مقاله فناوری نوین و آثار سوء آن بر جوانان

بخشی از مقاله

چکیده

امروزه فناوري هاي نوین در قالب ابزارها و فضاهاي مختلف مجازي، بر زندگی اغلب خانواده سایه گسترانده است. ماهواره، تلفن همراه، بازي هاي رایانه اي و شبکه هاي اجتماعی هر یک به نوعی وظیفه انتقال اطلاعات را در قالب مختلف بر عهده دارند. زندگی در دنیاي مجازي علاوه بر آثار و پیامدهاي مثبتی که بر کاربران خود بر جاي می گذارد، اثرات سوء و نامطلوبی نیز، به ویژه بر نسل جوان به همراه دارد که بعضا غیرقابل جبران بوده، پیامدهاي آن تا سال ها ماندگار خواهد بود. نوجوان در سنی است که هنوز چارچوب هاي ذهنی خود را شکل نداده و می تواند تأثیرات فراوانی را براي الگوهاي خود از دنیاي اطراف دریافت کند.

بنابراین بیش از هر گروه دیگري در هدف آماج این گونه آسیب ها قرار دارد. هدف از این تحقیق، بررسی آثار سوء فناوري هاي نوین بر جوانان بود که اطلاعات آن با استفاده از روش کتابخانه اي و به وسیله مطالعه کتب، مقالات و سایت هاي معتبر علمی گردآوري شد. نتایج پژوهش نشان داد که استفاده نادرست و افراطی از فناوري در انواع ابزارها و شبکه هاي مجازي می تواند منجر به اختلال و تخریب ابعاد مختلف فردي، خانوادگی، اجتماعی و... جوانان اعم از، افسردگی، پرخاشگري، دوگانگی شخصیت، مدگرایی، تخریب هویت فردي، دینی و فرهنگی، تومور مغزي، افزایش فشار خون، ناباروري در مردان، جلو افتادن زمان مرگ و... شود.

1.    مقدمه

ظهور صنعت جهانی ارتباطات، موجب تعاملات همزمان و ظهور »فضاي واحد ارتباطی« شده است. گسترش فزاینده و هر چند ناموزون اینترنت، ماهواره و فناوري هاي دیجیتال، امکان ارتباط فوري را در بخش هاي وسیعی از دنیا فراهم نموده است. فناوري هاي نوین ارتباطی- اطلاعاتی با فراهم آوردن امکان پیدایی جامعه شبکه اي، به افراد و جوامع در قالب هاي تازه، هویت هاي تازه اي بخشیده اند. فناوري هاي اطلاعاتی، دنیا را مجبور به پذیرش خود کرده اند. در این میان، غرب با بهره گیري از فناوري هاي مختلف از جمله اینترنت، ماهواره و.. و عرضه آن به کشورهاي دیگر، در مسیر سردمداري تمدن اطلاعاتی قرار گرفته است و از رهگذر یکپارچه سازي ارزشی، فرهنگ استعلایی خود را بر دیگر کشورهاي جهان می گستراند

انسان امروزي در دنیاي جدیدي قرار دارد که ویژگی هاي آن از دنیاي فیزیکی متمایز است. این فضا با دارا بودن توانمندي هایی براي پیشرفت بهینه امور، مرهون پیشرفت هاي فناوري اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی بوده و بشر را از به کارگیري بدون تبعیض و فراگیر آن در تمام عرصه هاي سیاسی، اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی، بهداشت و درمان و حتی نظامی ناگزیر کرده است.

انعطاف پذیري و سادگی بی نظیر در امر کاربري، موانعی مانند محدوده سنی و میزان دانش و مهارت را از میان برداشته است؛ اما این وضعیت دغدغه هایی را هم برمی انگیزد، زیرا امکان انواع سوء استفاده ها به ویژه در سنین حساس نوجوانی، به طور غیرقابل باوري افزایش می یابد

نوجوانی محصول زندگی شهرنشینی امروز است. نوجوان با تجربه هاي اندك خود؛ به دنبال ارتباط با جهان پیرامون خود می باشد تا بتواند براي چراهاي ذهنی پاسخی بیابد. درست در همین جاست که به حساسیت بیش از اندازه موضوع پی می بریم. زیرا نوجوان در سنی است که هنوز چارچوب هاي ذهنی خود را شکل نداده و می تواند تأثیرات فراوانی را براي الگوهاي خود از دنیاي اطراف دریافت کند.

از سوي دیگر همین نوجوان در جهان اطلاعاتی که رسانه هاي نوین سهم به سزایی در پرورش فرهنگ، اعتقادات و افکار افراد جامعه دارد، می خواهد رشد کند. لذا بیش از هر فردي دیگري به سراغ رسانه ها خواهد رفت و با آن ها ارتباط تنگاتنگی برقرار خواهد نمود بنابراین مسأله اصلی پژوهش حاضر، که یکی از دغدغه هاي بزرگ در کشورهاي مختلف می باشد، پرداختن به این موضوع است که فناوري هاي مختلف اطلاعات و ارتباطی چه تأثیر سوئی بر ابعاد مختلف جسمی و روحی جوانان دارد.

