بخشی از مقاله
چکیده:
نابسامانیهای اقتصادی- اجتماعی چون فقر، تورم، گرانی، بیکاری، فقدان امنیت مالی و حقوقی و دیگر عواملی که باعث محرومیت می شوند زمینه مساعدی را برای انواع مختلف آسیبهای اجتماعی چون خود کشی، سرقت، اعتیاد به مواد مخدر، الکیسم، سهل انگاری در تربیت فرزندان، زور گیری، طلاق و گدایی فراهم میآورند. این پژوهش با هدف عوامل مؤثر بر پیشگیری از جرائم و آسیبهای اجتماعی در استان هرمزگان انجام شده است.
پژوهشهای انجام شده در این زمینه نشان میدهد که عواملی متعدد زیستی، شخصیتی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، تاریخی و آموزشی بر بروز و ظهور آسیب های اجتماعی مؤثر هستند و یکی از مهمترین و مؤثرترین شیوههای کاهش این آسیبها کمک به افزایش دانش و بهبود بینش و نگرش افراد در خانوداه، مدارس و جامعه میباشد که از طریق آموزشهای به موقع و پیشگیرانه میباید انجام شود. طرح این پژوهش توصیفی-پیمایشی میباشد، که در آن از طریق مصاحبه، اطلاعات لازم جمعآوری شده است.
ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامهی 13 مادهای محقق ساخته بر مبنای عوامل مؤثر بر آسیب های اجتماعی میباشد. جامعه مورد مطالعه 22 نفر از مدیران سازمانها و نهادهای دولتی و 38 نفر از متخصصان حوزه روانشناسی، جامعه شناسی، حقوق و علوم اجتماعی در شهر بندرعباس و در سال 1394 میباشند که از طریق نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند.
نتایج این تحقیق گویای این است که جو عاطفی خانواده، آموزش مهارتهای زندگی در هر یک از مراحل رشد، آموزش مهارتهای اجتماعی و ارتباطی و توجه همه جانبه به نیازهای عاطفی، اجتماعی و روانی مؤثرترین راههای کاهش پیشگیری از جرائم و آسیبهای اجتماعی در یک جامعه محسوب میشوند.
. 1 مقدمه
سیاستهای اجتماعی هر جامعهای روشهای مختلفی را در برخورد با آسیبهای اجتماعی پیشنهاد میکند. شیوهی برخورد با این مسائل ارتباط مستقیمی با این سیاست ها دارد. این سیاستها را نهادهایی که در تمامی جوامع وجود دارد تعیین میکنند. در مورد راهکارهای اصلاح و بهبود آسیبهای اجتماعی نظرات مختلفی وجود دارد. عدهای روش انکار و پرده پوشی را تجویز میکنند وعدهای دیگر به روشهای پلیسی وسرکوب اعتقاد دارند. جوامعی هم وجود دارند که به این مسائل نگرشی علمی و منطقی دارند و سعی میکنند با قبول وجود این آسیبها، علت آنها را با استفاده از روشهای علمی بشناسند و برای حذف یا به حداقل رساندن آن ها از روشهای منطقی سود ببرند.
این جوامع، آنهایی هستند که در آنجا انباشت علمی صورت گرفته و در اثر پژوهشهای علمی مختلف به سطحی از آگاهی رسیدهاند و به حق آزادی و برابری انسانها و حق برخورداری تمام انسانها از حقوق مادی ومعنوی اعتقاد دارند. آن چه در مورد آسیبهای اجتماعی در ایران می توان گفت این است که به وضعیت خاص سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه، آسیبهای اجتماعی علاوه بر این که مسألهای اجتماعی شمرده میشوند، بار ارزشی نیز دارند. این نگرش خاص به مسألهی اجتماعی باعث میشود که مجرم یا منحرف بیشتر از آن که جامعه و روابط حاکم بر آن را عامل انحراف خود بداند، خودش را گناه کار میبیند و این میتواند یکی دیگر از آسیبهای فردی و اجتماعی باشد.
