بخشی از مقاله
چکیده
یکی از شرایط ویژه که در آن معلمان به مقتضای شرایط می بایست کار یاددهی – یادگیری را به پیش ببرند ، وجود مدارس کوچک با کلاسهای چند پایه است . هدف مقاله ی حاضر،بررسی فرایند یاددهی – یادگیری در کلاس های چند پایه است.سوال های این پژوهش در مورد:-1تدریس در کلاس چند پایه-2 روشهای تدریس -3چگونگی اداره کلاس چند پایه است.
درنوشتن این مقاله از روش کتابخانه ای و تجربیات تدریس کلاس چند پایه استفاده شده است ، براساس نتایج بدست آمده عوامل اثر گذاربر فرایند یاددهی – یادگیری در کلاس های چند پایه،استفاده از طرح درس، استفاده دقیق از پوشه کار، استفاده از روش های تدریس فعال، واگذار کردن مسولیت ها، استفاده از طناب آموزشی بوده است. و بر اساس نتایج، مناسبترین روشهای تدریس در کلاسهای چند پایه جهت مدیریت بهتر این کلاسها عبارتند از :روش اکتشافی،پرسش و پاسخ،همیاری ،روش یادگیری گلچینی،حل مسئله وآزمایش است.
-1مقدمه
آنچه بر فرایند یاددهی – یادگیری در کلاس درس اثر می گذارد،تا حدود زیادی به کارکردهای عناصری از فرهنگ آموزش مربوط می شود که در قالب برنامه های درسی ارائه می گردند و معلم و دانش آموزان در کلاس درس از آنان استفاده می کنند. معلمان و دانش آموزان با باورها ، علایق و انگیزه های متفاوتی به کلاس درس می آیند. باورها و انگیزه های آنان بر فرایند یاددهی – یادگیری تأثیر شگرفی دارد و فعالیت های آموزشی را در کلاس درس تحت تأثیر زیادی قرار می دهد.
کلاس های درس محیط های اجتماعی قراردادی هستند که عناصر تشکیل دهنده آن به طور کامل ویژه و بی همتا هستند یعنی دانش آموزان ، معلمان و شرایط یادگیری در یک لحظه از زمان هرگز شبیه به هم نخواهد بود توقع همه این است که معلم به مثابه عنصر هوشمند - مدیر - کلاس درس و برنامه ریز این سیستم ،برنامه درسی کلاس خود را با توجه به شرایطی انتخاب کند در کلاس حاکم است و با خدمت گرفتن مجموعه ای مناسب از ابزارها ،وسایل و محتوا،کنش واکنشهای یاددهی و یادگیری را سازمان بخشد. در نظام آموزش و پرورش کشور ما، به منظور برقراری عدالت آموزشی، یعنی دادن حق طبیعی آموزش به تمامی کودکان واجب التعلیم کشور، از تدریس در کلاس های چند پایه استفاده می شود،مدارس متعددی در نواحی روستایی و عشایری وجود دارد که در آن ها یک معلم چند پایه را به طور همزمان و در یک کلاس تدریس می کند.
-2 طرح بحث
چگونگی اداره کلاس و شیوه های تدریس معلم در تعلیم و تربیت شاگردان بسیار حائز اهمیت است و تأثیر عظیمی بر یادگیری و تفکر و روحیات و رفتار شاگردان دارد. تدریس به معنای نظم بخشی سنجیده در شرایط یادگیری برای دستیابی به هدف های مطلوب تعلیم و تربیت است.رهبری کلاس درس و مدرسه باید معطوف به هدف های تدریس و تربیت باشد. برای آن که شاگردان بتوانند دانش را یاد بگیرند و بفهمند و به کار گیرند باید با روش های فعال تدریس گوناگون آموزش ببینند.