.2 مبانی نظري

بشر در طول حیات خود با دوره هاي گوناگونی از تحول و تکامل مواجه بوده است. زمانی کشاورزي محوریت داشت، اما پس از مدتی به این نتیجه رسید که با تحقق یک جامعه صنعتی می تواند به آرزوهاي خود دست یابد. لذا تمام هم خود را در این راه نهاد و دورانی صنعتی را رقم زد که اوج آن را در سده نوزدهم میلادي شاهد هستیم. اما پس از آن، زمزمه هاي محوریت یافتن عنصر دیگري شنیده شد که در همان دوران صنعتی واجد ارزش بودن خود را به اثبات رسانیده بود؛ به تدریج با ورود به سده بیستم موقعیت خود را تثبیت کرد و تا آن جا پیش رفت که به دوران صنعتی پایان داد و بشر را وارد عصر پسا صنعتی یا پسامدرن کرد. آري؛ این عنصر با ارزش، اطلاعات نام دارد و حدود یک قرن است که بشر تلاش خود را صرف تجلی آن در تمام عرصه هاي سیاسی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی کرده است.

بی تردید هر کاري ابزاري می خواهد و آزار تحقق یک جامعه به واقع اطلاعات، فناوري اطلاعات و ارتباطات است. دلیل اشاره به عامل ارتباطات در کنار اطلاعات، به لحاظ جایگاه ویژه آن در توسعه و تکامل اطلاعات است. ارتباط و به تبع آن ابزارهاي ارتباطی، از همان ابتدا از عناصر حیاتی محسوب می شدند و می توان گفت اگر وجود نداشتند، بشر هیچ گاه نمی توانست به این حد از رشد و بالندگی برسد

از سوي دیگر طی تاریخ بشر آهنگ تغییر اجتماعی نسبتا کند بوده است و اکثر مردم کم و بیش همان شیوه هاي زندگی پدران خود را دنبال می کرده اند، حال آن که امروز بر عکس، ما در جهانی متحول و دستخوش دگرگونی چشمگیر و دائمی زندگی می کنیم به گونه اي که شگفت انگیزترین رویداد در دنیاي معاصر را می توان سرعت بی سابقه تغییرات اجتماعی دانست. اما آن چه زمینه چنین تغییر و تحولات ژرف و شگرفی را پدید آورده و به این برهه از تاریخ اهمیت فوق العاده اي داده، دستاوردهاي تکنولوژیک جدید و متأخر بشري است. به این دلیل برخی خبر از استیلاي یک پارادایم تکنولوژیک جدید می دهند که بر محور تکنولوژي هاي اطلاعاتی سازمان یافته است

مهم ترین تغییر دنیاي معاصر که شالوده تغییرات آینده جهان را می سازد، دنیاي مجازي است. دنیاي واقعی با ویژگی هایی مانند محبوس بودن، طبیعی بودن و داشتن مکان و نظام سیاسی خاص، از دنیاي مجازي متمایز می شود و با بی مکانی؛ دستیابی آسان به آخرین اطلاعات، تکثر داشتن و هم زمانی از دنیاي واقعی را به همراه دارد. مهم ترین تغییر دنیاي مجازي این است که روابط انسانی با واسطه و از راه دور جایگزین روابط چهره به چهره شده است. در این دنیا، مردم دوستی ها و دشمنی هایی ایجاد می کنند و کارهایی انجام می دهند و چیزهایی می گویند که در دنیاي واقعی و رودررو هرگز مطرح نمی کنند

امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با انواع ابزارهاي مربوط به همین دنیاي مجازي است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرایند اثرگذاري در خانواده را هدف گرفته اند. بعضی از شبکه هاي ماهواره اي به طور تخصصی تمام تمرکز خود را بر مقوله خانواده نهاده اند. پیام مشترك برنامه هاي این شبکه ها عبارت اند از: ترویج خانواده هاي بی سامان و لجام گسیخته در مقابل ساختار خانواده، عادي سازي خیانت همسران به یکدیگر، عادي جلوه دادن روابط جنسی دختر و پسر پیش از ازدواج و... .

پیامدهاي مواجهه مخاطبان ایرانی با برنامه هاي شبکه هاي ماهواره اي و همچنین سریال هاي خارجی که در قالب ابزارهایی مانند دي وي دي، قصد همراه کردن مخاطب با خود را دارد، دغدغه هاي بسیاري را براي جامعه شناسان ایجاد کرده است. در حقیقت دستاوردهاي چنین تحولاتی، بی سامانی در فرهنگ و نابهنجاري هاي اجتماعی- سیاسی است

بنابر آن چه گفته شد آسیب ها و آثار سوئی که هر یک از فناوري هاي فوق در قالب ابزارها و یا رسانه هاي آموزشی می تواند براي افراد یک جامعه به ویژه جوانان به عنوان مخاطبان اصلی این پژوهش ایجاد نماید؛ جنبه هاي مختلفی را در بر می گیرد که در ادامه به آن می پردازیم.