فقر مادی خانواده ها، نابرابری های اقتصادی و اجتماعی، بیکاری، اختلاف طبقاتی از هم پاشیدگی روابط متقابل بین افراد و تأثیر نامطلوب برخی از همسالان، افراد را در موقعیت هایی قرار میدهد که نمیتوانند هویت و نقشهای اجتماعی مناسب خود را بیابند و این امر در مواقعی موجب کشیده شدن آنان به سمت انحرافات اجتماعی میشود
از آنجا که آسیبها و بیمارهای اجتماعی ممکن است به افراد سرایت کند و زندگی آن ها را به خطر اندازد، چاره کار چیست و چه تدبیری می باید برای پیشگیری و کاهش آن در نظر گرفت؟ لذا، برای پاسخ به این سؤال درصدد بررسی نحوه تعامل و همکاری سازمان های دولتی و مردم نهاد جهت پیشگیری از جرائم و آسیب های اجتماعی بر اساس مصاحبه کیفی با مدیران و صاحبنظران برآمد تا مشخص کند هر یک از ادارهها و سازمان ها چه نقشی شما می توانند در پیشگیری از آسیب های اجتماعی داشته باشند؟
در پاره ای از مطالعات، شواهد قابل ملاحظهای مبنی بر ارتباط شروع سوء مصرف مواد مخدر با دوره ی نوجوانی به دست داده شده است. با توجه به اینکه آمار اعتیاد به طور روز افزونی رو به رشد است و موجب آسیب های مختلف اجتماعی، خانوادگی و فردی را به دنبال دارد.
صابر - 1390 - پژوهشی با عنوان مقایسه ی ویژگی های شخصیتی و سبک های حل مسأله در مردان معتاد و غیر معتاد انجام دادند. این پژوهش بر روی 180 نفر از معتادان مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد رشت که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند. 180 نفر از افراد سالم که از نظر جنس، سن، سطح تحصیلات، شغل با گروه معتاد همتا سازی شده بودند، انجام شد.
نتایج نشان داد که معتادان در مقایسه با گروه غیر معتاد در بعد شخصیتی روانرنجورخویی نمونه بالاتر و در ابعاد شخصیتی توافق پذیری، برون گرایی و با وجدان بودن نمره پایین تری داشتند. در بعد شخصیتی انعطاف پذیری بین دو گروه تفاوت دیده شده است. در پژوهشی که توسط سپهر منش، احمدوند، سادات قریشی و موسوی - 1378 - با عنوان بررسی ویژگی های شخصیتی معتادان تزریقی زندان کاشان در سال 1385 انجام دادند به این نتیجه رسیدند که رابطهی معنیداری بین ویژگی های شخصیتی نابهنجار و سطح تحصیلات وجود دارد.
کتابی، ماهر و برجعلی - 1387 - پژوهشی با عنوان بررسی نیم رخ شخصیتی معتادان به مواد مخدر با استفاده از دو نظام شخصیتی کلونینجرو آیزینک انجام دادند. یکصد نفر معتاد به مواد مخدر و یکصد نفر غیر معتاد به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب نمودند و به پرسشنامههای پژوهش پاسخ دادند. نتایج نشان داد که در بعدکنجکاوی، آسیب پذیری، خود راهبردی و همکاری نظام شخصیتی آیزنک در معتادان به مواد مخدر و افراد عادی تفاوت وجود دارد.
قراباغی، فتحی و معماری - 1390 - به مقایسه نیم رخ شخصیتی مجرمین و افراد عادی پرداختند نتایج نشان داد در همهی مؤلفههای شخصیتی که توسط آزمون نئو سنجیده شده تفاوت معنیداری بین افرا د مجرم و افراد عادی وجود داشت. افخم ابراهیمی، افتخار، و وحدت - - 1383در پژوهشی که با عنوان روانپریشی در مصرف کنندگان حشیش انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که در ابعاد خود راهبری شخصیت و منش شخصیت افراد معتاد نسبت به افراد غیر معتاد در سطح پایین تری قرار دارند.
