بخشی از مقاله
چکیده:
فرش یکی از زیراندازهای مرسوم زندگی انسانهاست که میتواند جنبههای اقتصادی و فرهنگی قابلتوجهی داشته باشد. استان کرمانشاه باوجود سابقه طولانی در تولید این محصول، در شرایط کنونی، وضعیت مناسبی در تولید و عرضه این محصول ندارد. هدف این مطالعه عارضهیابی زنجیره گسترده تأمین فرش با تأکید بر تعیین اندازه بازار استانی آن، اشتغال فعال در این بخش، تعیین و ترسیم زنجیره گسترده تأمین برای این محصول، عارضهیابی این زنجیره و تدوین استراتژی توسعه مناسب برای آن هست.
روش انجام مطالعه آمیخته کیفی - کمی هست. دادههای مورد استناد این مطالعه شامل شش مصاحبه عمیق کارشناسی از خبرگان این حوزه و نیز استفاده از اطلاعات آماری سرشماری 1395 استان هست. مهمترین یافتههای این مطالعه نشان میدهد که اندازه بازار این محصول در استان کرمانشاه برای اردیبهشت 1397 حدود 32500 مترمربع فروش فرش دستباف در استان با اندازه حدود سیودو میلیارد و پانصد میلیون تومان هست. تعداد فعالان اصلی تماموقت در بخش تولید این بازار حدود 550 نفر و تعداد فروشگاههای فروش فرش دستباف حدود 135 عدد بوده است که کارکنان این بخش حدود 400 نفر برآورد میگردد.
قابلذکر است در بخش تأمینکنندگان تعداد فروشگاه های تأمینکننده مواد اولیه و تجهیزات حدود 15 واحد، با اشتغال حدود 30 نفر برآورد میگردد. حلقه بعدی که تأمینکنندگان تأمینکنندگان است در استان وجود ندارد؛ و لذا کل شاغلان این بخش حدود 980 نفر، با چرخش مالی حدود 65 میلیارد تومان، برآورد میگردند. اصلیترین پیشنهاد این مطالعه تنظیم استراتژی توسعه بازار با تأکید بر برند سید عبداالله و استفاده از پایه نقشههای او برای تدوین و طراحی نقشههای اختصاصی کرمانشاه بیان شده است.
-1 مقدمه و بیان مسئله
کرمانشاه را به علت تمدن، آدابورسوم و فرهنگ منطقه، دارا بودن گویشهای مختلف و موقعیت جغرافیایی خاص و همچنین قدمت قابلاحترامی که درزمینه فرهنگ و هنر دارد، میتواند، بهعنوان مهد هنری کشور معرفی شود. صنعت فرشبافی در استان کرمانشاه، از قدمت و ذوق هنری بالایی برخوردار است که متأسفانه چند سالی است از رونق افتاده و حال و هوای سابق را ندارد. فراموشی نقشههای کرمانشاه و روی آوردن بافندگان به طرح و نقشههای تبریز و کاشان، جایگزینی تابلو فرش بهجای فرش و عدم بازاریابی مناسب سبب شده، بازار فرش، آن شادابی و رونق گذشته را نداشته باشد.
هرچند برخی از قسمتهای خوشه اصیل کسبوکاری در بخش فرش دستباف این استان، شکلگرفته است و زنجیرههای گستردهای با حلقههایی مفقوده و یا بحرانی وجود دارند، اما بررسی دقیق این خوشه کسبوکاری و زنجیرهها و ظرفیت سنجی آنها برای ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم از مهمترین حوزههای موردنیاز کارشناسی توسعه فرش دستباف شهر به شمار میرود.
فرهنگ و هنر امروزه از زمینههای مهم و قابلتوجه تولید ارزشافزوده و اشتغال در اقتصاد هستند. صنایعدستی بهویژه تولید فرش دستباف، نشاندهنده مجموعه بزرگی از زمینههای اشتغالزایی و تولید محصولات و خدمات باارزش بالای اقتصادی در حوزه فرهنگ و هنر هستند. خوشههای کسبوکاری گسترده در سطح شهرهای امروزی پیوستگی بالایی با فعالیتهای فرهنگی و هنری دارند و این خوشهها در حوزههای تولید اشتغال مولد و گسترش حوزه فقرزدایی سهم بزرگی از کسبوکارهای شهری را در برمی گیرند.
