مقاله عوامل جامعه شناختی بقای زندگی گروهی ( با تکیه بر زندگی گرجیان ایران )

بخشی از مقاله

چکیده

مورخ مخصوص شاه عباس اول،در تاریخ خود به تواتر از قتل و غارت گرجستان به دست صفویان سخن رانده است.حملات صفویان به گرجستان دونتیجه داشت،ابتدا قتل و کشتار عده زیادی از مردم گرجستان خصوصاً در ناحیه کاخِت و ویرانی کاخِت و کارتل،و دوم کوچاندن جمع کثیری از گرجیها به ایران با اکراه و اجبار،چنین می توان گفت:دسته ای که تشکیلات لشکری و کشوری دولت صفوی وارد می شدند باید تغییر دین می دادند اما اکثر کسانی که در ایران سکونت گزیدند در تغییر دین اجباری نداشتند. اگرچه همگی به دین اسلام و مذهب شیعه درآمدند.

این مقاله سعی دارد زندگی اجتماعی و فرهنگی گرجی های ایران را از دوران صفوی تا دوران معاصر را مورد بررسی قرار دهد. پژوهشی که از نظر خواننده میگذرد تحقیقی است در مورد گرجیان ایران و مناطق گرجی نشین فریدنشهر با توجه به اینکه کتابهای زیادی درباره گرجی ها در ایران به رشته تحریر در نیامده.

در این پژوهش سعی شده است حداکثر استفاده را از کتابهای تاریخی و فرهنگی استفاده شود از طرفی به مناطق گرجی نشین - فریدونشهر - رفته و ضمن مصاحبه با آنان سعی کرده ایم از موقعیت اقتصادی و اجتماعی گرجی های فریدن به دست آوریم و با استفاده از منابع و اسناد تاریخی به جمع اوری اطلاعات بپردازم این تحقیق با روش اسنادی و استفاده از کتابهای تاریخی و تکنیک مصاحبه انجام شده است و شیوه کار کیفی میباشد. لذا محقق نیز در همین راستا با چنین تغییرات و رهیافتی در این پژوهش به بررسی پاسخ به این سئوال پرداخته است.

.1مقدمه

گرجستان در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود در بسیاری از دوره ها با عدم انطباق جغرافیای سیاسی و جغرافیای طبیعی مواجه بوده است. سخت کوشی های گرجی ها که زبانزد یونانیان باستان بود منجر به آبادانی گرجستان گردید، اما این آبادانی برای گرجستان شگون نداشت، چرا که جهانگشایان بزرگ با شنیدن آوازه و رونق آن آرزوی فتح گرجستان را می نمودند.

گرجستان به لحاظ موقعیت عالی و حساس جغرافیایی در معرض تاخت و تاز و عدوان مهاجمان بوده است. دولت های باستانی ایران، روم و بیزانس به تلاش های بزرگی جهت کسب نفوذ یا تسخیر گرجستان دست زدند و سال ها بر سر این مسأله به مناقشه و منازعه پرداختند، با این حال گرجستان در دوران باستان نقش حساسی را ایفا می نمود. در دوران باستان، گرچه گرجستان شدیداً تحت تأثیر و نفوذ ایران، بیزانس و روم بود، اما اقتدار و استحکام آن مانع از دست اندازی و حملات دول مقتدر و همجوار می شد.

در این تحقیق محقق قصد دارد گرجیان ایران و مناطق گرجی نشین فریدن - شهرستان فریدونشهر - را مورد مطالعه قرار دهد. که در این پژوهش سعی شده است تا با برقراری ارتباط با ساکنان منطقه فریدن با استفاده از روش مصاحبه و همچنین با استفاده از روش اسنادی - منابع تاریخی و فرهنگی - و تکنیک مصاحبه به جمع آوری اطلاعات پرداخته و در این تحقیق شیوه کار نیز کیفی میباشد. و در این پژوهش به چگونگی ورود گرجیان به ایران و سکونت آنها در قسمتهای مختلفی از ایران به خصوص شهرستان فریدونشهر پرداخته و لذا محقق نیز در همین راستا با چنین تغییرات و رهیافتی در این پژوهش به بررسی پاسخ به این سئوال پرداخته است.