ایجاد فضای پرانگیزه در کلاس، ایجاد محدودیت های معقول و نظم و کنترل رفتاری، برنامه ریزی فعالیت های کلاسی ، نظارت مستمر و آگاهانه به عملکرد شاگردان، و استفاده انعطاف پذیر از راهبرد های تدریس دارای اهمیت اساسی برای دستیابی به هدف های تدریس و تربیت است. یاددهی – یادگیری فرایندی است که همواره بین دانش آموز و معلم در جریان است،معلم در بستری آرام به دانش آموز کمک می کند تا درکی عمیق از جهان پیدا کند و لذت ببرد، برای این منظور پشتیبانی از یادگیری شاگرد و رشد شاگرد و ایفای نقش واسطه ای بین معلم و شاگرد باید راهنمای عمل ما باشد.
با توجه به شرایط و امکانات موجود وجود کلاسهای چند پایه در ایران ضروری و حتمی است یعنی این کلاس ها طبق قانون اساسی در دورترین نقاط نیز باید دایر شود پس با توجه به وضعیت موجود توجه و رسیدگی به وضعیت اداره این کلاس ها نیز اجباری به نظر می رسد که امید است دراین خصوص بیشتر کار شود. به هر حال بیان اهمیت موضوع این کلاس ها، این را نشان می دهد که باید به نحوه مدیریت این کلاسها نیز توجه شود.
در رابطه با تأثیرات مثبت و منفی کلاس های چند پایه یا بی تأثیر بودن آن ها بر فرآیند یاددهی – یادگیری، تحقیقات متعددی انجام شده است که به برخی از این موارد اشاره می شود.
پاوان و میلر بروس در تحقیقی نشان دادند که برنامه های کلاس های چند پایه باعث ارتقای سطح آموزش در بسیاری از مدرسه ها شده و نتایج بهتری از آموزش سنتی داشته است. پاوان، 64 مورد مطالعه در آمریکا و کانادا انجام داد و متوجه شد که اکثر کلاس های چند پایه - 58 درصد - در پاسخ به تست ها، موفقیت بیش تری داشته اند و در مورد بهداشت روانی نیز 52 درصد آن ها از وضعی بهتری برخوردار بوده اند.
سیمون ویمن در تحقیقی که در سال 1995 منتشر کرد، ضمن بررسی 65 تحقیق در زمینه کلاس های چند پایه که 33 مورد آن در ایالات متحده انجام شده است، نتایج تست های استاندارد را در کلاس های تک پایه یا چند پایه مقایسه کرد و نتیجه گرفت کهعموماً نتایج برابر ×هستند.
1 - 2 سوالات تحقیق
الف - منظور از تدریس چند پایه چیست؟
ب - ر وش های تدریس اثربخش درموقعیت و کیفیت فرایند یاددهی – یادگیری کدامند؟
ج - رویکردهای تدریس در کلاس های چند پایه کدامند؟
2 – 3 تدریس چند پایه وچگونگی شکل گیری آن
» چند« به معنای مقدار کافی،متعدد یا بیش تر از یک است.واژه ی »پایه« به معنای سطح است.بنابراین چند پایه به معنای پایه های متعدد است.تدریس چند پایه موقعیتی است که در آن یک معلم باید به پایه های متعدد به طور همزمان درس بدهد.این موقعیت در همه ی مدارسی که پایه ها بیش از معلمان است رخ می دهد.برخی معلمان چند پایه ممکن است دو پایه را درس بدهند اما برخی سه یا چهار پایه را تدریس می ×کنند.در مدارس خیلی کوچک ممکن است معلمان به شش پایه به طور همزمان،زیر یک سقف تدریس کنند.
برخی عوامل که منجر به تأسیس مدارس چند پایه شده می توان به عوامل جغرافیایی،فرهنگی،اجتماعی – اقتصادی اشاره کرد . مزایای مدارس چند پایه، محیط یادگیری غنی تر، ثبات عاطفی دانش آموزان، درک بهتر بین آموزگاران و دانش آموزان، مشارکت اجتماعی بیشتر،ایجاد رقابت ×سالم،افزایش یادگیری دانش اموزان و رشد عزت نفس آنان می توان اشاره کرد.
