مقاله عوامل تاثیر گذار بر کنترل کیفیت نظارت و اجرا در ساخت و ساز

بخشی از مقاله

خلاصه

بحث کنترل ساخت و ساز در تمام کشورهای جهان یکی از مسائل مهم توسعه شهری و شهر نشینی است. بعضی کشور ها فراخور سیستم های اداری تعریف شده با تکیه بر بخش خصوصی بحث نظارت بر ساخت و ساز را انجام می دهند و سایر کشور ها با بکار گیری نظام اداری دولتی و همکاری بخش خصوصی به این موضوع می پردازند.

متاسفانه عمر مفید ساختمانهابه علت استفاده از مصالح نامرغوب و نظارت ناصحیح کم بوده و به این ترتیب حجم عظیمی از سرمایه و منابع ملی کشور از بین می رود. تا کنون مطالب زیادو آیین نامه های کاملی در خصوص کیفیت مصالح مورد استفاده در ساخت وساز از قبیل بتن و فرآورده های ساختمانی تدوین شده است ولیکن به صورت جدی و شفاف مسائل مرتبط با اجرا و نظارت ساختمانها بیان نشده و در خصوص این موضوع بیشتر رسانه ها و روزنامه ها با نقل قول از افراد مختلف پرداخته اند.

در این مقاله سعی شده است از سه عامل مهم موثر بر کیفیت ساختمان یعنی کیفیت مصالح, کیفیت اجرا و کیفیت نظارت به ارزیابی ضوابط مربوط به کیفیت اجرا و نظارت پرداخته؛ ضمن آشنایی با وظایف مجریان و مهندسین ناظر؛ با نگاهی واقع نگرانه به جامعه مهندسین و دست اندرکاران ساخت و ساز, مشکلات و عواملی که باعث کاهش کیفیت اجرا و نظارت بر ساختمانها می شود را شناسایی نموده و در انتها نیز راهکارهایی برای کاهش اثر سوء آنها بر امر ساخت ساز ارائه می گردد. .

.1 مقدمه

نظام ساخت و ساز از تعامل گروه های مختلفی شکل می گیرد که هر یک مسئولیت های مرتبط با بخشی از اقدامات را بر عهده دارند. ساختمان به عنوان محصول این فرآیند، متاثر از مجموعه پیچیده ای از مقررات، مصالح، محصولات و تجهیزات است. عدم موفقیت در دستیابی به کیفیت مطلوب ساخت و ساز در ایران و خصوصا در تهران با وضع نگران کننده ای ادامه دارد. تلاش های انجام شده اگرچه باعث بهبود نسبی در اوضاع آشفته موجود شده و اثر بخشی آن به صورت موردی در بعضی پروژه ها قابل توجه است ولی بصورت کلی نظام کنترل ساخت و ساز در ایران نابسامان و غیر موثر ارزیابی می شود. به منظور شناسایی راهکارهای بهبود نظام جاری، بررسی تجربیات دیر کشورها مورد توجه قرار گرفت

افزایش سطح کیفی مهندسی پروژهای ساختمانی یکی از دغدغه های اصلی مدیریت سازمان مهندسی است. تحقق این امر بدون توجه به وجود زیر ساخت های مدیریتی لازم نظیر پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت در پروژه ها، دور از ذهن به نظر می رسد. کتابچه راهنمای آشنایی با گامهای عملیاتی در نظارت موثر پروژه ها که از سوی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران در اذرماه 93به منظور نظام مند کردن رویه های جاری مهندسین ناظر از مرحله انتخاب، ابلاغ و نهایتا نظارت پروژه تدوین شده است.

انتظار می رود با پیاده سازی این سند اجرایی، ضریب وقوع مخاطرات احتمالی پروژه که ناشی از عدم توجه به ناشناخته های قابل پیش بینی در پروژه باشد کاهش یافته و مهندس ناظر با اتکا به مستندات ایجاد شده، نظارت موثرتری را در طی پروژه و در چهار چوب ضوابط و مشخصات فنی اعمال نماید.و مقرر گردیده است تا رویه ها و فرایند های این سند اجرایی توسط بازرس ساختمان بصورت ادواری و منطبق با دستور العملهای مرتبط کنترل گردیده تا کیفیت محصول نهایی تضمین گردد

غیر از دستور العمل فوق الذکر در نشریات بیست و دو گانه مقررات ملی ساختمان نیز دستور العمل های صحیح نظارت و اجرای ساختمانها و ابنیه و همچنین تاسیسات برقی و مکانیکی به طور مفصل بیان شده است. ولیکن متاسفانه همچنان شاهد ساخت و ساز های با کیفیت پایین هستیم. پس آنچه مسلم است ضوابط و دستور العمل ها به طور مناسب تدوین شده و به مهندسین ابلاغ شده است؛ نتیجه آنکه مشکل ساختمانها با کیفیت پایین را بایستی در جای دیگری جستجو نمود.

