بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی عدالت آموزشی از منظرکلاس های چند پایه در ایران است. برای انجام این پژوهش از روش مروری کتابخانه ای استفاده شده است. با توجه به این که آموزش و پرورش یک حق عمومی است، عدالت آموزشی حکم می کند که همه انسان ها چه در مناطق شهری و چه در مناطق روستایی و عشایری از این حق برخوردار شوند، کلاس های چند پایه به عنوان راهکاری برای بهره گیری کودکان در این مناطق می باشد که در آن یک معلم به تنهایی چند پایه را به طور هم زمان تدریس می کند.
کاهش جمعیت روستاها و به دنبال آن، کمبود جمعیت دانش آموزی، مهاجرت و کمبود معلمان ابتدایی در برخی مناطق، مسائل و مشکلات اقتصادی و مالی از جمله عوامل تشکیل کلاسهای چند پایه می باشد. در این مقاله ضمن بیان محاسن، معایب و مشکلات کلاسهای چند پایه، شیوه های اداره این کلاسها که شامل سه روش پایه محوری، گروهی و تلفیقی است و همچنین روشهای تدریسی که مناسب این کلاسها می باشند ذکر شده است. از جمله روشهای تدریس مناسب این کلاسها روش تدریس همیاری، سخنرانی، پرسش و پاسخ، حل مسئله، روش اعضای تیم و پروژه است. در آخر پیشنهاداتی جهت بهینه کردن آموزشهای چند پایه نیز، بیان شده است.
..1مقدمه
بررسی برابری فرصت ها یکی از موضوعات مهم تمدن بشری است. در جوامع مدرن، نظریه عدالت آموزشی ریشه در نظرات راولز - 1971 - 2 دارد. طبق نظر راولز سه اصل برابری و عدالت در فرصتها در زمینه سیستم های آموزشی عبارتند از: .1 فراهم کردن تسهیلات آموزشی برابر برای افراد واجد شرایط .2 فراهم آوردن حداقل میزان آموزش برای هر فرد .3ایجاد امکانات و تدارکات ویژه برای گروه های محروم.
در آموزش و پرورش شرایط متنوعی در حوزه تعلیم و تربیت وجود دارد که متفاوت از یکدیگر بوده و برنامه ریزان به ویژه معلمان به مقتضای شرایط می بایست کار یاددهی و یادگیری را پیش ببرند. یکی از این شرایط ویژه وجود مدارس کوچک یا کلاس های چند پایه است که یک معلم مجبور است چند پایه را به طور همزمان و در یک کلاس تدریس کند. این موقعیت ها نسبتا رایجند و معمولا در مناطق روستایی یا در مدارس کپری و مدارس خاص روی می دهند
آموزش و پرورش یک حق عمومی است و همه آحاد جامعه به ویژه کودکان باید از آموزش با کیفیت برخوردار شوند. کلاس های چند یهپا به عنوان راهکار ایجاد فرصت های برابر برای کلیه کودکان لازم التعلیم به وِزه در مناطق روستایی و عشایری از اهمیت بسزایی برخوردارند
کلاس های جند پایه یک سیستم آموزشی مستقل از ابتدایی و دارای معلم مخصوص به خود نمی باشد، بلکه پایین بودن آمار دانش آموزان یک روستا تشکیل چنین کلاس هایی را ضروری ساخته و اهمیت پرداختن به این شکل آموزش نیز دقیقا از همین جا ناشی می شود که محتوای کتاب های درسی و امتحانات در کلاس های چند پایه با تک پایه فرقی نداشته و یک معلم عهده دار این همه وظایف می باشد.
با توجه به روند رو به رشد مهاجرت روستاییان به شهرها و به حد نصاب نرسیدن تعداد دانش آموزان برای تشکیل کلاس های مستقل در مناطق یادشده، افزایش تعداد این کلاس ها در آینده اجتناب ناپذیر خواهد بود. به همین دلیل لازم است متولیان نظام آموزشی کشور در راستای ارتقای سطح کیفیت فعالیت های آموزشی در این کلاس ها اهتمام و با تدبیری مناسب از این وضعیت چالش انگیز به عنوان فرصتی آموزشی در جهت افزایش کارایی این کلاس ها بهره گیرند.
اگر آموزش در کلاس های چند پایه به صورت علمی و اصولی ارائه شود می توان از راهبردهای آموزش در این کلاس ها برای بهبود کیفیت آموزش در سایر مدارس هم استفاده کرد. برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی برنامه های مربوط به کلاس های چند پایه در گرو مشارکت همه جانبه و تبادل اطلاعات و تجربیات دست اندرکاران به ویژه مدیرBآموزگاران، معلمان و صاحب نظران این حوزه است.
مدارس چند پایه در کشورهای غربی آزمایش خود را داده اند و در کشور های در حال توسعه نیز به همان اندازه موثر توانند بود. به شرط اینکه به دست معلمانی تعلیم دیده و دارای رشد عقلی کافی سپرده شوند؛ معلمانی که بویژه برای تدریس در کلاسهای چند پایه تربیت شده و نقشی را که موسساتی از این نوع در چارچوب نهضت جدید» روستایی سازی« باید ایفا کند دریافته باشند.
