بخشی از مقاله
چکیده:
تحقیق حاضر در صدد تبیین مبانی نظری و تجربی پیرامون بزهکاری است تا عوامل اجتماعی موثر بر بزهکاری نوجوانان مورد شناسایی قرار گیرد. چارچوب نظری تحقیق بر تلفیقی از نظریه های انحرافات و بزهکاری اجتماعی بنا شده است. و از تقسیم بندی بزهکاری ریچارد سامنر در ابعاد پنج گانه ، وندالیسم ، خشونت ، سرقت ، تقلب ، استعمال مواد مخدر و کجروی های فرهنگی که به آن افزوده شده استفاده گردید.
با استفاده از روش تحلیلی توصیفی بر مبنای روش های کتابخانه ای اقدام به تبیین موضوع شده است . نتایج مطالعه و تجربیات عملی محقق در میدان تحقیق نشان داده است که روند عملکردی مراکز آموزشی با تاکید بر کنشمندی دانش آموزان و ارتباط آنها یا سازمان رسمی آموزش می تواند در کنترل بزهکاری های اجتماعی انان موثر باشد.
مقدمه
بزهکاری1 به رفتارهای نابهنجار نوجوانان اشاره می کند.نوعی خشونت و خلافکاری غیر قانونی در بین نوجوانان زیر 18سال است که هنوز به سن قانونی نرسیده اند و رفتارهای نابهنجار از خود نشان می دهند و بزهکاری پدیده یی طبیعی و ذاتی نیست و هیچ نوجوان یا جوان بزهکاری، از هنگام تولد مجرم به دنیا نمی آید. اگرچه تعریف بزهکاری ساده به نظر می رسد ولی دلایل متفاوتی برآن مترتب می باشد.
در ظاهر شاید مهمترین عامل بزهکاری کودکان و نوجوانان، فقر، بیکاری، تنگدستی، فشار مالی، عدم دسترسی به امکانات اولیه زندگی - خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت و... - و مشکلات مالی خانواده باشد که آنها را به نوعی به سوی انحرافات و کجروی های گوناگون می کشاند. اما با کمی تامل، همه این عوامل را می توان به گونه ای دیگر با مفهوم جامعه شناختی سرمایه اجتماعی توضیح داد. اگرچه فقر، امکان تحصیل، آموزش و کار مناسب را از جوانان می گیرد و موجب پریشانی خانواده ها و اعضای جامعه می شود ولی خود ریشه در عوامل دیگری دارد. همه ی آنها در مفهوم میزان سرمایه اجتماعی افراد جامعه خلاصه می شود و میزان بزهکاری اجتماعی جوامع را با میزان سرمایه اجتماعی شان در ارتباط قرار می دهند.
از دیدگاه جامعه شناسی، کجروی یا انحرافات اجتماعی و همچنین بهنجاری یا سازگاری اجتماعی شامل افرادی که همساز و هماهنگ با ارزش ها و هنجارهای جامعه و یا سازمان باشند، »همنوا« و یا »سازگار« و اشخاصی که برخلاف هنجارهای اجتماعی رفتار کنند و بدان ها پای بند نباشند، افرادی …ناهمنوا« و »ناسازگار« اطلاق می گردد. در واقع، کسانی که رفتار انحرافی و نابهنجار آنان دائمی باشد و زودگذر و گذرا نبا شد، کجرو یا منحرف نامیده می شوند. و شرایط ایجاد شده را نیز شرایط ناب سامان تشخیص می دهند. حتی می توان رفتار انحرافی ک سانی که نابهنجاری آنها دائمی نمی با شد را موثر در ایجاد شرایط و بروز افراد نابهنجار جدید دان ست. این گونه رفتارها را انحراف اجتماعی2و یا کجروی اجتماعی می گویند.
پسوند اجتماعی بودن به دلیل عمومیت یافتن و گ سترش آن می با شد که نقطه آغاز و شکل گیری م سئله اجنماعی می با شد. تعربف فوق از پدیده بزهکاری اجتماعی تعریفی عام ا ست که معمولا برای جرایم نوجوانان زیر 18 سال به کار برده می شود. گرچه، جوامع گوناگون برحسب وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود با انواع متفاوتی از آن روبه رو هستند. اما در همه جوامع ان سانی ا صطلاح بزهکار در مورد افرادی به کار برده می شود که اعمال خلاف قانون یا موازین اخلاقی و عرفی آن جامعه انجام می دهند اما با توجه به این که قوانین در جامعه های گوناگون متفاوت است، فرد متخلف در یک جامعه، ممکن است در جامعه دیگر از تخلف مبری باشد. سؤال اساسی به چگونگی تشخیص رفتاری که از حالت عادی و به اصطلاح نرمال خارج شده و به حالتی غیرنرمال و نابهنجار تبدیل شده است بر می گردد.
معیار های بزهکاری اجتماعی
در جامعه شنا سی انحرافات از چند ملاک و معیار برای ت شخیص اینکه رفتاری در یک سازمان، نهاد و یا جامعه ای عادی و مقبول و نرمال است، یا غیر عادی، غیرنرمال و نابهنجاراستفاده می شود.
1 - ملاک آماری: از جمله ملاک های تشخیص رفتار نابهنجار، روش توزیع فراوانی خصوصیات متوسط است که انحراف از آن، غیر عادی بودن را نشان می دهد. کسانی که بیرون از حد وسط قرار دارند، افراد نابهنجار تلقّی می شوند و رفتار آنان رفتاری غیرنرمال و انحرافی تلقی می شود.
