بخشی از مقاله
چکیده
نوشتار حاضر با تکیه بر ذات جستجوگر و تجربهپذیر جهان کودک و به منظور پاسخگویی به نیازهای کودک خلاق، ضرورت بهرهگیری از عامل معماری داخلی را مورد تاکید قرار داده و در این رابطه برخی از عوامل تاثیرگذار مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد استفاده در نوشتار حاضر، توصیفی- تحلیلی میباشد. از یافتههای تحقیق چنین برداشت میشود که توجه به معماری داخلی فضا شامل تنوع در رنگ، توجه به عامل نور و صدا، رعایت تناسبات انسانی، اندازه فضاها و مبلمان داخلی میتوانند باعث کنجکاوی، تخیل، تجسم، بازی سازی و در نهایت بروز خلاقیت کودکان شوند.
-1 مقدمه
پژوهشها نشان میدهند در دوران کودکی قابلیتها و خلاقیت کودکان پایهگذاری میشود .[1] تمام کودکان نمونههای خارقالعادهای هستند. تمام آنها میتوانند خلاق بوده و در بزرگی نیز خلاق باقی بمانند .[2] خلاقیت در کودکان یعنی وقتی که برای اولین بار ارتباطی را کشف کردهاند که قبلا کشف نکرده بودند. ما نمیدانیم فرزندان ما در بزرگسالی با چه مسائلی روبرو خواهند شد ولی میدانیم برای این که بتوانند با این مسائل روبرو شوند باید خلاق و اهل تخیل باشند.
دسترسی کودکان به تجارب خلاق و پرتخیل به دلایل مختلف ممکن است محدود شود .[3] محققان معتقدند همه انسانها در کودکی از استعداد خلاق برخوردارند، لکن عدم وجود محیطی مناسب و بیتوجهی و عدم تقویت این توانایی مانع ظهور آن میگردد .[4] کودکان حساسترین و تاثیرپذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل میدهند و در مهمترین سالهای زندگیشان یعنی زمانی که پایههای رشد شخصیتی، ذهنی، جسمی و اجتماعی آنها شکل میگیرد تا زمانی که وارد شهر میشوند نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند؛ و این امر مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است .[5]
فضایی به دور از هیاهوی دنیای بزرگترها، دنیایی پر از شادی با رنگهای زیبا که در آن کودک فرصت بیان افکار تازه و پرورش و رشد استعدادهایش را داشته باشد، فضایی که زمینهای مناسب برای خلاقیت کودکان فراهم آورد .[6] محیط آموزشی هم اگر بخواهد زمینهای ثمربخش برای نسل آینده باشد، ساختمانهایش میبایست خلاقانه باشند، نه تقلید شده .[5] فضاهای کالبدی قابلیت تبدیل به مکان پرورش خلاقیت کودکان را دارند. این مکانها باید به نحوی طراحی شوند که بستر انواع فعالیتهای لازمه رشد و تعاملات اجتماعی کودک را مقدر سازند، همچنین زمینهساز ایجاد فرصتهایی برای یادگیری از محیط، شکلدادن به ویژگیهای فیزیکی مکان به واسطه تقویت مشارکت کودکان شود.