.2 مبانی نظری پژوهش
عدالت: عدالت در معنای قدیم آن معادل دادن هر چیز به کسی است که استحقاق آن را دارد. معنی امروزی تر عدالت که مبتنی بر برابر شناختن انسانهای جامعه در برخی از حقوق خاص است عدالت را احقاق حقوق برای تمامی افراد جامعه می داند.
عدالت آموزشی: عدالت آموزشی ابزار و سازوکاری است که موجب شکوفا شدن اندیشه های خلاق شده و امکان پرورش قابلیت را برای همه به طور مساوی تامین می کند.
تدریس چند پایه: به معنای سازماندهی کلاس، اداره نمودن دانش آموزان و سرانجام انتقال موفقیت آمیز برنامه درسی ویژه هر پایه است.
به عبارت دیگر تدریس چند پایه به نوعی از تدریس در آموزش ابتدایی اطلاق می شود که در آن دانش آموزان چند پایه در یک کلاس توسط یک معلم آموزش داده می شوند. منظور از آموزش چند پایه، موقعیت هایی است که در آنها دانش آموزانی که از نظر سن و توانایی متفاوت هستندهمه در یک کلاس آموزش می بینند.
کلاس چند پایه: کلاسی است که در آن چند پایه تحصیلی در مقطع ابتدایی به طور همزمان در یک کلاس تشکیل می شوند.
معلم چند پایه: موقعیتی است که در آن یک معلم باید به پایه های متعدد به طور همزمان درس بدهد. این موقعیت در همه مدارسی که پایه ها بیش از معلمان است رخ می دهد. برخی معلمان چند پایه ممکن است دو پایه را درس بدهند اما برخی سه یا چهار پایه را تدریس تدریس می کنند. در مدارس خیلی کوچک ممکن است معلمان به پنج پایه و اخیرا به شش پایه به طور همزمان زیر یک سقف تدریس کنند.
3. پیشینه کلاس های چند پایه
تدریس در کلاس های چند پایه پدیده تازه ای نیست. در برخی از کشورها به ویژه کشورهای اسلامی چندین قرن از این روش آموزشی در مدرسه های مذهبی استفاده شده است. در کشور ما نیز عوامل جمعیت شناختی، جغرافیایی، تاریخی، سیاسی، اقتصادی، دینی و فلسفی در تشکیل کلاس های چند پایه اثر چشمگیری داشته اند و از این روش تدریس برای برآوردن نیاز آموزشی همگانی استفاده می شده است
قدمت آموزش چند پایه در ایران در محدوده سال های 250 تا 260 هجری و شمسی می باشد. مکتب به عنوان یکی از موسسات تربیتی قدیم است و در واقع موسسه ای بود که برای تعلیم قرآن و آموختن سواد به به وجود آمد و کلاس ها عموما به صورت جند پایه و چند سنی برگزار می شد
با اندکی مطالعه در سابقه تعلیم و تربیت نیز، می توان دریافت که قدمت کلاس های چند پایه به قدمت آغاز تعلیم و تربیت گروهی می رسد؛ زیرا تا قبل از ایجاد تغییرات کمی و کیفی در آموزش و پرورش به شیوه جدید - تعلیم و تربیت کلاسیک و برنام ریزی شده با قالب امروزی - ، امر آموزش و تعلیم و تربیت متناسب با نیازها و ارزشهای رایج زمان و تحت تاثیر و سیطره حکومت ها، نظام ها، جوامع و فرقه ها، به طرق گوناگون جریان داشته است.
.4 دلایل تشکیل کلاس های چند پایه
.1کاهش جمعیت دانش آموزی روستاها
.2کمبود معلمان ابتدایی در بعضی از مناطق یا نواحی کشور که باعث شده است، برای جذب و آموزش تعداد بیشتری دانش آموز، کلاسها به صورت چند پایه اداره شوند.
.3اهمیت و ضرورت جذب تمامی دانش آموزان واجب التعلیم کشور توسط وزارت آموزش و پرورش
.4اهمیت و ضرورت جذب و سازماندهی کودکان بازمانده از تحصیل در دوره ابتدایی
.5 اهمیت کلاس های چند پایه و مختلط
امروزه با گسترش شهرنشینی و افزایش مهاجرت از روستا به شهر، به دلیل کمبود امکانات رفاهی و اشتغال و اجرای برنامه های تنظیم خانواده، جمعیت ساکن روستا و به تبع آن جمعیت دانش آموزی آن کاهش یافته است و کلاس ها و مدرسه ها از تک پایه به چند پایه و در مواردی به چند پایه و مختلط تبدیل شده است. در کشورهایی که تجربه موفقی از آموزش کلاس های چند پایه داشته اند، اعلام شده است که دانش آموزان این کلاس ها، علاوه بر پیشرفت تحصیلی از مهارت یادگیری خودگردان برخوردار شده اند. آموزش در کلاس های چند پایه برای کشورهای در حال توسعه به عنوان یکی از راهکارهای موثر در بهبود کیفی و کمی آموزش ابتدایی تلقی می شود.
