بخشی از مقاله
چکیده:
بیکاری و کاهش نرخ رشد اقتصادی، چالش های مهمی هستند که کارآفرینی با رویکرد اولویت به بخشهای اقتصادی اشتغالزا، می تواند راه کاری را برای ایجاد شغلافزایش، تولید ملّی و تحقق اقتصاد مقاومتی ارایه کند. کارآفرینی بر پایه ی توانمندی و ظرفیت های فردی و تخصصی با توجه به نیازهای بازار، راهبردی برای به حرکت درآوردن فعالیت های مولد می باشد.
کشاورزی همواره یکی از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی بوده و اقتصاد مقاومتی نیز فرآیند تولید و حمایت از بخش کشاورزی را متأثر از خود می سازد. کارآفرینی قادر است ایده ها و فناوری ها را به محصول تبدیل نموده و با توجه به بخش خصوصی که عامل اصلی افزایش تولید و توسعه در امور اجرایی و آموزشی کشاورزی است؛ سودآوری و درآمد بیشتر کشاورزان را از طریق افزایش بهرهوری محقق گرداند. بنابراین بهره وری عامل کلیدی در بخش کشاورزی می باشد که می تواند از طریق ترکیب بهینه ی دانش و مهارت های انسانی با تجهیزات و سرمایه، ارزش افزوده ایجاد کند.
توسعه ی کشاورزی موجب افزایش تولیدملّی، افزایش صادرات و کاهش نیاز به واردات محصولات کشاورزی خواهد شد که با تعریف اقتصاد مقاومتی هماهنگ می باشد. بنابراین تنوع و انعطافپذیری فعالیتهای تولیدی و عدم اتکای آن به یک یا چند بخش محدود، ویژگی مهم یک اقتصاد مقاوم است. متنوعسازی اقتصاد باعث میشود که تحمیل یا وقوع تکانه های غیرقابل پیش بینی در یکی از بخشها، کلیت فعالیتهای اقتصادی را تحت تأثیر قرار ندهد.
مقدمه
دستیابی به خودکفایی، اهمیت فراوانی دارد. ولی متأسفانه هنوز در بخش کشاورزی محقق نشده است. با آنکه 26 درصد تولید ناخالصملّی را محصولات کشاورزی تشکیل می دهند، لیکن کل سرمایه گذاری در این بخش چیزی کمتر از 10 درصد کل اعتبارات می باشد
کشاورزی به عنوان یکی از بخش های اصلی اقتصادی علی رغم برخورداری از مزیت های نسبی، از حیث اشتغال بخشی فروکاهنده و با محدودیت های اساسی ارزیابی می شود. کارآفرینی در بخش صنعت به دلیل ویژگی های خاص آن و فراهم بودن زیرساخت ها، با سهولت بیشتری صورت گرفته ولی در بخش کشاورزی با دشواری و کندی زیادی همراه است. با این حال، از آنجایی که بخش های مهمی از کشور به لحاظ اقلیمی و آب و هوایی تناسب چندانی با الزامات توسعه ی کشاورزی ندارد، ّاما محدودیت های خاص توسعه ی صنعت رجوع به بخش کشاورزی را به منظور حل موقت بحران اشتغال اجتناب ناپذیر نموده است
کارآفرینی از اواخر قرن 20 توجه محافل علمی و آموزشی کشورهای جهان را به خود جلب نمود. کارآفرینی از واژه ی فرانسوی - Enterprendre - ، به معنای متعهد شدن بوده و معادل واژه ی - Undertake - در زبان انگلیسی می باشد. این واژه اولین بار توسط اقتصاددانان در بیان تئوری های اقتصادی مطرح شد و سپس به سایر رشته های علوم وارد گردید. امروزه کارآفرینی یک راهبرد در رشد و شکوفایی جوامع انسانی می باشد و به عنوان موتور محرک توسعه ی اقتصادی و اجتماعی جوامع، نقشی اساسی دارد. کارآفرینی با خلق فرصت های جدید اشتغال و درآمد، می تواند در بهبود وضع اقتصادی و معیشتی روستاها مؤثر واقع شود
وجود منابع سرمایه ای متنوع، فرهنگ مشوق، شبکه های کارآفرینانه و زیرساخت های حمایت کننده - حمایت های دولتی - ، چهار عامل کلیدی و اثرگذار بر شکل گیری فرآیند کارآفرینی هستند - یعقوبی فرانی و همکاران، . - 1392 کسب و کارهای کشاورزی به دلیل بهره مندی از مزیت های بهره برداری از ساختار مالکیت و مدیریت، پیوند با بازار، قدرت جذب دانش و فناوری پیشرفته و نوآوری و توسعه ی زنجیره های کشاورزی برای دستیابی به ارزش افزوده ی بالا بستری مساعد برای توسعه ی کارآفرینی به شمار می روند
ایجاد کسب و کارهای جدید در حوزه ی کشاورزی به واسطه ی نیاز پایین به سرمایه گذاری، سهولت راه اندازی و نرخ بالای بازگشت سرمایه امکان پذیر است - ورتمن، . - 1990 تغییرات بازار، سیاست های کشاورزی، مباحث زیست محیطی و اشتغال؛ از عواملی هستند که ضرورت کارآفرینی بخش کشاورزی را بیش از پیش نمایان می کنند
یک جامعه در بستر کارآفرینی زنده، پویا و فعال است. لذا مشکلات و فشارهای بیرونی و درونی را به سادگی تحمل نموده و از آنها عبور می کند. خطرپذیری بسیار زیاد در جوامع کارآفرین امری طبیعی است. چنین جوامعی از آستانه ی تحمل بالایی برخوردار بوده و اقتصادی مقاوم خواهند داشت. مقاومت معادل کلمه ی: - Resilience - می باشد و مقاومت اقتصادی یا اقتصاد مقاومتی نیز معادل عبارت: - Economic Resilience - است.