احمدی، نجفی، حسینی المدنی و عاشوری 1391 - - پژوهشی با هدف مقایسه ی سبک های دفاعی و ویژگی های شخصیتی در افراد معتاد و عادی شهر همدان انجام دادند. در این مطالعه 70 نفر معتاد از کلنیک های ترک اعتیاد شهر همدان به روش در دسترس و 70 نفر از بستگان این افراد که از لحاظ متغیرهای جمعیت شناختی تا حد امکان با آنها همتا بودند، به عنوان گروه مقایسه انتخاب شدند. نتایج نشان داد که میانگین نمرات افراد معتاد نسبت به گروهای عادی در متغییرهای سبک دفاعی نیافته روان آزردگی ویژگی های شخصیتی روان رنجوری و برونگرایی بیشتر و در متغیر سبک های دفاعی رشد یافته کمتر بود.
نتایج حاصل از تحقیق مداح و خیرخواهان - 1393 - نشان داد که بیکاری در ابتدا بر ارتکاب جرایم، مصرف مواد مخدر، خرده فروشی مواد مخدر و توزیع مواد اثر مثبت و معنیداری دارد. از طرف دیگر، این عامل به نوبه خود موجب آسیب های اجتماعی مانند طلاق، مشکلات خانوادگی، تمایل به ارتکاب جرم توسط اعضای خانواده بیکار، و روابط با افراد ناسالم را افزایش می دهد.
بین 68 تا نزدیک به 90 درصد اشتغال زایی در استان های کشور از طریق بنگاه های بخش خصوصی انجام می شود در حالی که سهم این بخش از کل اقتصاد کمتر از 10 درصد است و در کشور ما 80 درصد اقتصاد در اختیار دولت قرار دارد. بررسی جدیدترین آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران درباره سهم بخش های مختلف از اشتغال زایی نشان می دهد که 83/1 درصد کل اشتغال کشور در بخش خصوصی و 16/9 درصد نیز در بخش عمومی است.
یکی از مفید ترین عوامل مؤثر در آموزشهای قبل از ازدواج افزایش سطح آگاهی، بینش، دانش و شناخت زوج ها نسبت به یکدیگر است به طوری که زوجین ضمن افزایش دانش عمومی خود از روحیات یکدیگر بهتر مطلع می شوند و به بینش جدیدی در جهت حل مسئله و سازگاری با یکدیگر دست می یابند.
پژوهش های اولسون - 2001 - 1 در مورد طلاق نشان داد یکی از مهمترین دلیل جدایی ها و اختلافات زناشویی که منجر به طلاق می شود، عدم آمادگی آنان برای آغاز زندگی مشترک می باشد. او در این تحقیق به این نتیجه رسید که %52 از طلاق ها به دلیل نداشتن دانش ازدواج و عدم آمادگی برای ازدواج باشد - اولسون ، . - 2001 لذا، برای کاهش پیامدهایی چون سلامت روانی افراد جامعه، خودکشی، قتل، پرخاشگری، افسردگی و مشکلات بهداشتی آموزش های قبل از ازدواج را جدی تر گرفت.
سازمان بهداشت جهانی - 1998 - 1، مسأله مواد مخدر را اعم از تولید ، انتقال، توزیع و مصرف را در کنار سه مساله جهانی دیگر یعنی تولید و انباشت سلاح های کشتار جمعی، آلودگی محیط زیست، فقر و شکاف طبقاتی از جمله مسائل اساسی شمرده است که حیات بشری را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی در عرصه ی جهانی مورد تهدید و چالش جدی قرار می دهد.
