بخشی از مقاله
چکیده:
تجاري سازي فناوري فرآیندي است که دانش تولید شده در مراکز تحقیقاتی را به محصولات قابل عرضه در بازار تبدیل می کند. فرایند تجاري سازي شامل مراحل تولید ایده، ارزشیابی ایده تولید شده، توسعه ایده، تحلیل تجاري فناوري، بازار سنجی، بررسی جنبه هاي فنی و در نهایت تجاري شدن فناوري می باشد. تجاري سازي فناوري ها تحت تأثیر عوامل بسیاري قرار دارد و جهت هرچه آسانتر شدن این فرایند نیاز به انجام همکاري و اقداماتی اساسی و هماهنگ از جانب دولت، مراکز تحقیقاتی و مراکز صنعتی و تولیدي می باشد.
شناسایی مسائل موجود در ایجاد رابطه مؤثر بین دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی با بخش هاي صنعتی و تولیدي و همچنین شناسایی خلأ هاي حقوقی و اقتصادي در مبحث انتقال فناوري و برنامه ریزي جهت رفع این مسائل، می تواند گامی مؤثر در جهت برطرف کردن موانع مربوط به تجاري سازي فناوري ها باشد. هدف از این مقاله معرفی فرایند تجاري سازي فناوري ها و بررسی چالش ها و مسائل موجود در این زمینه می باشد.
مقدمه:
فناوري را می توان مجموعه اي از آگاهیها، دانش ها، فنون، مهارت ها، تجربیات و ساماندهیهایی دانست که براي تولید، تجاري سازي و بهره مندي از کالاها و خدماتی که نیازهاي اقتصادي را تامین می کنند، مورد استفاده قرار داد . - 5 - بیوتکنولوژي از جمله فناوري هاي نوینی بشمار می رود که نقشی محوري در بسیاري از برنامه هاي تولید و توسعه را در سرتاسر جهان و در عرصه هاي مختلف علم و صنعت به عهده گرفته است. اصطلاح بیوتکنولوژي به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آن در فناوري هاي ساخت بشر بیان می شود.
این فناوري در برنامه توسعه بسیاري از کشورها و نهادهاي منطقهاي و بینالمللی مورد توجه قرار دارد. از جمله مهمترین کاربردهاي بیوتکنولوژي در بخش کشاورزي می باشد که در عرصه هاي مختلف کشاورزي شامل گیاهی، حیوانی، میکروبی، تولیدات غذایی و تولید فراورده هاي جدید و محیط زیست کاربرد دارد. باوجود اینکه تحقیقات در زمینه هاي مختلف بیوتکنولوژي و تولیدات علمی مرتبط با آن در سطح وسیعی در کشور در حال انجام است با این حال بیوتکنولوژي تاکنون نتوانسته است جایگاه مناسب خود را در تولید ثروت و توسعه اقتصادي کشور پیدا کند. عدم توجه کافی به فرایند تجاري سازي در زمینه بیوتکنولوژي کشاورزي را می توان مهمترین عامل در کمبود نقش این فناوري در توسعه اقتصادي کشور معرفی کرد. در این مقاله سعی شده بطور مختصر مفاهیم و مراحل تجاري سازي فناوري ها با رویکرد به فناوري زیستی بیان شود.
مفهوم تجاري سازي:
تجاري سازي تحقیقات فرآیندي است که دانش تولید شده در دانشگاه ها و سازمان هاي تحقیقاتی را به محصولات قابل عرضه در بازار یا فرآیندهاي صنعتی تبدیل می کند. چنین فرآیندي مستلزم همکاري و تعامل جدي مراکز آموزش عالی و سازمان هاي تحقیقاتی وابسته به دولت، شرکت هاي صنعتی، سازمان هاي مالی و سرمایه گذاري، کارآفرینان و محققان و پژوهشگران می باشد
بطور کلی مراکز تولیدي و تجاري تنها درصورتی حاضرند بودجه هاي هنگفتی براي تحقیق صرف کنند یا در اختیار دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی قرار دهند که یافته هاي پژوهشی قابلیت تجاري شدن را داشته باشند . - 3 - تجاري سازي موفق فناوري نیاز به تقاضاي کافی، برتري بالقوه فناوري براي پاسخگویی به آن تقاضا و یک سرمایه گذار کار آفرین - فرد یا شرکت - با منابع و توانمندي هاي مدیریتی و بازار یابی مناسب براي تحویل محصول نهایی به بازار می باشد
بطور کلی یک طرح یا ایده مناسب، جهت توسعه و تجاري سازي باید حداقل داراي سه ویژگی اصلی باشد:
1. بازار تقاضاي معین و قابل قبول داشته باشد.
2. از نظر علمی و فنی در مقیاس صنعتی امکان پذیر باشد.
3. از نظر اقتصادي داراي جذابیت کافی براي سرمایه گذاري باشد.
