بخشی از مقاله
چکیده
هویت حرفه ای از جمله متغیر هایی است که بر طیف وسیعی از رفتارها و شاخص های عملکردی هر فرد شاغلی تاثیرگذار است. هویت حرفه ای مستقیما با سطح انگیزه ، میزان تلاش ، رضایت شغلی و انگیزه ی بهبود مهارتها و دانش مرتبط است؛ پس آگاهی از هویت حرفه ای نه تنها برای ایفای نقش، بلکه برای انسان بودن ضروری است.
پژوهش حاضر سعی دارد به بررسی آنچه در شکل گیری هویت حرفه ای نگارنده به عنوان معلم نقش داشته، بپردازد و به این منظور خاطرات سه دوره مدرسه،دانشگاه و کارورزیِ نگارنده، مورد بررسی و کدگذاری باز و محوری قرار گرفته است. روش پژوهش روایت پژوهی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که آنچه هویت نگارنده را تشکیل داده، ویژگی هایی است که در قالب اثربخشی معلم معرفی شده اند. این ویژگی ها تدریس، جو کلاس، رابطه عاطفی بین دانش آموزان و معلم و...را تحت تاثیر قرار می دهد و آن را به سمت ایده آل سوق می دهد .
.1 مقدمه
آموزش و پرورش یکی از مهمترین و گسترده ترین سازمان های اجتماعی است - صافی، - 1386؛ در نتیجه، پر اهمیت ترین رویدادی که در جوامع رخ می دهد، آموزش است. هر کشور از طریق آموزش برای توسعه و ترقی خود برنامه ریزی می کند. مهم ترین عنصر در آموزش رسمی، معلم است؛ که تاثیر بسیار زیادی در فرایند آموزش و رشد دانش آموزان دارد - پورشافعی و همکاران، - 1394؛ پس برای انجام هر چه بهتر مسئولیت های معلمی، باید به بررسی ویژگی های معلم به عنوان اصلی ترین و ضروری ترین نیروی انسانی مدرسه پرداخت .
برخی پژوهشگران و نظریه پردازان تلاش نموده اند تا مفهومی کلان تر از مسئولیت را در این زمینه مطرح نمایند، که یکی از برجسته ترین آن ها، مفهوم هویت حرفه ای است؛ یک معلم باید دارای هویت حرفه ای ویژه باشد. بررسی مطالعات پژوهشی موجود نشان می دهد که، عوامل متعددی در شکل گیری هویت حرفه ای معلمان تأثیر دارد که در این میان می توان به مواردی مانند: شخصیت، فرهنگ و سنت، دانش و درک دانش ضمنی، زمینه، تاریخچه، باورها، انتظارات دیگران از فرد، تجارب، برنامه های شغلی و حرفه ای، عوامل روان شناختی و فرهنگی عوامل محیطی ، روابط با همکاران وقایع سازمانی، عوامل اجتماعی و شخصی اشاره کرد
در نتیجه هویت حرفه ای یک معلم چیزی فراتر از یادگیری نقش می باشد. این هویت مبتنی بر باورهای اساسی وی در مورد فرآیند یاددهی-یادگیری است که در مدت زمانی نسبتاً طولانی شکل می گیرد. علاوه بر این، هویت حرفه ای، توانایی ایجاد و ترکیب پنداشتی عمیق، درباره این که چگونه و چرا رویکردهای یاددهی و یادگیری خاصی مورد استفاده قرار می گیرند، را در بر گرفته و ادراک فرد از خود، به عنوان یک معلم را شکل می دهد.