2 – 4 روش های تدریس در کلاس های چندپایه
چگونگی اداره کلاس و شیوه ی تدریس معلم در فرایند یاددهی – یادگیری بسیار حائز اهمیت است،که این به نوبه خود تأثیر عظیمی بر یادگیری و تفکر و روحیات و رفتار شاگردان دارد و همچنین در خودپنداره و رضایت شغلی خود معلم نیز نقش مهمی دارد.رهبری کلاس درس و مدرسه باید اساسا معطوف به هدف های تدریس و تربیت باشد . معلم باید در کلاس درس یک محیط مثبت و مولد ایجاد کند و ساختار کلاس را به گونه ای سازماندهی کند که مشارکت و پیشرفت همگانی میسر گردد و شاگردان بتوانند خودنظم دهی و مدیریت رفتار خود را یاد بگیرند.
روش تدریس موفق مستلزم برنامه ریزی قبلی است و معلم باید بداند که هر دسته از شاگردان به کدام دانش و مهارت و رفتار نیاز دارند و برای پاسخگویی به این نیاز ها کدام گام های اساسی باید به ترتیب برداشته شود و کدام فعالیت های درسی باید انجام گیرد تا حداکثر یادگیری ممکن گردد و استمرار انگیزشی شاگردان حفظ شود. روش های تدریس شاگرد محور - یعنی روش تدریس متقابل، آموزش مهارت های حل مسأله و مهارت های تفکر، آموزش تفکر انتقادی، یادگیری مبتنی بر همکاری شاگردان با یکدیگر، روش یادگیری اکتشافی و آموزش خود نظم بخشی در یادگیری - در شمار روشهای معماری نوین تدریس و تربیت می باشد.
ایجاد و نگهداری محیط ثمربخش یادگیری از طریق سازماندهی تعامل در کلاس درس،ایجاد فضای پرانگیزه در کلاس درس، ایجاد محدودیت های معقول و نظم و کنترل رفتاری،برنامه ریزی فعالیت های کلاسی ، نظارت مستمر و آگاهانه به عملکرد شاگردان و استفاده انعطاف پذیر از راهبرد های تدریس اهمیت اساسی در فرایند یاددهی – یادگیری دارد.
به منظور برخورد درست با رفتارهای نادرست شاگردان نیز، معلم باید همیشه از هر آنچه در کلاس درس او می گذرد آگاه باشد و بتواند در آن واحد مراقب موضوع های گوناگون باشد. استفاده درست از راهبردهای گوناگون برای حذف یا کاهش رفتارهای نامناسب شاگردان ، اعم از نادیده گرفتن، تذکر دادن، گفتگوهای خصوصی با شاگردان، گفتگو با والدین، راهبرد های کنترل و راهبرد های تغییر رفتار نیز وسایل مناسبی در فرایند یاددهی ×یادگیری در کلاس های درس می باشد.
وجود تفاوت های فردی دانش آموزان در ابعادذهنی،عاطفی،اجتماعی وحتی در آموخته های قبلی و سایر عوامل موثر در یادگیری غیر قابل تردید است.توانایی اداره و هدایت کلاس ،بخش مهمی از کار هر معلم وکلاس نیز بستر مناسبی برای یادگیری است.
درکلاس های چند پایه به دلیل تعداد کم دانش آموزان باید به این باور برسیم که از رویکردهایی که یادگیری فعال دانش آموز را تسهیل کند و نقش کلیدی فرایند یادگیری را به دانش آموز واگذار می نماید،رجحان دهیم. در این کلاس ها می توان جبران بعضی از عقب ماندگی های دانش آموزان پایه های بالاتر را با قرار دادن آنها در جریان آموزشی پایه های پایین ترکرد برای مثال در پایه دوم دانش آموزی نمی تواند صداها راکاملاً تشخیص دهد ما می توانیم در هنگام تدریس صدای جدید به پایه اول این دانش آموز را نیز در جریان آن آموزش به صورت غیرمستقیم قرار دهیم.
