بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف پژوهشهای مرتبط با نقش عامل فرهنگی-اجتماعی در استقرار مدارس هوشمند و با روش فراتحلیل انجام شد.جامعه آماری به کل افرادی گفته می شود که از جهات خاص مربوط به نقطه نظرهای پژوهش دارای صفات مشترک بوده و مشمول نتایج پژوهش مورد نظر باشند، در هربررسی آماری، جامعه شامل عناصری است که می خواهیم درباره آن استنباطهایی به عمل آوریم.
نمونه آماری حاضر از بین 29 آثار انجام شده و موجود در سامانه اسناد ، تعداد 11 اثر قابلیت ورود به فراتحلیل را داشتند. برای پاسخگویی به فرضیه پژوهشی به منظور بررسی آمار استنباطی از نرم افزار CMA21 استفاده شده. به منظور تحلیل اطلاعات از روشهای نمودار فانل پلات، جینش دووال توئیدی ،اندازه اثرهای تک تک پژوهشها و اندازه اثر کلی استفاده شده است ونتایج آزمون ها نشان داده است بین مطالعات و عوامل فرهنگی- اجتماعی تفاوت معناداری وجود دارد.
11 مقدمه
توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامههای نظام آموزش و پرورش گامهای مؤثر و ماندگاری است که میتواند تحول کیفی اهداف، برنامهها، شیوهها و در نتیجه اثر بخشی آموزش و پرورش را به دنبال داشته باشد. با بررسی آمارو اطلاعات موجود در مورد میزان گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش کشورهای جهان، درمییابیم که دربسیاری ازکشورها، از جمله کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برای تجهیزمدارس با امکانات گوناگونی، هم چون رایانه و اینترنت، برنامههای جامعی تدوین شده است.
ابداع روشهای جدید آموزشی، بهرهگیری از رایانه در کلاسهای درس، بهرهگیری از نرمافزارهای آموزشی و چند رسانهایها، بهرهگیری از اینترنت وپست الکترونیکی، گسترش شبکههای اموزشی، ظهور آموزش الکترونیکی و غیره، از پیامدهای نوین به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش بوده است
مدارس هوشمند را می توان نمونهای از مدارس آینده دانست. در این مدارس، فرایندهای یاددهی-یادگیری تقویت شده و محیط تعاملی یکپارچه برای ارتقای مهارتهای کلیدی دانش آموزان با تکیه بر فعالیتهای گروهی، در عصر دانایی محور فراهم می-شود. علاوه بر این، از آنجا که مدارس کنونی توانایی بهبود شرایط یادگیری و کمک به دانشآموزان برای نقشی مفیدتر و تولیدیتر در جامعه را ندارند، برای تربیت دانشآموزان و آماده کردن آنها برای زندگی شغلی، باید آموزشهای خود را متناسب با نیازهای جامعه عرضه جامعه عرضه کنند
در کشورهای در حال توسعه، مدارس هوشمند به صورت حضوری برای جبران برخی از عقب ماندگیها نظیر شیوههای ناکارآمد تدریس معلم محور، کمبود کتاب درسی غنی و روزآمد، فقر سواد اطلاعاتی و رایانه-ای معلمان و دانشآموزان، نیازهای روزافزون بازار کار به نیروی انسانی کارآمد و مجهز به سواد فناوری، در حال شکل گیری و توسعه میباشند
طرح هوشمندسازی مدارس و به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، راهکارهای نو برای بهبود و توسعه نظام آموزشی میباشد. استقرار و شکل گیری مدارس هوشمند، تغییر سنتهای قدیمی آموزشی را با استفاده از فناوریهای نوین تسهیل میکند. مدرسه هوشمند مدرسه ای است که درآن روند اجرای کلیه فرآیندها اعم از مدیریت، نظارت، کنترل، یاددهی - یادگیری، منابع آموزشی و کمک آموزشی، ارزشیابی، اسناد و امور دفتری، ارتباطات و مبانی توسعه آنها، مبتنی بر فاوا و در جهت بهبود نظام آموزشی و تربیِت پژوهش محور طراحی شده است
برای ایجاد این نوع مدارس، ابتدا باید برنامه ای درازمدت را در نظر داشت. برای مثال مدرسه هوشمندی که امروز ایجاد می شود، ممکن است مدت زیادی - حتی بیش از 10سال - طول بکشد تا ابزار خود را که شامل زیر ساخت ارتباطی، محتوای مناسب، آموزش معلمان، تغییرروش های آموزشی و فرهنگ سازی والدین است، کامل کند شکل این نوع مدارس، هم از نظر فیزیکی یعنی چیدمان صندلی ها و کلاس ها و هم از نظر معماری و شکل ساختمان متفاوت است و باید فضا به گونه ای ایجاد شود که هر دانش آموز مطالب مورد نظر را هم از لحاظ تئوری و هم از نظر عملی درک نماید و بداند اگر در آینده به مشکلی برخورد کرد، منابع او در راستای دسترسی به اطلاعات برای رفع مشکل کجا است
چشم انداز مدارس هوشمند ، آینده به گونه ای ترسیم و تصویر می شود که کاربردها و خدمات فتاوری اطلاعات و ارتباطات در حد بالایی به کار گرفته شده و مدارس فعلی نیز به عنوان مدارس هزاره ی سوم با بهره گیری از فناوری های نوین توانمند شده باشند. از این رو باید به مسائل اصلی و ضرورت ایجاد مدارس هوشمند اشاره نمود این الزامات به عنوان پیشران های اصلی و به منظور تحقق دورنمای ایجاد مدارس هوشمند معرفی می گردند که عبارتند از عوامل آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژی و حقوق پرداخته شود
