمان را تحت یک استراتژی واحد هماهنگ سازد. یکی از دلایل گرایش به برنامه ریزی استراتژیک، تحولات و دگرگونی های محیط امروز سازمان هاست.[1]
برنامه ریزی استراتژیک یک وظیفه ی اداری و یا کاغذ بازی تشریفاتی نیست، بلکه یک فرآیند تصمیم گیری در خصوص روند منطقی فعالیتهای سازمان بوده و ضمن آشکار کردن فرصت ها و تهدید های بالقوه با صرفه ترین مسیرهای آینده را مشخص می نماید.[2] بیش از صدها مدل برنامه ریزی استراتژیک تاکنون ارائه شده است. هر کتاب در این زمینه و یا هر مرکز مشاوره ی استراتژیک، از یک مدل خاص استفاده می کند.
اما بیشتر این مدل ها دارای ایده های یکسانی از قبیل به کارگیری مدل SWOT، تقسیم آن به گام های مشخص، دسته بندی هر کدام از این گام ها با تکنیک ها و فهرست های متعدد، توجه ویژه به تنظیم اهداف عینی و بسط بودجه ها و برنامه های عملیاتی هستند.[9] تجزیه و تحلیل - SWOT نقاط قوت و ضعف ، فرصت ها و تهدید ها - به طور موثر مفید واقع می شود، زیرا فاکتورهای داخلی و خارجی موثر را با هم مقایسه می کند. کاوش محیط داخلی شامل تجزیه و تحلیل ساختار، فرهنگ و منابع شرکت می باشد.
بخش فرصت و تهدید مدل SWOT به فاکتورهای بیرونی سازمان که هر کدام تاثیر عمیق روی موفقیت نهایی شرکت خواهند داشت، توجه می کند.[7] تجزیه و تحلیل SWOT به مدیر یادآور می شود که شرکت کجا از نظر رقابتی قوی است و کجا آسیب پذیر است.[10] ماتریس کمی برنامه ریزی استراتژیک یکی از تکنیکها و ابزار بسیار شایع در ارزیابی گزینه های استراتژیک و مشخص نمودن جذابیت نسبی استراتژیهاست که در مرحله تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرد. این تکنیک مشخص می نماید که کدامیک از گزینه های استراتژیک انتخاب شده امکان پذیر می باشد و در واقع این استراتژیها را اولویت بندی می کند.[6]
4 روش تحقیق
این تحقیق به لحاظ ماهیت توصیفی- پیمایشی و از حیث هدف کاربردی است. مهم ترین منبع مورد استفاده در این تحقیق مستندات موجود در بخش های مختلف شرکت بوده است. در این پژوهش هم از روش میدانی نظیر مصاحبه و هم از روش کتابخانه ای جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. به منظور تعیین مهم ترین نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید های پیش روی شرکت از مصاحبه استفاده شده است. جامعه ای آماری این تحقیق شامل40 نفر از مدیران، کارشناسان و کارکنان شرکت سیمان با صرف نظر از کارگران موجود در کارخانه بوده است.
5 یافته های تحقیق
بر اساس مدل ارزیابی عوامل خارجی و داخلی، فرآیند تدوین و انتخاب بهترین استراتژی برای شرکت سیمان مطابق با آنچه که در ذیل خواهد آمد انجام شد.
ارزیابی محیط داخلی شرکت :
بر اساس مطالعات صورت گرفته برای این شرکت 6 نقطه قوت و 5 نقطه ضعف به دست آمده است. بر اساس برآیند نظرات مدیران و کارمندان شرکت در قالب مصاحبه ماتریس زیر به دست آمده است. در این ماتریس عوامل استراتژیکی داخلی، وزن و امتیاز هر یک از نقاط قوت و ضعف مشاهده می شود. در ستون - عوامل درونی - مهمترین نقاط قوت و ضعف فرآوری شرکت را نام برده ایم.
در ستون - وزن - به هر یک از این عوامل با توجه به اثر محتمل آن عامل بر موقعیت استراتژیک فعلی شرکت وزنی از 1 - بسیار مهم - تا صفر - بی اهمیت - داده شده همچنین در ستون - امتیاز - به هریک از عوامل و با توجه به نحوه پاسخگویی مدیریت به آن عامل، امتیازی از 4 - بسیار خوب - تا 1 - ضعیف - را برگزیده ایم که البته برای امتیاز دهی به نقاط ضعف، امتیاز - بسیار خوب - و امتیاز 4 - ضعیف - را در بر می گیرد و در ستون - امتیاز موزون - وزن را در امتیاز هر عامل ضرب کرده تا امتیاز موزون آن عامل به دست آید. سرانجام مجموع امتیازات موزون که 3,1 است را با جمع زدن تمام امتیازهای موزون عوامل درونی بدست آورده ایم.
