بخشی از مقاله
چکیده
خانواده بدونشک یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر سرنوشت افراد در دورههای مختلف است. از این رو این پژوهش با هدف شناخت عوامل خانوادگی موثر بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان طراحی گردید. این پژوهش به صورت کیفی با استفاده از رویکرد پدیدار شناسی انجام گرفت.
بدین ترتیب 22 خانواده موفقی که در مقاطع مختلف دانش آموز ممتاز داشتند و فرزندشان نمره بالایی در آزمون سلامت عمومی گلدنبرگ کسب کردند، به روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مصاحبه عمیق در یک دوره سه ماهه مورد مطالعه قرار گرفتند. همزمان دادهکد گذاری و تحلیل شد. بر اساس کدگذاری و تحلیل داده ها عوامل خانوادگی موثر بر موفقیت تحصیلی در دو بعد نگرش ها و رفتارها شناسایی شد. که شامل 13 زیر طبقه بود
مقدمه
خانواده یک نظام اجتماعی، طبیعی و از مهم ترین گروه های اولیه است. گرچه خانواده در مقایسه با سایر گروه های اجتماعی، گروه کوچکی محسوب می شود. در عمل پایه و اساس تمامی نهاد های اجتماعی دیگر مانند نهاد های اقتصادی، آموزش و پرورش، مذهب و حتی حکومت نیز در خانواده گذاشته می شود
علاوه بر این، خانواده از یک ساخت نظام دار قدرت برخوردار است، صورت های پیچیده ای از پیام رسانی های آشکار و نهان را به وجود می آورد و روش های مذاکره و مسئله گشایی مفصلی در اختیار دارد که به آن اجازه می دهد تا تکالیف مختلفی را با موفقیت به انجام برساند
عملکرد موفق والدین زیربنای عملکرد موفق خانواده را شکل می دهد و سلامت همه جانبه آن را تضمین می کند - آماتو و کیث، - 1991 و در واقع آنچه والدین انجام می دهند و در درون خانواده جریان دارد، عامل محوری در سلامت یا آسیب اعضای خانواده محسوب می شود - انستیتوی پژوهش های سلامت کودک تلسون، - 2004 و سلامت جامعه نیز از سلامت این نهاد منحصر به فرد اثر می پذیرد
یکی از مهم ترین عواملی که عدم توجه جدی به آن سالانه منابع و امکانات و استعداد های بالقوه انسانی زیادی را تلف می کند و تاثیرات قابل توجه و غیر قابل جبرانی در ابعاد فردی و اجتماعی به جای می گذارد مسئله ی افت تحصیلی است. کلاس، مدرسه، خانواده و جامعه ای که مدرسه در آن واقع است هریک به عنوان یک گروه اجتماعی شرایط و اوضاع و احوال معینی را به وجود می آورند و بر موفقیت تحصیلی اثر می گذارند اما از این بین خانواده از همه مهم تر است و تاثیر زیادی بر موفقیت کودکان می گذارد
والدین موفق در ابعاد مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی خود در مقایسه با والدین ناموفق سطح بالاتری از کارایی و سلامت را نشان می دهند - آرودیسون و همکاران، . - 2006 از طرف دیگر، عملکرد ناموفق والدین با وجود معنی دار نشانه های افسردگی، اضطراب، خودکشی و احتمال بیشتر طلاق - آماتو و کیث، - 1991 مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر - نارگیسو و همکاران، - 2012، خشونت و درگیری فیزیکی - فالو و همکاران، - 2010، شکست و مشکلات تحصیلی در فرزندان - توماس و همکاران، - 2010، و بروز مشکلات پزشکی و روانپزشکی متعدد - بویر، - 2006 در بین اعضای خانواده همراه است.