مبانی نظری تحقیق روش تحقیق: پژوهش حاضر از نوع توصیفی -کاربردی است که برای گرد آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و پژوهش میدانی, جستجو اینترنتی و استفاده شده است .

هدف تحقیق: با توجه به رشد شهر نشینی در کشور و ساخت و ساز سریع در پایتخت و نواحی اطراف و سایر کلان شهرها و همچنین زلزله خیز بودن لازمه ساخت و ساز با کیفیت بالا را به خوبی مینمایاند. ولیکن متاسفانه به کرات شاهد ساخت و سازهای بی کیفیت و یا با حداقل کیفیت در سطح کشور هستیم و لازم است عوامل موثر بر ساخت و ساز بی کیفیت شناسایی و ساز وکارهایی برای رفع و یا به حداقل رساندن آنها تدوین شود.

فرضیه تحقیق:در این تحقیق فرض شده است با توجه به ابلاغ دستور العمل ها و در دسترس بودن نشریات مقررات ملی ساختمان تمامی مهندسین آشنایی کامل با مسئولیت و حیطه کاری خود دارند.

پیشینه تحقیق

طراحی ،اجرا و نظارت ارکان ساخت و ساز هستند که هر کدام از این ارکان مراحل خاص خود را دارند. در رکن اجرا دو موضوع مهم »مصالح« و »اجرا کننده« هستند که از بین این دو مصالح ساختمانی علاوه بر تاثیر در کیفیت ساختمانها، تکنولوژی و نوآوری وگردش مالی بالا، در اشتغال افرادی زیادی از جامعه دخالت دارد.

در حال حاضر به دو موضوع " مصالح" و " مجری" موضوع سومی به عنوان " نظارت" را بایستی افزود که به نظر می رسد این سه عامل دوش به دوش هم ارکان کیفیت خوب ساخت و ساز را شامل می شوند که خلل و کوتاهی و بی توجهی در هر یک از آنها باعث ایجاد مشکل و کاهش کیفیت بنا و در نهایت عمر مفید ساختمانها می شود. تا کنون به صورت واقع بینانه مسائل و مشکلات ساخت و ساز کشور و قدرت لابی های سیاسی و اقتصادی به وضوح بیان نشده است.

برای شناخت عوامل کیفیت نامناسب ساخت وساز کشور متاسفانه به جراید و مصاحبه های کم و بیش سر بسته با بعضی از عوامل مرتبط م یتوان اشاره نمود و تا کنون ریشه های واقعی ساخت و ساز با کیفیت واقعی مورد ارزیابی جامع قرار نگرفته است. بدیهی است وقتی عوامل و مشکلات پدیده ای به درستی ارزیابی و شناسایی نشوند راه حلهای ارائه شده نیز مقطعی بودو مشکل به صورت ریشه ای حل نخواهد شد.

پس از وقوع زلزله بم و زلزله استان آذربایجان شرقی آیین نامه زلزله ایران 2800 تغییر نمود و اخیرا ورژن چهارم آن برای طراحی مورد استفاده قرار می گیرد ولی پس از بازدید از ساختمانهای آسیب دیده در زلزله و همچنین ساختمانهایی که در حین ساخت دچارآسیب می شوند - از قبیل ریختن سقف, بازشدن قالب ها در حین بتن ریزی, ناپایداری گود برداری انجام شده, افتادن تاور کرین و... - مشکلاتی است که به علت کوتاهی و مسامحه مهندسین ناظر و مجری رخ داده است و ربطی به مسائل آیین نامه ای و محاسبات ندارد.