مسؤلین، صاحبنظران، اندیشمندان و دانشمندان یک جامعه در برابر وقوع آسیب های اجتماعی و پیشگیری از آن می باید احساس مسئولیت کنند و خود را برای کاهش این پدیده آماده سازند. یکی از مؤثرترین راهکارهای پیشگیرانه در جهت کاهش آسیبهای اجتماعی بررسی و مطالعه علمی و بهدور از پیش داوری و به کارگیری راههای لازم در کاهش عوامل آسیب زا می باشد. نگاهی به فهرست معضلات و آسیب های اجتماعی نشان می دهد که ضعف مراعات قواعد اخلاقی در اغلب سطوح روابط اجتماعی دیده می شود.
در سطح کلان برای نمونه می توان به رفتارهای غیراخلاقی دولت با جامعه - مثل دروغگویی با آمار - و رفتارهای غیراخلاقی جامعه با دولت - مثل فرار از مالیات واقعی - اشاره کرد. در سطح خرد نیز رعایت قواعد اخلاقی در بین اعضای خانواده، همسایه ها، همکاران، دوستان، همشهری ها و هموطنان ضعیف است. اغلب مطالعات موجود رواج بی اعتمادی گسترده در جامعه ایران را تأیید می کنند. یکی از دلایل رواج بی اعتمادی ضعف مراعات قواعد اخلاقی است. روشن است که زندگی در فضای بی اعتمادی، زندگی ناآرام و تنش زا است و موجب می شود افراد برای کاهش تنش به رفتارهای نامطلوب متوسل شوند.
این پژوهش با هدف عوامل مؤثر بر پیشگیری از جرائم و آسیبهای اجتماعی در استان هرمزگان انجام شده است. بدین منظور پس از مطالعه و بررسی منابع و ادبیات پیشین مشخص شد که بیش از پیش آسیب های اجتماعی در حال افزایش هستند و استان هرمزگان شاهد افزایش مشکلات اجتماعی و سیر صعودی آمارهای تکان دهنده و رو به رشد اختلافات خانوادگی، متارکه، طلاق، کودک آزار ی، همسر آزاری، فقر، بزهکاری، اعتیاد، خودکشی، کودکان کار، تکدی گری و روسپیگری میباشد که همه این معضلات و آسیب های روانی–اجتماعی و خانوادگی ریشه در کمبود برنامههای پیشگیرانه دارد.
.2 طرح پژوهش
طرح این پژوهش توصیفی-پیمایشی می باشد، که در آن از طریق رجوع به مصاحبه شوندهها - مدیران سازمانها و نهادها - جهت پیشگیری از جرائم و آسیب های اجتماعی اطلاعات لازم جمع آوری شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ی 12 ماده ای محقق ساخته بر مبنای عوامل مؤثر بر آسیب های اجتماهی می باشد. در پژوهش حاضر، جامعه مورد مطالعه کلیه مدیرانی اعم از مدیران و یا رؤسای سازمان ها و نهادی دولتی در شهر بندرعباس می باشند. گروه نمونه شامل 22 نفر از مدیران و معاونین سازمان ها و نهادهای استان هرمزگان و 38 نفر از متخصصان حوزه روانشناسی، جامعه شناسی، حقوق و علوم اجتماعی در شهر بندرعباس می باشند که در زمستان سال 1394 که از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند.
.3 یافتهها
نتایج حاصله بر مبنای اطلاعات جمع آوری شده نشان می دهد که شدت آسیب های اجتماعی در استان هرمزگان در حال افزایش است و بیش از پیش نیاز به توجه همه جانبه والدین، مربیان تعلیم و تربیت، مسؤلین نهاد ها و سازمان های فرهنگی-اجتماعی جهت آگاه سازی مردم و بهبود نگرش آنان در این زمینه دارد. نوع آسیب های موجود و شدت و فراوانی آنان بر اساس نظر مصاحبه شوندگان در نمودار 1 ذکر شده است.