بیشتر مطالعات انجام شده در حوزه خانواده بر زمینه های شکل گیری ناخرسندی، بدکارکردی، آسیب و فروپاشی خانواده تمرکز داشته است - لانگ و یانگ،2006 و آماتو و کیث، - 1991؛ در حالی که پرداختن به عوامل زمینه ساز خانواده به سمت رشد و سلامت، سهم نه چندان زیادی از پژوهش ها را به خود اختصاص داده است
از جمله پژوهش هایی که در زمینه مطالعه سلامت خانواده انجام شده است می توان به پژوهش پارکر - 2000 - اشاره کرد که نشان داد والدین موفق تعارض های پیش آمده را با محبت ورزی کاهش می دهند، مدیریت مالی برای آن ها اهمیت دارد، نظارت لازم بر فرزندان خود دارند و مرز محکمی حول رابطه زناشویی و خانوادگی خود ترسیم کرده اند.
مطالعه دیگری بر روی 15 خانواده سالم و موفق که حداقل 10 سال از ازدواج آن ها گذشته بود، گزارش نمود که در این خانواده ها والدین نسبت به هم متعهد هستند، از باورهای مذهبی مشترکی بر خوردارند، به صمیمیت و استقلال فردی توجه دارند و ارتباط - خودافشایی، گوش دادن و بیان نظرات - موثری با یکدیگر دارند
با این حال، چیستی و چگونگی محتوا و فرآیند عملکرد خانواده موفق و ناموفق در فرهنگ های مختلف متفاوت است - آماتو و چیدله، . - 2008 بنابراین در نظر گرفتن مولفه های فرهنگی و اجتماعی از مهم ترین مسائل لازم در پژوهش های مرتبط است. از این رو، پژوهش حاضر در صدد بررسی تجارب والدین موفق در زمینه موفقیت تحصیلی فرزندان بود تا به این سوال اساسی بپردازد که زمینه های خانوادگی موثر بر ایجاد موفقیت تحصیلی در فرزندان کدامند؟
روش
در پژوهش حاضر از روش تحقیق کیفی با رویکرد پدیدار شناسی استفاده شد. هدف این مطالعه، بررسی تجربیات مشارکت کنندگان بود. نمونه گیری به روش آسان انجام شد. جمعیت مورد مطالعه والدین دانش آموزان شهرستان ساوه بودند که فرزندان آن ها شاگرد ممتاز بودند و والدین و فرزندان انان نمرات بالایی در آزمون سلامت عمومی کسب کردند. تعداد 22 نفر از مشارکت کنندگان جهت جمع آوری یا تولید داده های غنی و مرتبط، به مدت یک ماه مورد مصاحبه قرار گرفتند.
روش جمع آوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختار یافته بود. بعد از توضیح درباره هدف پژوهش به مشارکت کنندگان، مصاحبه به روش گفتگوی دو طرفه انجام شد؛ به طوری که مصاحبه با سوالات باز با توجه به سوال اصلی پژوهش مانند سوالات زیر آغاز گردید: » چه عواملی در خانواده شما بر موفقیت تحصیلی فرزندانتان موثر بود؟
« سپس سوالات بعدی برای ادامه و کامل شدن مصاحبه و دست یابی به داده های غنی تر بر اساس نوع پاسخ های مشارکت کنندگان مطرح شد. تمامی مصاحبه ها با کسب رضایت به صورت جمله به جمله نوشته شدند. تجزیه و تحلیل داده ها براساس روش علمی و با استفاده از شیوه تحلیل چرخشی صورت گرفت. کدهای اولیه از آن استخراج گردید.
با ادامه بررسی داده ها و جستجوی چرخشی در بین کدها و توجه به همپوشانی آن ها، کدهای ثانویه استخراج و بر اساس آن ها طبقه و یا کد های سطح سوم استخراج شد. این شیوه در تعیین کدها، به طور مستمر و چرخشی و غوطه وری در داده ها تا رسیدن به اشباع داده ها ادامه یافت. بازبینی مجدد توسط مشارکت کنندگان - پس از تجزیه و تحلیل هر مصاحبه دوباره به مصاحبه شوندگان مراجعه و صحت مطالب استخراج شده با نظر وی مجددا بررسی شده و در صورت نیاز، تغییرات لازم انجام شد - . برای تضمین معتبر بودن یا اطمینان به صحت داده ها از تکنیک تلفیق مکان - نمونه گیری در مدارس مختلف - استفاده شد.