این ادراک ها و باورهای اساسی به مثابه لنگرهایی هستند که تصمیم گیری حرفه ای وی را به عنوان یک معلم شکل داده و هدایت می نمایند. در حقیقت، هویت حرفه ای معلمان، چارچوبی را برای آن ها در خصوص "چگونه بودن "، "چگونه عمل کردن " و"چگونه درک کردن " کار و نقش خود در جامعه فراهم می آورد. چنین ادراک هایی بر تمایل به سازگاری با تغییرات آموزشی، اعمال نوآوری در تدریس و تغییرشیوه ای که افراد خودشان را به عنوان معلم می بینند، تأثیر می گذارد
پس هرفردی که به شغلی وارد می شود، باید از هویت حرفه ای خود آگاهی یابد و نگارنده هم به عنوان فردی که در آستانه ورود به شغل معلمی است، با کندوکاو خاطرات خود باید به دنبال عوامل شکل دهنده هویت معلمی خود باشد. این مقاله سعی دارد با بیان خاطرات و تحلیل آن به کشف هویت معلمی نگارنده بپردازد.
روش تحقیق این تحقیق از نوع روایت پژوهی است؛ که یکی از انواع تحقیقات کیفی محسوب می شود. تحقیق کیفی مبتنی بر شناخت رویداد ها بر اساس معنی و درک حاصل از واژگان و تصاویر است؛ این تحقیقات از نوع تفسیری است، قضاوت ها و گرایش های محقق روی آن تاثیر می گذارد
ابزار پژوهش در این تحقیقات می تواند شامل ، خاطره، گزارش، دست نوشته، گفتگو و . . . باشد
در تحقیق روایی حاضر، تجربه ها و خاطرات نگارنده مورد تحلیل قرار گرفته است، که شامل خاطرات و روایت های نگارنده از مقطع دبستان، دبیرستان، دانشگاه و دوره کارورزی است.این روایت ها پس از کدگذاری باز و محوری، طبقه بندی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش کدگذاری باز و محوری صورت گرفته است؛ که در نهایت یک طبقه بندی حاصل شده است.
تعداد خاطرات نوشته شده در این مقاله در مجموع38عدد است که تعداد16 خاطره از دوره کارورزی و13خاطره از دوره دانشگاه و 9خاطره نیز از دوره تحصیل نویسنده می باشد.که از این خاطرات جمعا102کد استخراج شده که به ترتیب تعداد36-25-41کد در خاطرات هر دوره موجود بوده است.این خاطرات در طبقه بندی اولیه به 3 دسته ،رفتار حرفه ای معلم،اخلاقیات و منش معلم،جان مایه معلمی تقسیم شده است.
یافته های تحقیق پس از نگارش خاطرات و کدگذاری آن ها موارد زیر طبقه بندی شد: 1-رفتار حرفه ای معلم
2-اخلاقیات و منش معلم 3-جان مایه معلمی رفتار حرفه ای معلم
با توجه به کمیت هر یک از موارد سه گانه فوق، به نظر می رسد "رفتار حرفه ای معلم" از اهمیت بیشتری برخوردار بوده وکدهای بیشتری را به خود اختصاص داده است. موارد ذکر شده، در طبقه رفتار حرفه ای معلم قرار گرفته اند:
-تسلط معلم بر محتوا -شرکت دادن دانش آموزان در کلاس -روش تدریس -مدیریت کلاس -بازخورد به بچه ها
-جو کلاس -الگوی تغییر رفتار
معلم حرفه ای، کسی است که؛ دانش و تجربه ی کافی دارد و روش تدریس نیز می داند؛ توانایی مدیریت کلاس را دارد و همچنین جو کلاس را علاقه مند نگه می دارد، همچنین می داند چه روش ها و فنونی را در کجا و چگونه به کار گیرد، تا کلاس کارآمد و اثر بخشی داشته باشد . معلمانی که هر سه ویژگی دانش ، تجربه و روش را توأمان دارا باشند ، معلم حرفه ای قلمداد می شوند وگرنه هر یک از ویژگی های مذکور به تنهایی نمی تواند فردی را به معلمی حرفه ای تبدیل کند در واقع تمام کد های مشمول در رفتار حرفه ای معلم، ویژگی هایی هستند که یک معلم حرفه ای باید دارا باشد وآنچه از این بخش از خاطرات، در هویت حرفه ای نگارنده تاثیر گذاشته، او را به یک معلم حرفه ای، نزدیک کرده است .
