بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی متغیرهای اجتماعی موثر بر انگیزش تحصیلی است. با توجه به مبانی نظری جامعهپذیری دینی، سرمایه اجتماعی، حمایت خانوادگی، نگرش مثبت به مدرسه و باور والدین به عنوان مهمترین عوامل اجتماعی وارد پژوهش شدند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و در نظر گرفتن ریزش احتمالی پانصد نفر برآورد شده است.
روش نمونهگیری، خوشهای چند مرحلهای میباشد. برای سنجش انگیزش تحصیلی از مقیاس هنجار یابی شده هارتر استفاده شده است. در این پژوهش میزان آلفای کرونباخ برای این مقیاس 0/81 بدست آمد. هر یک از خرده مقیاسهای جامعهپذیری دینی، سرمایه اجتماعی، حمایت خانوادگی، نگرش مثبت به مدرسه و باورهای والدین با فرم های کوتاه از مقیاس های موجود سنجیده شده اند. برای قابلیت اعتماد خرده مقیاسها از روایی صوری و برای آزمون پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد. مقادیر آلفای کرونباخ برای همهی خرده مقیاس ها بیشتر از 0/76 برآورد گردید.
یافتهها: نتایج تحلیل رگرسیونی حاکی از آن است که متغیرهای حمایت خانوادگی، جامعه پذیری دینی، نگرش به مدرسه، نگرش والدین به تحصیل، سرمایه اجتماعی و سطح درآمد خانواده قادرند 38 درصد تغییرات انگیزش تحصیلی را پیشبینی نمایند. انگیزه افراد به ویژه در حوزه تحصیلیصرفاً منحصر به عوامل فردی نبوده بلکه متاثر از پدیدههای کلان عینی همچون نهادهای اجتماعی و ساختارهای اقتصادی و ساختارهای کلان ذهنی مثل ارزش ها و باورهای مذهبی میباشد.
مقدمه
مفهوم انگیزش ناظر به چیزی است که به انسان انرژی لازم برای فعالیتهایش را داده و آنها را هدایت میکند. به طور کلی انگیزش را فرایند چند سویه ای میدانند که به انرژی و رفتارهای افراد به یک غایت یا هدف مطلوب جهت میدهد. این فرایند پیچیده ترکیبی از نیازهای فرهنگی، اجتماعی، روانشناختی و فیزیکی است و رفتار انسانی را سازماندهی میکند
یافتههای پژوهشی متعدد حاکی از آن هستند که موفقیت تحصیلی هم از ساختارهای دانش و هم از عوامل محیطی و موقعیتی مثل جهتگیریهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری متاثر است
از دیدگاه دسی و ریان - 2000 - 4 یادگیرندگان به لحاظ جهتگیریهای انگیزشی در سه گروه قرار میگیرند: دانشآموزان دارای جهتگیری انگیزشی بیرونی، درونی و افراد بدون انگیزه. انگیزه درونی با ارضاء نیازهای خودتنظیمگری برانگیخته و در پی تهدید به تنبیه شدن، ارزشیابی، فشار و امر و نهی تضعیف میشود. انگیزش درونی موجب می شود افراد در خود ادراک شایستگی کنند و خود، تعیین کننده اهداف خود و تنظیم کننده رفتارشان باشند. نتایج پژوهشها از وجود رابطهای قدرتمند بین پیشرفت تحصیلی و جهتگیری درونی انگیزش تحصیلی خبر میدهند
مطالعات نشان میدهد افراد دارای جهت گیری درونی اهداف تحصیلی واقع گرایانهای برای خویش وضع می کنند، از راهبردهای کارآمد بهره میبرند و به استفاده بهینه از منابع در دسترس مانند زمان، مکان، همسالان، والدین، معلمان و منابع کمکی از قبیل فیلم و کامپیوتر اهمیت میدهند و همواره سعی در ساخت و انتخاب محیطهایی دارند که یادگیری را افزایش دهد
انگیزش بیرونی با پیامدهای بیرونی عملکرد - پاداش و تنبیه - شناخته میشوند. پژوهشهای انجام شده در این زمینه حاکی از آن است پاداشهای بیرونی کنترل فرد از ادراک خودمختاری را کاهش میدهند