به طور کلی، از نیمه دوم سال 1380 به بعد، رویکرد به این مقوله جدی تر و فعالیت های عملیاتی در زمینه آموزش اینترنتی و بهره گیری از پهنای باند مخابراتی برای ارائه دوره های آموزشی در گوشه و کنار کشور آغاز شد تا اینکه طبق مصوبات شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش وپرورش در سال تحصیلی84-1383 ،پایلوت مدارس هوشمند به سازمان آموزش و پرورش شهر تهران محول گردید. پس از طرح موضوع در شورای راهبری فناوری اطلاعات و ارتباطات تعداد 4 دبیرستان در 4 منطقه تهران انتخاب و از سال تحصیلی بعد اجرای آزمایشی طرح در این مدارس آغاز گردید.برای اجرای طرح وضعیت موجود مدارس از لحاظ تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی مورد بررسی قرار گرفت .مدیران مدارس فوق ضمن شرکت در جلسات متعدد کارشناسی در جریان امر قرارگرفتند. تجهیز و ایجاد شبکه واحدهای داخلی و نحوه تولید محتوای الکترونیک، آموزش معلمان - زبان انگلیسی و مهارتهای - ICDL به انجام رسید
نتایج پژوهشهای محمودی، نالچیگر، ابراهیمی، صادقی و مقدم - - 1387 زمانی، قصاب پور و جبل عاملی - - 1389 افضل خانی و قدس - - 1390 نشان داد که علی رغم مزایای غیر قابل انکار مدارس هوشمند در تحول نظام آموزشی، اجرای این طرح همواره با موانع و مشکلاتی روبه رو بوده است. ناکافی بودن نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده و کمبود منابع مالی و فیزیکی جهت تجهیز مدارس هوشمند به سیستمهای رایانهای و تجهیزات مورد نیاز این مدارس از مشکلات موجود در زمینه توسعه این مدارس میباشند.
همچنین نتایج پژوهش های رضایی راد و همکاران - 1391 - ، مهرعلیزاده، پارسا و عبدالوهابی - - 1391، مهاجران، قلعهای، حمزه رباطی - - 1392 حاکی از آن است که مسائل و موانع مهمتر، ساختارهای سازمانی موجود در نظام آموزشی، فرهنگ و توانایی به کارگیری از ابزار امکانات، شرایط محیطی و از همه مهمتر درک افکار عمومی از این پدیده است. نتایج پژوهش صدرارحامی - 1382 - در پژوهشی با عنوان »آموزش مجازی در ایران و راهکارها با تأکید برآموزش عالی«، از مسائل فرهنگی به عنوان عامل اصلی در اجرای یادگیری الکترونیکی در مقطع آموزش عالی نام برده است مسائلی چون مقابله و مخالفت افراد در استفاده از روشهای سنتی آموزش و وجود مشکلات خاص یادگیری الکترونیکی شامل بستر مخابراتی در ایران و ....عدم موافقت مواجه کند.
نصیریعلی آبادی و تقی پور ظهیر - - 1388، در پژوهشی با عنوان »بررسی موانع به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش و ارائه الگو در این زمینه« به این نتیجه رسیدند که مؤلفه فرهنگ: مدیران و کارکنان معتقدند مؤلفه فرهنگ در به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در شرایط موجود %20 است، در حالی که همین افراد شرایط مطلوب را %93 تعیین کرده بودند. آتشک و ماهزاده - 1389 - ، در پژوهشی با عنوان »شناسایی و رتبهبندی موانع مؤثر برعدم استفاده معلمان از فناوری اطلاعات و ارتباطات« انجام دادند موانع فرهنگی در پژوهش اشاره کردند و میانگین:
قصور در ترویج فرهنگ استفاده از فاوا 3/95، اطلاع رسانی ناکافی در خصوص فرهنگ استفاده از فاوا 3/95، اطلاع رسانی نادرست در خصوص فرهنگ استفاده از فاوا 3/88،کاربردی نبودن آموزشهای ارائه شده مرتبط با استفاده از فاوا 3/88، نبود سازو کارهای تشویقی در مدرسه برای استفاده از فاوا .3/66 در مدارس برنامه ها و محتوای دروس با استعداد، توانایی، نیازها و شیوههای یادگیری دانشآموزان متناسب با هوشمندسازی مدارس را نگذارنده اند. مسأله دیگر این است که مسائل فرهنگی به صورت جدی تهدید فراروی توسعه ابعاد کمی و کیفی مدارس هوشمند میباشند. هنوز بسیاری از مدیران آموزش و پرورش و معلمان مدارس نسبت به استقرار و شکلگیری مدارس هوشمند در منطقه نگرش و ذهنیت منفی دارند.
از سویی، سمینارهای فرهنگی مناسبی جهت فرهنگ سازی و آشنایی با مزایای و پیامدهای مثبت هوشمندسازی مدارس از سوی مسؤولان آموزش و پرورش منطقه برگزار نشده است. در اهمیت و ضرورت اجرای پژوهش حاضر میتوان گفت، شناسایی بازدارندهها و موانع توسعه کیفی مدارس هوشمند میتواند به برنامهریزان آموزشی برای تدوین برنامههای اصولی و علمی برای اصلاح و رفع موانع و مسؤولان برای اجرای بهتر طرح در آینده کمک کند