در ادامه خاطراتی بیان می شود که، در مجموع، تاثیر آنچه نویسنده از آن به عنوان رفتار حرفه ای معلم یاد می کند، بر هویت معلمی او سنجیده شود.
تسلط معلم بر محتوا تسلط معلم بر محتوای کتب درسی نکته بسیار مهمیاست و نگارنده معتقد است که، معلمِ مسلط بر کتب درسی در واقع از چند جهت از دیگرمعلمانِ فاقد این توانایی، جلوتر است. این معلم می تواند به خوبی درس را به دانش آموزان تفهیم کند و به سوالات احتمالی آن ها پاسخ دهد و همچنین از اغتشاش و سرصدای دانش آموزان به هنگام درس جلوگیری کند، زیرا وقتی دانش آموزان متوجه می شوند که معلم، خود، بر محتوا مسلط نیست، نظم کلاس را برهم می زنند.
نگارنده پس از کسب تجارب، اهمیت این مطلب را درک کرده و بخشی از هویت معلمی اش را بر پایه تسلط کافی بر محتوای کتب بنا نهاده است. همچنین اهمیت این مورد از نظر ملکی هم اینگونه بیان می شود که، معلمان مجریان اصلی برنامه ها هستند. آنچه که توسط برنامه ریزان درسی طراحی و تولید شده است، توسط معلمان در کلاس درس و یا سایر فضای یادگیری اجرا می شود. در نتیجه لازم است که معلم به خوبی بر محتوای کتب تسلط داشته باشد تا بتواند مطابق با برنامه درسی آن را به خوبی به دانش آموزان انتقال دهد - ملکی، . - 1384نگارنده خاطره که بیان کننده این مورد است را، اینگونه نقل می کند:
1-"در مدرسه ای که بودیم دانش آموزان یک کلاس همیشه از معلم خود ناراضی بودند و همیشه از معلم کلاس دیگر می خواستند که درس را برایشان توضیح دهد چون معلم کلاسشان دبیر ریاضی دبیرستان بودند که به دلیل مازاد بودن نیرو ،به ابتدایی آمده بودند و اصلا توانایی اداره کلاس ابتدایی را نداشتند و نمی توانستند درس ها را به بچه ها تفهیم کنند و برای تدریس همه دروس از خود بچه ها می خواستند درس را از رو بخوانند و اگر اشکالی داشتند از معلم کلاس دیگر بپرسند".
مشارکت دادن دانش آموزان در کلاس درس مشارکت دانش آموزان در کلاس درس، باعث سهیم کردن آنان در یادگیری شان می شود و همچنین باعث می شود که آنان خود را مسئول یادگیری، بدانند و برای هرچه بهتر یادگرفتن دروس و مشارکت بهتر و بیشتر در کلاس تلاش کنند. به همین جهت نگارنده، این موضوع را مهم دانسته و برخود لازم می داند که در آینده ،در کلاس درس دانش آموزان را در کلاس مشارکت داده و از آن ها بخواهد که در کلاس فعال باشند؛
همچنین در اهمیت مشارکت دانش اموزان در کلاس درس باید به این نکته توجه کرد که، یکی از روش های آموزشی یادگیرنده محور، روش آموزش به کمک یادگیری مشارکتی است، که در یادگیری بسیار موثر است. یادگیری مشارکتی به روشی گفته می شود که در آن یادگیرندگان در گروه های کوچک با هم کار می کنند و برای دستاوردهای جمعی شان تقویت دریافت می کنند. ویژگی مهم این روش این است که در آن اعضای گروه با هم کار می کنند تا به هدف مشترکی برسند که هم کل گروه و هم فرد فرد اعضا از آن سود می برند.