بحث کیفیت ساخت و ساز و عمر مفید ساختمانها به طور مستقیم به سه رکن اصلی کیفیت مصالح, کیفیت نظارت و کیفیت اجرا بستگی دارد که به طوری در هم آمیخته اند که تفکیک آنها انجام پذیر نیست. بحث کیفیت مصالح در مبحث 5 مقررات ملی ساختمان و نشریه 55 به طور کامل توضیح داده شده و آزمایشات مربوط به تعیین حدود مرغوبیت مصالح در آنها به خوبی یاد شده است. در مباحث نهم و دهم مقررات ملی ساختمان نیز به نوع مصالح و مرغوبیت آنها و همچنین نحوه نگهداری مصالح در کارگاه اشاره شده است. با توجه به اینکه آیین نامه های لازم برای کنترل کیفیت مصالح ساختمانی در دسترس است در مقاله تلاش شده تا به بحث کیفیت اجرا و نظارت با دید واقع گرایانه پرداخته شود.

شرح وظایف و مسئولیت های مجریان ساختمان

-1مطالعه و بررسی مشخصات مندرج در پروانه ساختمان، نقشه های اجرایی ومشخصات فنی ساختمان قبل از شروع عملیات اجرایی و اعلام اشکالات و مغایرتهای احتمالی بین پروانه ساختمان و نقشه ها یا نقشه ها با یکدیگر یا بین نقشه ها و مشخصات فنی و یا وجود نقص در آنها به طراح یا طراحان آن . در صورتی که این موارد منجر به تغییراتی در طراحی ساختمان گردد مراتب باید به صاحبکار نیز اعلام شود.

-2ارایه برنامه زمانبندی کلی و تفصیلی کارهای اجرایی ساختمان از آغاز تا پایان کار و همچنین اعلام توقف و شروع مجدد آن به صاحبکار و ناظر هماهنگ کننده و فراهم نمودن شرایط نظارت بر عملیات اجرایی ساختمان برای آنها به ویژه قسمتهایی از ساختمان که پوشیده خواهند شد و ایجاد هماهنگی در چارچوب وظایف تعیین شده برای ناظر هماهنگ کننده و سایر ناظران.

-3رعایت اصول ایمنی و حفاظت کارگاه و ساختمانهای پیرامون آن و همچنین رعایت مسایل زیست محیطی کارگاه. -4صحت انجام تمامی عملیات اجرایی ساختمان ، رعایت مقررات ملی ساختمان ، رعایت ضوابط و مقررات شهرسازی، اجرای محتوای مندرج در پروانه ساختمان و نقشه های مصوب.

-5اخذ موافقت و تأیید کتبی صاحب کار ، ناظر مربوط و ناظر هماهنگ کننده درهر گونه تغییراتی در برنامه تفصیلی اجرایی کار و اخذ موافقت و تأیید کتبی صاحب کار , طراح مربوط و مسؤول دفتر طراحی در هرگونه تغییراتی در نقشه ها یا مشخصات فنی و مقررات ملی ساختمان مربوط به کار در دست اجرا.

-6استفاده از مهندسان و کاردانهای فنی رشته های مختلف ساختمان و معماران تجربی دارای پروانه اشتغال و کارگران، استادکاران و همچنین عوامل فنی ماهر دارای پروانه مهارت فنی.

-7امضا«شرایط عمومی قرارداد به شرح مندرج در فصل هشتم این مجموعه شیوه نامه» که جزو لاینفک قرارداد منعقده بین صاحبکار و مجری بوده و باید به امضای طرفین رسیده باشد.

-8تهیه و امضای سه سری نقشه کامل کار اجرا شده ساختمان - چون ساخت - و یک لوح فشرده از نقشه های معماری، سازه، تأسیسات مکانیکی و تأسیسات برقی و اخذتاییدیه لازم از ناظران حقیقی ذیربط یا ناظر حقوقی.

-9جبران خسارات ناشی از عملکرد خود به صاحب کار یا اشخاص دیگر پس از تأیید مراجع دارای صلاحیت. -10رعایت شرایط خصوصی قرارداد و مشخصات مندرج در پروانه ساختمان و نقشه های مصوب و ضوابط و مقررات شهرسازی در اجرای کار.

-11رعایت مقررات ملی ساختمان و شیوه نامه ها و بخشنامه های قانونی صادره ازسوی وزارت مسکن و شهرسازی. -12اجرای موضوع قرارداد منطبق با اصول مهندسی و کیفیت مناسب و استفاده از مصالح مرغوب در حد استانداردهای اعلام شده توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ، که مراحل مختلف آن مورد تایید ناظران ذیربط حسب رشته آنان باشد