امروزه مفهوم شهرهای پویا و خلاق با مفهوم پذیرش فرهنگی و هنری درهمآمیخته و نمیتوان در مورد رشد اقتصاد، رشد شهر، سرمایهگذاریهای متنوع در حوزههای اقتصادی و شهرها صحبت کرد، ولی از سرمایهگذاری و توجه به مجموعههای فرهنگی و هنری صحبتی نکرد. لذا مسئله اساسی این مطالعه بررسی زمینههای اشتغالزایی در حوزههای فرش دستباف، خوشههای کسبوکاری و زنجیرههای تأمین گسترده این حوزه در شهر کرمانشاه هست؛ که برای یک دوره پنجساله تا 1402 به انجام رسیده است. هدف از انجام این مطالعه دستیابی به ظرفیت اشتغالزایی حوزه تولید فرش دستباف بهعنوان یکی از مهمترین بخشهای فرهنگ و هنر در شهر کرمانشاه هست.
سؤالات قابلبررسی در این پژوهش به شرح ذیل هست:
-1 خوشه اصلی کسبوکاری شکلگرفته در حوزه تولید فرش دستباف شهر کرمانشاه کدام است؟
-2 در این خوشه چه حلقههای مفقود و یا بحرانی وجود دارد؟
-3 چه نوع شغلهایی در این خوشه شکلگرفتهاند و تنوع و طبقهبندی متفاوت مهارتی و نامگذاری رستهای آنها چیست؟
-4 در راستای یک چشمانداز 5 ساله چه اصلاح و توسعهای میتوان در خوشه و زنجیرههای کسبوکاری حوزه تولید فرش دستباف در شهر کرمانشاه ایجاد کرد؟
-5 با این اصلاحات و توسعه موردنظر چه گروه مشاغلی میتوان برای توسعه این بخش شناسایی و مهارتآموزی نمود؟
پژوهش حاضر ازنظر هدف تحقیق، کاربردی و ازنظر نوع روش تحقیق آمیخته - کیفی- کمی - هست.
-2چارچوب نظری و پیشینه تحقیق
1-2 چارچوب نظری فرش: واژه فرش برای قالی گره بافته و انواع گلیم و جاجیم به شکل و اندازهای که برای گستردن و مفروش کردن زمین، اتاق، خیمه، سکو و مانند آنها و یا آویختن از درگاه بهجای پرده مانند بعضی انواع گبه و جاجیم به کار میرود. همچنین تعریف دیگری نیز برای این واژه ارائهشده است که فرش، کلمهای است عام و به آنچه بر زمین گسترده شود گفته میشود.
در بین عامه مردم فرش به زیراندازی گفته میشود که با مواد اولیه طبیعی یا مصنوعی بهصورت دستی یا ماشینی بافته شود. اگرچه گلیم، پلاس، نمد، جاجیم و امثال آن نیز فرش به شمار میرود اما به شکل خاص برای قالی دستباف یا ماشینی نیز به کار میرود که ویژگی مهم آن پرز داشتن است. فرشها انواع گوناگون و فراوان دارند. تنوع فرشها در نقش و رنگ، ابعاد و اندازه، شکل کلی، روش بافت و جنس الیاف مشاهده میشود. پژوهشگران و متخصصان برای دستهبندی کردن تنوع بسیار فرشها، طبقهبندیهای مختلفی را ارائه کردهاند. یکی از آنها طبقهبندی فرشها بر اساس نوع تجهیزات اصلی بافت آنهاست.
مأخذ: سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی - 1395 - فرش واژهای عربی است که به معنای زمین است و در زبان فارسی دارای مفاهیمی چون گسترده شدن، زیرانداز و کفپوش هست. با توجه به تعریف فوق مفاهیمی چون گلیم، نمد، زیلو، فرش ماشینی و دستباف را میتوان فرش دانست. تمدن و هنر ایرانیان، هیچگاه خالی از قالی و فرش نبوده است. این هنر همواره آذینبخش فرهنگ و تمدن ما از گذشته تاکنون بوده است.
این هنر، علاوه بر فطری بودن، برای خانوادههای بسیاری از نقاط ایران، عامل تأمین معاش آنها نیز بوده است و همین امر موجب ارتقا و تجلی هنر فرشبافی در ایران در دوران مختلف تاریخ شده است. فرهنگ اسلامی نیز پس از ظهور در ایران، جلوهای متفاوت به این هنر بخشید و طرحهای مذهبی در نقوش فرش ایرانی، به جایگاه ویژهای دست یافت - رستمنژاد، . - 1372 بافندگان فرش همواره از تلاش خود بهرهای نبردهاند و همین مشکل سبب شده است تا به فرش ایرانی لطمات شدیدی واردشده و فرش دستباف که برای اقتصاد کشور ارزآور و اشتغالزا است متحمل خساراتی شود.