منظور از مقاومت، استعداد بازیابی و برگشت یک سیستمبه وضعیت اوّلیه ی خود پس از مواجهه ی آن با شوک است. به عبارت دیگر توانایی یک سیستم در مقابله با تخریب ناگهانی، مقاومت سیستم تلقی می گردد
اقتصاد مقاومتی بنیان نظری و عملی برای مدل ویژه ای از اقتصاد است که برای مواجهه با تکانه های پیش بینی نشده فعالانه آماده می شود. بنابراین در راهبرد اقتصاد مقاومتی، همواره مفاهیم تئوریک مؤلفه ها روشن بوده و باید موانع قانونی اجرای آن مرتفع گردد. اقتصاد مقاومتی، یک سیاست درون زا برای استحکام بیشتر بوده و رویکرد نخست در تحلیل اقتصاد مقاومتی، مدیریت ریسک می باشد. در مدیریت ریسک احتمال شکست محاسبه می شود و سعی می گردد از ورود به حوزه هایی با ریسک بالا پرهیز شود.
رویکرد دوّم در تحلیل اقتصاد مقاومتی، مهندسی مقاومت می باشد. در این رویکرد روش های تقویت مقاومت و انعطاف پذیری در برابر فشارهای وارده مطالعه شده و تلاش می گردد تا با تقویت سیستم، میزان مقاومت در برابر فشارهای وارده افزایش یابد تا آسیب های احتمالی را به حداقل برساند
بنابراین کارآفرینی در بخش کشاورزی همراه با توانمندسازی مناطق روستایی جهت رسیدن به توسعه ی پایدار، راه حل مؤثری است. زیرا رشد و توسعه ی کشاورزی زمینه های لازم را برای رشد و توسعه ی بخش های دیگر فراهم نموده و سرمایه گذاری، اشتغال و خدمات را در مناطق روستایی بسترسازی می نماید - رکن الدین افتخاری و همکاران، 2010 ب - . از طریق کارآفرینی کشاورزی و برنامه ریزی مناسب می توان با شناسایی مزیت ها، محدودیت ها و نقاط قوت و ضعف بخش کشاورزی، به رشد همه جانبه ی روستاها کمک کرد و جوامع روستایی را به سوی خلاقیت و کارآفرینی هدایت نمود
کارآفرینی کشاورزی روش جدیدی است که به بهبود وضعیت اقتصادی روستاییان منجر می شود. بسیاریاَبَراز چالش های موجود مانند بیکاری، درآمد پایین، فقدان تنوع اقتصادی و غیره را در مناطق روستایی برطرف کرده و تأثیرات مثبتی روی سایر جنبه های زندگی روستاییان می گذارد - حیدری ساربان، . - 2012 مطالعات صورت گرفته حاکی از آن است که تفاوت های موجود در نرخ رشد اقتصادی با تفاوت های نرخ رشد کارآفرینی قابل تبیین می باشد
بر این اساس مکاِلوی - 2008 - کشاورزان را به دو دسته تقسیم نمود. یک دسته - - کشاورز به عنوان کشاورز - - هستند که تمایلی برای درگیری در فعالیت های متنوع نداشته و به عوامل فشار وابسته می باشند. گرایش استراتژیک این دسته از کشاورزان به کاهش هزینه و آگاهی اندک از فرصت های بازار بوده و تمایل آنها به فردگرایی است. دسته ی دیگر - - کشاورز به عنوان کارآفرین - - هستند که فرصت های غیرزراعی ارزشمند بخش کشاورزی را به خوبی تشخیص داده و با روش های نوآورانه و انعطاف پذیر به بهره برداری از آنها مبادرت می کنند.
بنابراین کشاورزی به عنوان محور توسعه در مناطق روستایی، در جهت تولید و کارآفرینی توان افزایشی غیرقابل مقایسه ای با بخش های اقتصادی دیگر دارد و به جرأت می توان گفت که توسعه ی سایر بخش های اقتصاد به آن وابسته است
مجموعه ی اقداماتی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به ایجاد اشتغال، درآمد و بهره برداری مطلوب و پایدار از کشاورزی توجه نموده و باعث بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی می گردد؛ در قلمرو کارآفرینی کشاورزی قرار می گیرند. واضح است که متولی اصلی تربیت و پرورش نیروی انسانی متخصص در جامعه، دانشگاه ها هستند که می توانند نقش کلیدی و تعیین کننده ای در توسعه ی کارآفرینی ایفا نمایند. از این رو امروزه یکی از مهمترین و جدیدترین مأموریت های کلیدی دانشگاه ها، توسعه و پرورش کارآفرینان بالقوه است
زیرا آموزش کارآفرینی به دلیل ویژگی دانشگاه ها در داشتن سرمایه ی انسانی دانشجو و اعضای هیأت علمی برای نوآوری مبتنی بر دانش مناسب است و این یکی از مهم ترین و گسترده ترین فعالیت های دانشگاهی محسوب می شود امّا بررسی وضعیت آموزش و فارغ التحصیلان این بخش، نشان از وجود مشکلات اساسی و عمده ی آموزش عالی کشاورزی در فرآیند رشد و توسعه ی کارآفرینی در میان دانشجویان و دانش آموختگان دارد