در انجام تحقیقات براي توسعه فناوري باید از اولین مرحله که تشکیل ایده و ایده پردازي می باشد به همه مراحل توسعه فناوري بویژه مرحله تجاري سازي اندیشیده شود چرا که در غیر اینصورت دشواري هاي جدي در راه تجاري سازي و انتقال فناوري به موجود خواهد آمد
مراحل تجاري سازي:
بطور خلاصه می توان مراحل تجاري سازي فناوري را به ترتیب ذیل معرفی نمود:
-1 تولید ایده: این مرحله نخستین گام در فرایند پژوهش می باشد و با توجه به نیاز هاي جامعه و صنعت و نظرات نخبگان و پژوهشگران حاصل می شود.
-2 ارزشیابی ایده تولید شده: طی این مرحله ایده مطرح شده از زوایاي مختلف همچون ارزیابی فناوري از دیدگاه مصرف کننده، فروش و روند فروش فناوري در بازار هدف، مسائل فنی مربوطه و سودآوري فناوري مورد ارزیابی قرار می گیرد.
-3 توسعه ایده و بررسی کاربردي کردن آن: در این مرحله جزئیات بیشتري از بازار هدف همچون شناسایی و خصوصیات آن و بررسی نیاز مصرف کنندگان فناوري مورد مطالعه و ارزیابی قرار خواهد گرفت.
-4 تحلیل تجاري فناوري و کالا: در مرحله تحلیل تجاري واحد اقتصادي با استفاده از روش هاي آماري، مناسب ترین میزان تولید کالا در مراحل اولیه و سود آوري تقریبی آن را محاسبه می کند.
-5 بازارسنجی: در حقیقت در این مرحله تعداد محدود از کالاي مورد نظر بصورت آزمایشی تولید شده و در نمایشگاه هاي تجاري، فن بازار ها و بازار هاي خوش آتیه جهت بازارسنجی، آشنایی با نظرات مشتریان و متخصصان به نمایش درمی آید.
-6 جنبه هاي فنی و اجرایی: طی این مرحله نکاتی همچون برآورد اعتبار مورد نیاز جهت تجاري سازي فناوري، تهیه مواد تبلیغی جهت تبلیغ فناوري، تدوین برنامه ساخت کالا و ایجاد تشکیلاتی جهت تولید و عرضه کالا مورد توجه قرار گرفته می شود.
-7 تجاري شدن: طی این مرحله انجام تبلیغات وسیع و کارامد، بازار یابی گسترده و ایجاد شبکه هاي توزیع براي عرضه کالا به عنوان آخرین گام از فرایند تجاري سازي مورد توجه و عمل قرار خواهد گرفت . - 3 -
باید به این نکته توجه کرد که مراحل ذکر شده بطور کامل و یکسان براي تجاري سازي تمام فناوري ها صورت نمی گیرد و با توجه به نوع فناوري و شرایط آن ممکن است از تعدد مراحل ذکر شده کاسته شود.
چالش هاي تجاري سازي:
موانع متعددي همچون موانع سیاسی، حقوقی، اقتصادي، ساختاري و سازمانی، ارتباطی، محیط زیستی، عدم درك بازار و عدم تخصص، مهارت و توانایی ناکافی نیروي انسانی می توانند به عنوان سد راه تجاري سازي فناوري ها بویژه فناوري هایی نو همچون بیوتکنولوژي قرار گیرند - . - 4 موانع موجود در مسیر تجاري سازي دستاورد هاي تحقیقاتی را می توان به طرق مختلف دسته بندي نمود اما برخی از کارشناسان این موانع را ازحیث ماهیت فناوري به دوسته کلی ذیل طبقه بندي می کنند:
-1 موانع مربوط به کمیت و کیفیت نتایج تحقیقات یا به عبارتی اثربخشی تحقیقات علمی
-2 موانع مربوط به کاربرد نتایج تحقیقات علمی در صنایع - درك و اجراي نتایج تحقیقات توسط صنعت -
پیچیدگی وچند تخصصی بودن توسعه فناوري و تجاري سازي، کمبود تجربه مستند در این زمینه و نبود ارتباط مستحکم دانشگاه و صنعت از جمله مسائل مهم در این زمینه می باشند
حل مشکل چگونگی برقراري ارتباط مؤثر بین دانشگاه و صنعت، تقاضا محور نمودن نیروي انسانی متخصص و نیز انجام پژوهش هاي بازار محور از جمله راهکار هاي معرفی شده جهت رفع موانع تجاري سازي می باشند - . - 4 مطالعاتی که به بررسی روابط متقابل مراکز تحقیقاتی و واحد هاي صنعتی و اقتصادي پرداخته اند عوامل متعددي را به عنوان مهمترین مسائل ارتباطی موجود بین دانشگاه و صنایع معرفی کرده اند.
مهمترین موانع ارتباطی بین دانشگاه هاي و واحد هاي صنعتی:
- عوامل مؤثر در دانشگاه ها یا مراکز تحقیقاتی: نگرش منفعلانه در دانشگاه ها، ترس از دست دادن اطلاعات محرمانه، ضعف در تضمین نتایج تحقیقات، نگرش منفی محققان نسبت به انتقال فناوري، مهارت ناکافی مدیریت پروژه تحقیقاتی.