پر واضح است چه در طبیعت و چه در محیط شهری، هیچ تحول خلاقانهای نمیتواند توسط کودکان حادث شود، مگر آنکه آنها در وضعیت ذهنی خلاقانهای قرار داشته باشند. یکی از عوامل موثر بر وضعیت ذهنی خلاقانه، عوامل فرهنگی- معنایی محیط و نیز عوامل فیزیکی آن است. بدین ترتیب اگر کودک در محیطی قرار گیرد که تمامی شرایط مساعد پرورش خلاقیت در آن فراهم باشد و عوامل فردی که در وی وجود دارد از طریق محیط و افکار خارجی سرکوب نشود، محیط به عنوان عامل موثر در پرورش خلاقیت او ایفای نقش خواهد کرد .[7]
محیطهای یادگیری باید هماهنگ با نیازهای روحی و خواستههای روانی کودکان طراحی گردد. کودکی که از امنیت روانی برخوردار است توانایی احترام گذاشتن به خود را دارا میباشد و میتواند تواناییهایش را در حد واقعی و همانطور که هست قلمداد کند، این شخص در آینده از اعتماد به نفس بالا و روحیهای شاد برخوردار میباشد. کودکانی که از امنیت روانی برخوردار هستند، میتوانند از مهارتهای گوناگونی که کسب میکنند با اعتماد به نفس کامل و به موقع استفاده نمایند و در مواقع حساس درست تصمیم گیرند .[8]
-2 مفهوم کودکی
یونانیان قدیم کودک را به عنوان یک عضو خانواده و فردی از اجتماع آینده تلقی میکردند.[9] در فرهنگ دهخدا کلمه کودک بچه، پسر یا دختر خردسال، کوچک، صغیر، طفل؛ معنی شده است .[10] در توضیح کلی معمولا از آغاز تولد تا حدود 13 -12 سالگی را دوران کودکی مینامند و به دوره قبل از دبستان و بعد از دبستان تقسیم مینمایند که فرد، در هر دوره شرایط روحی و روانی و فیزیکی خاص خود را داراست .[11]
-3 خلاقیت
-1 -3 مفهوم خلاقیت
آینده متعلق به کسانی است که در تخیل خود نابود نمیشوند .[12] آدمی از بدو تولد موجودی پرسشگر است و این در کودکان با رفتارهای مبهوت کننده کاملا ملموس است. چشمانی که دائم در حال جست و جو است، با گوشهایی که منتظر کوچکترین تحریک برای پیدا کردن منبع صداست و اندامی که با خستگی ناپذیری به هر گوشهای سرک میکشد، ولی متاسفانه در بیشتر مواقع این روحیه خلاق تحت تاثیر جهان بزرگسالان نابود میشود.[5]
برای آشنایی دقیقتر با مفهوم خلاقیت و استفاده کاربردی از آن ابتدا لازم است واژه خلاقیت تعریف گردد. خلاقیت در لغت نامه دهخدا به معنای خلق کردن، آفریدن، به وجود آوردن معنی شده است .[10] خلاقیت کشف و اختراع چیزی با قوه تخیل خویش است و اغلب سودمند و به علاوه »نو« است .[13] واژه خلاقیت به معنای توانایی یک فرد در تولید یا ابداع یک پاسخ صحیح است.[5]
خلاقیت یعنی شخصی چیزی را از خود ارائه دهد، یعنی چیزی که منحصر به فرد بوده و در یک رشته نقش داشته باشد .[13] خلاقیت، بازنمودن توانایی اندیشههای نو و راهحلهای ابتکاری است؛ فرآوردههایی که گذشته از نو و غیر عادی بودن از بافت مناسبی نیز برخوردارند و دیگران برای آنها ارزش قائلاند .[14] در مجموع، چنین به نظر میرسد که رشد استعداد ویژه یا خلاقیت با دو عامل رابطه نزدیک دارد: انگیزش استثنایی فرد برای رشد آن استعداد ویژه و وجود محیطی حامی رشد آن، که شامل آموزش طولانی به کمک کارشناسان نیز میشود .[14]
-2 -3 اجزا متشکله خلاقیت و عوامل موثر در آن
خلاقیت گستره وسیعی از مسائل کوچک روزانه تا پیشرفتهای مهم تاریخی در علوم و ادبیات و هنر را در برمیگیرد و بر خلاف نظر عمومی، هر فرد با توانائیها شناختی معمولی با مقداری تلاش میتواند از خود خلاقیت به خرج دهد؛ در هر کار خاص شخص، میتوان درجهای از خلاقیت را یافت؛ هر چند افراد از توانایی بالقوه متفاوتی در خلاقیت برخوردار دارند، اما میتوان خلاقیت را در همه افراد افزایش داد؛ افراد خلاق از ویژگیهای شخصیتی خاصی برخوردارند، اما صرف داشتن این ویژگیها باعث نمیشود، این افراد در همه زمانها و در همه زمینهها خلاق باشند و در کنار عوامل اساسی علاقه به کار و درگیری عمیق با کار انفرادی برای خلاق بودن لازم است افراد خلاق از محدودیتهای خارجی آزاد باشند .[4]