-1-2 تلفن همراه:

امروزه تلفن همراه به عنوان یکی از مظاهر فناوري ارتباطی نوین، در زندگی فردي و اجتماعی بشر جایگاهی قدرتمند دارد؛ به طوري که می توان ادعا نمود براي بسیاري از افراد زندگی بدون آن امکان پذیر نیست یا دست کم مطلوبیتی ندارد. نفود کاربردهاي تلفن همراه در شئون زندگی پدیده اي جهانی است و در جامعه ما با وجود فروکش کردن تب اولیه استفاده از آن، مقبولیتش به حدي رسیده که مضرات جدي و اساسی این فناوري مدرن را مخفی و نادیده نگه می دارد. در حقیقت از دیدگاه آسیب شناسانه می توان تلفن همراه را یک منبع براي تولید نارسایی ها و معضلاتی دانست که آشکارا یا پنهان در مناسبات زندگی کاربران نفود کرده است.

تحقیقات اخیر و اخبار ناخوشایندي که گاه و بیگاه درباره مضرات پزشکی و رفتاري تلفن همراه از گوشه و کنار جهان به گوش می رسد، بازبینی و نگرش دوباره براي استفاده از این وسیله پرکابرد و عادي شده را ضروري می سازد. به طوري که مجموعه کاربران، ارائه کنندگان خدمات، قانونگذاران و دولت ها را در معرض اقدامات پیشگیرانه قرار می دهد که پیش از هر چیز به شناخت ماهیت انواع و اقسام آسیب ها و دامنه نفوذ آن ها نیاز دارد. ظهور این ابزار رسانه اي در زندگی اجتماعی، باعث شد تا فهم و درك انسان ها از خودشان، از محیط پیرامون و از نحوه ساختن دنیاي پیرامون در یک فرایند جمعی و گروهی تغییر یابد

نتایج مطالعات لو - 2005 - ، بر روي 1087 امریکایی استفاده کننده از تلفن همراه نشان می دهد که، 37 درصد شرکت کنندگان در هنگام مسافرت یا در زمان انتظار، بهترین وسیله براي سپري کردن زمان و سرگرمی را تلفن همراه می دانستند. بیانچی و فیلیپس - 2005 - ، بیان کردند افراد وابسته به تلفن همراه، معمولا بیش از حد معمول، خود را با گوشی هایشان سرگرم می کنند و در هنگامی که به دلایلی خارج از محدوده آنتن دهی باشند نگران تماس هاي از دست رفته خود خواهند شد، اگر به دلایل حضور در یک مکان خاص کارکردن آن ها با تلفن همراهشان قطع شود احساس نگرانی می کنند، ممکن است افسرده و یا تحریک پذیر شوند.

این افراد ممکن است از تلفن همراهشان به عنوان راهی براي فرار از مشکلات و یا وسیله اي براي بهتر کردن خلق و خو، استفاده کنند. روان پزشکان معتقدند که کاهش سن استفاده کنندگان، سهولت شیوه پرداخت آن توسط کاربران سیستم، گرایش اکثر جوانان این زمینه را فراهم کرده است که اعتیاد به تلفن همراه در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ ترین اعتیادهاي غیرمواد مخدر در قرن بیست و یکم باشد. این امر تا جایی است که طبق برخی پژوهش ها، استفاده افراطی از تلفن همراه می تواند منجر به افت تحصیلی و کاهش ارتباط عاطفی با خانواده، تمایل به دریافت اطلاعات غیرمفید و غیراخلاقی و افزایش مدگرایی در دانش آموزان دختر می گردد

همچنین پژوهش اللهیاري و دیگران - 1394 - نشان می دهد دانشجویان براي برقراري ارتباط بیش تر از پیام کوتاه استفاده می کنند. بیش تر آنان بیش از یک سیم کارت دارند و بی قرار و سردرگمی بیش ترین احساسی است که بعد از قطع ناگهانی به کاربران دست می دهد و بین سبک دلبستگی ناایمن و اعتیاد به تلفن همراه ارتباط وجود دارد.

یکی از بزرگترین مضرات استفاده افراطی از تلفن همراه، تأثیر سوء آن بر سلامت جسمی افراد است . اگر چه در این زمینه شواهد علمی بسیار کمی وجود دارد اما نتیجه برخی از پژوهش ها نشان دهنده بروز نوع خاصی از تومورهاي مغزي در استفاده مداوم از این وسیله ارتباطی می باشد . همچنین نقش تخریبی در ارگانیسم ها و بافت هاي سلولی، افزایش خطر ابتلاء به سرطان، جلو انداختن زمان مرگ در اثر تحلیل گلبول هاي سفید؛ افزایش فشار خون؛ کاهش حافظه و سردرد، ناباروري در مردان و... می گردد. آثار سوء استفاده افراطی این وسیله بر سلامت روحی و روانی نیز شامل افزایش احتمال بروز اختلالات روانی، افسردگی، گوشه گیري، خودبزرگ بینی یا خودکوچک بینی می گردد