-    چه عواملی در بقای زندگی گرجیان پس از ورود به ایران دخیل بوده اند؟

و    همچنین با توجه به پیشینه تاریخی چشمگیر گرجیان و ریشه های آن در فرهنگ و تاریخ ایرانی و باقی ماندن بسیاری از آداب و سنن آنها لزوم بررسی همه جانبه این جمعیت و راز و رمز بقای آن با گذشت قرنها و ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در این خصوص به دلیل کمبود منابع در این حوزه امر مهمی است که سبب شکل گیری پژوهش حاضر توسط محقق گردیده است. مکتوب کردن بخشی از سرگذشت و شرح حال گرجیها در ابعاد مختلف به جهت شناخت هویت تاریخی و فرهنگی آنها و بیان این مسئله که چگونه هویت و زبان مادری حتی بعد از گذشت زمان به فراموشی سپرده نشود؟ از ضرورت های انجام این پژوهش است.

.2 اهداف پژوهش

1-2 هدف اصلی

بررسی زندگی اجتماعی و فرهنگی گرجیان ایران و یافتن دلایل بقای آنها در تاریخ ایران از زمان ورودشان - دوره صفویه -

2-2 اهداف فرعی

-1 بررسی نقش مراودات سیاسی - اجتماعی بر بقای گرجیان ایران بر بقا آنها در دوره صفویه

-2 بررسی نقش مراودات سیاسی - اجتماعی بر بقای گرجیان ایران بر بقا آنها در دوره افشاریه

-3 بررسی نقش مراودات سیاسی - اجتماعی بر بقای گرجیان ایران بر بقا آنها در دوره زندیه

-4 بررسی نقش مراودات سیاسی - اجتماعی گرجیان ایران بر بقای آنها در دوره قاجار

-5 بیان اجمالی چگونگی زمان ورود گرجیان به ایران و شرح اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی این قوم در ایران و محل سکونتشان در شهرستان فریدونشهر

.3سوالات تحقیق

1-3 سوال اصلی تحقیق

-1  کدام عوامل سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی باعث بقای گرجیان در ایران میباشد؟

2-3 سوالات فرعی تحقیق

-1 علت مهاجرت گرجیان به ایران چه بوده است و از چه زمانی و توسط چه کسی این کار انجام شده است؟ -2 از این موضوع تاریخی چند سال می گذرد؟

-3  این قوم در ایران چقدر شناخته شده هستند؟

-4 فعالیتهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی آنها در ایران به چه صورت میباشد؟

-5 آیا توانسته اند با فرهنگ ایرانی عجین شوند؟

-6  نحوه ایرانی شدن و تغییر دین و مذهب و به اسلام گرویدن آنها چگونه بوده است؟

.4 معرفی اجمالی گرجستان

نام بسیار قدیمی گرجستان »کولخیدا«یا کُلخیس و بعدها » ایبریا« بود. در زمانهای بعد، به بخش هایی از این سرزمین به »کاختی«، »کارتلی« ،»ایمرتی« و »اگریسی« اطلاق می گردید. این قلمرو از زمانهای دیرین، مسکونی بوده و آثار باستانی مربوط به دوره های سنگ ، مفرغ و آهن نشان دهنده ساختارهای قبیله ای و سپس دوران گذر به یکجا نشینی، جوامع اجتماعی، دامداری و کشاورزی این منطقه است.

گرجستان کشوری کوهستانی و پر باران است که در منطقه قفقاز و تقریبا بین کوههای قفقاز بزرگ و قفقاز کوچک قرار دارد و مرز میان اروپا و آسیا محسوب میشود. گرجستان در میانه و غرب قفقاز جنوبی - ماورای قفقاز - واقع شده است. گرجستان پس از ارمنستان و روم سومین کشوری است که در اوایل سده چهارم میلادی، مسیحیت را به عنوان دین رسمی برگزید. تاریخ و فرهنگ گرجستان با ایران مشترکات بسیاری دارد؛ چراکه عمدتاً قسمت شرقی این کشور در بسیاری از دوران تاریخ، جزء قلمرو ایران بوده و وابستگی مستقیم سیاسی- نظامی با ایران داشته و یا خراج پرداخت نموده و تحت الحمایه بوده است.