دانشآموزان بیانگیزه تجربه هیجان ناشی از یادگیری مباحث جدید را کسب نمیکنند و موفقیت خود را به شانس و عوامل بیرونی مربوط میدانند - کوینگتون9 و مولر 10، . - 2001 همچنین دیدگاههای تعاملی رشد شکلگیری ارزشها، نگرشها و رفتار فرد را نتیجه تعامل عوامل مختلفی چون محیط فیزیکی، محیط اجتماعی، خصوصیات فردی و زمان میدانند. مدرسه و نوع نگرش و احساس دانشآموز به آن در میزان انگیزش تحصیلی وی موثر است. برای مثال ارزشهای حاکم بر خرده فرهنگ دانش آموزی هر مدرسه در انگیزش تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان آن تعیین کننده است
مارش1 و سشینگ - 1997 - 2 معتقد است ارزشها و اعتقادات میتوانند با تاثیر گذاشتن بر خودپنداره تحصیلی دانشآموز انگیزش تحصیلی وی را تقویت یا تضعیف کنند. خودپنداره تحصیلی متشکل از باورها و اعتقادات پیچیده ای در رابطه با تحصیل، توانمندیها و اهداف تحصیلی است. استاندیج - 2002 - 3، بین میزان دستیابی به اهداف آموزشی و ابعاد مختلف انگیزه تحصیلی رابطه معنی داری را گزارش نموده است. همچنین یافتههای پژوهش راتل و گری - 2007 - نشان از تاثیر مثبت انگیزش تحصیلی بر عملکرد تحصیلی مثبت، غیبت از مدرسه کمتر و عملکرد عاطفی و شناختی مطلوبتر داشت.
دیکا و سینگ - 2002 - 4 نشان دادند دانشآموزانی که خانواده آنها ارتباطات و پیوندهای اجتماعی بیشتری داشتند توجه و مراقبت بیشتری به امور تحصیلی نشان میدادند. من یویی - 2011 - 5 افزایش تعاملات اجتماعی دانشجویان غیربومی را عاملی برای افزایش تعلق به دانشگاه و تقویت انگیزش تحصیلی در بین ایشان عنوان می کند و پانل6 و اولوموس - 2012 - 7 معتقدند مولفههای حمایت اجتماعی - خانواده، دوستان و سازمانهای اجتماعی - در بهبود عملکرد و تقویت انگیزش تحصیلی دانشآموزان موثر است.
همچنین، بسیاری از مطالعات بر نقش متغیرهای مربوط به نظام خانوادگی مثل ساختار خانواده، بیسازمانی خانواده، انتظارات و ارزشهای والدین، شیوههای فرزندپروری و حمایت خانوادگی در انگیزش تحصیلی افراد تاکید نمودهاند
مرور پژوهشهای انجام شده در زمینه انگیزش تحصیلی گویای این مهم است که انگیزش تحصیلی متغیری مهم در بهبود عملکرد دانش آموزان و حصول به اهداف آموزش و پرورش میباشد. همچنین کوششهای تجربی موید رویکرد جامعهشناختی به انگیزش تحصیلی مبنی بر تعیین کننده بودن متغیرهای اجتماعی و فرهنگی در میزان انگیزش تحصیلی هستند. با عنایت به مباحث فوق مقاله حاضر در پی تبیین و تحلیل اثر متغیرهای اجتماعی مثل جامعهپذیری دینی، سرمایههای اجتماعی، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و خانواده بر انگیزش تحصیلی دانشآموزان است. با مرور چارچوب مفهومی و کوششهای تجربی مربوط و با اتخاذ رویکرد اجتماع محور به انگیزش تحصیلی فرضیههای زیر برای آزمون طرح گردیدند:
1. جامعهپذیری دینی به افزایش انگیزش تحصیلی دانش آموزان منجر میشود.
2. افزایش میزان سرمایه اجتماعی افزایش میزان انگیزش تحصیلی را در پی دارد.
3. حمایت خانوادگی بیشتر با انگیزش تحصیلی بیشتر در بین دانش آموزان همراه است.
4. نگرش مثبت به مدرسه به افزایش انگیزش تحصیلی دانش آموزان منجر میشود.