برای مثال، از نظر آماری وقتی گفته می شود که حجاب برای بانوان در جامعه امری مرسوم و پذیرفته شده است ، یعنی بیشتر افراد جامعه آن را پذیرفته اند، بنابراین، صفتی که بیشتر افراد جامعه آنرابپذیرند، خارج از هنجار تلقّی ن شده و غیر طبیعی و نابهنجار مح سوب نمی گردد.
2 - ملاک اجتماعی: ان سان موجودی اجتماعی است که باید در قالب الگوهای فرهنگی و اجتماعی زندگی کند. اینکه تا چه حد رفتار فرد با هنجارها، سنّت ها و انتظارات جامعه و یا نهاد و سازمان خاصی مغایرت دارد و جامعه چگونه درباره آن قضاوت می کند، معیار دیگری برای تشخیص رفتار نابهنجار و بهنجار ا ست. یعنی رفتاری که مورد قبول افراد نبا شد و مثلا با رعایت مد خا صی از سوی افراد جامعه با عکس العمل سایرین مواجه میشویم، این گونه رفتارها نابهنجار تلقّی می شود. البته، این معیار هم در همه جوامع امری نسبی است .
3 -ملاک فردی: از جمله ملاک های ت شخیص رفتار نابهنجار، میزان و شدت ناراحتی ا ست که فرد اح ساس می کند. یعنی اگر این رفتار خاص، با ارزش ها و هنجارهای اجتماعی گروهی خاص و یا کل افراد جامعه ناسازگار باشد، یعنی به سازگاری فرد لطمه بزند و با عکس العمل افراد آن جامعه یا آن گروهمواجه گردد، چنین رفتاری نابهنجار تلقّی می شود.
-1 بزهکاری نوجوانان
تحقیقات نشان داده است که نوع آموزش و مراقبت از افراد یا شیوه های متفاوت جامعه پذیری در شکل یابی شخصیت آنان موثر است اگر کودکان پیش از این که کلمه ی دزدی را بیاموزند، این مفهوم را با کلماتی نظیر یواشکی برداشتن، قایم کردن، کش رفتن و غیر آن که کمابیش در همه ی زبان ها وجود دارد بیان می کنند.
این موضوع نشان می دهد که از طرفی میل به تصرف و تملک از همان کودکی در ذهن اطفال بیدار می شود. از طرف دیگر ، برای کودکان و نوجوانان این گونه اعمال - آن هم در داخل منزل - جنبه ی بد و زننده ندارد. همان طور که کودک رفته رفته بزرگ می شوند ، صحنه ی عملیات غیر مشروعش نیز کم کم توسعه یافته ، از داخل اطاق به آشپزخانه ، زیرزمین ، انبار ، داخل حیاط ، کلاس درس ، حیاط مدرسه ، خانه ی دوستان و همسایگان و نظایر این ها ..... کشیده می شود
تداوم این اعمال بزهکاریهای ساختاری شده در جامعه را به نمایش خواهند گذاشت.
-2 سرقت در مدرسه
نوع دیگری از سرقت که نوجوانان مرتکب آن می شوند ، سرقت در مدرسه است. امکان دارد نوجوانان در مدرسه وسایل همکلاسی های خود را بدون اجازه بردارند و به آن ها پس ندهند و یا وقتی چیزی پیدا می کنند تلاشی برای رساندن آن به صاحبش انجام ندهند. و یا وسایل و امکانات مدرسه را تصاحب کنند. این کج رفتاری نیز می تواند در مقوله سرقت های ساده ی نوجوانان جای گیرد.
-3 مصرف دخانیات و مواد مخدر
تا اواخر قرن بیستم میلادی ، اعتیاد به مواد مخدر معمولاً به بزرگسالان اختصاص داشته و در خردسالان به ندرت مشاهده می شد. ولی امروزه بر اثر پیشرفت صنایع شیمیایی و تبلیغات گسترده عاملان و تهیه کنندگان این مواد در سطح جهانی ، بسیاری از جوانان و نوجوانان عصر حاضر به ورطه اعتیاد و تباهی سوق داده شده اند. شایان ذکر است که در سال های اخیر قرص های روان گردان جدیدی به وجود آمده که هم از نظر سهولت دسترسی و هم از جهت ارزانی قیمت ، باعث گسترش اعتیاد در بین جوانان و نوجوانان گردیده است.
این گونه قرص ها که اختصاصاً به اکستازی معروفند چون غالباً شفاف و بی رنگ هستند ، در کشورمان با لقب شیشه مورد استفاده قرار می گیرند. باید توجه داشت که مسأله اعتیاد به مواد مخدر ، علاوه بر ضرر و زیانی که به جان و مال معتاد وارد می کنند ، در دراز مدت موجب انحرافات و جرایم دیگر نظیر ولگردی ، سرقت ، جیب بری ، کیف قاپی ، گدایی و مسائل منکراتی نیز گردد. - صالحی ، - 1386 جوانان با مصرف مواد مخدر به دنبال کاهش تنش ها ، تسکین خستگی ، فراموشی ناکامی ها ، فرار از واقعیت ها ، خوشگذرانی و کسب لذت میگذرانند