-    چه عوامل درون گروهی در بقای گرجیان اثرگذار بودند؟

به نظر میرسد گرجیان در دوره صفویه و مهاجرت اجباریشان اسلام را پذیرفتند.این قوم با وجود به تحمل مصائب و سختی های مختلف، وفاداری به زبان مادری و ازدواج های درون گروهی و انسجام روابط درون گروهی و آداب و رسوم و قدرت یافتن گرجیان دردورههای مختلف به دلیل توانمندی های آنها، از جمله فاکتورهائی میباشند که در اعصار مختلف باعث بقا و ماندگاری این قوم اصیل است که از خود نشان داده اند. در ادامه به بررسی روش ها و دلایل بقای درون گروهی در دوره های تاریخی صفویه، افشاریه، زندیه، قاجاریه پرداخته می شود.

.5 ورود گرجیها در دوره صفویه به ایران

نقطه شروع ورود گرجی ها به ایران از بدو تأ سیس سلسله صفوی یعنی سال 907 قمری میباشد . در سالهای 930 تا 967 شاه طهماسب اول چهار بار به گرجستان لشکر کشی کرد که در لشکرگشی چهارم حدود سی هزار گرجی راروانه ایران کرد . حملات صفویان با بهانه گسترش اسلام و جهاد با کفار صورت میگرفت اما در حقیقت علت اصلی حملات غارت کلیساهای گرجستان و اموال گرجیان و به اسارت گرفتن گرجیان و تصرف کردن سرزمینهای آباد گرجستان بود . به هرحال این حملات باعث پرشدن خزاین صفویان و خرابی گرجستان و آوارگی گرجیان میگردید .اوج حملات صفویان به گرجستان در عصر شاه عباس اول می باشد . وی و سردارانش به دفعات با بهانه های واهی به گرجستانی که عدم اتحاد حکام آن باعث ضعف آنان شده بود تاختند .

در طی این حملات بیش از دویست هزار گرجی به ایران کوچانده شدند و نزدیک به همین تعداد نیز به قتل رسیدند . تنها در یکی از حملات شاه عباس به گرجستان وی بیرحمانه در مدت بیست روز 130 هزار گرجی را به زور روانه ایران کرد وصد هزار نفر را نیز به قتل رساند.گرجیانی را که به ایران کوچانده شدند در نواحی مختلفی همانند مازندران فارس قزوین و اصفهان ساکن شدند . گرچه در طول زمان تنها گرجیان اصفهان و آن هم دسته ای که بعد ها به فریدن کوچیدند گرجی باقی ماندند و بقیه به دلایل مختلفی زبان و فرهنگ خود را فراموش کردند. گرجیانی که روانه ایران شدند بدلیل لیاقت ذاتی و صداقت و شایستگی به سرعت پله های ترقی را پیمودند .بسیاری از آنها به بالاترین مقامات کشوری و لشکری دست یافتند که درمنابع به لیست طویلی از امرا وحکام گرجی درعصر صفوی برمیخوریم. 

.6 معروفترین امرا وحکام گرجی

– 1 االله وردی خان اوندایلادزه سازنده پل االله وردی خان مشهور به سی و سه پل و اولین سپهسالار شاه عباس و حاکم تمامی فارس – 2 امام قلی خان پسر االله وردی خان فاتح هرمز و اخراج کننده پرتغالیان و حاکم فارس اشاره کرد . بسیاری از گرجی ها نیز در زمینه ادبیات و نقاشی پیشرفت کردند که در این مختصر مجال اشاره بدانها نیست.

گرجیانی که در عصر صفوی به ایران وارد شدند در نقاطی همانند -1 فرح آباد مازندران - 2 فارس - 3 اصفهان ساکن شدند . گرجیان مازندران و فارس به مرور تحت تأ ثیر فرهنگ و زبان غالب محیط قرار گرفته و زبان و اصالت خود را فراموش کردند تعدادی از گرجیانی که به اصفهان آمدند بعد از احداث نجف آباد به پیشنهاد شیخ بهایی عازم آن شهر شدند و بعد از مدتی بدلایلی عازم فریدن شدند. گرجیان به یاد سرزمین اولیه خود محل زندگی خود را مارتقوپی - صحرایی که در آن یکی از سرداران معروف گرجی بنام گیورگی علیه سپاه شاه عباس جنگید - نامیدند . گرجیان فریدن بعد از اسکان در این ناحیه تا کنون حوادث بسیاری را پشت سر گذاشته اند