بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در اکثر کلانشهرها و شهرهای بزرگ رشد و توسعه ساختمانهای بلند مرتبه مشهود است و اثرات مثبت و منفی زیادی را برجای گذارده است. تاثیر گسترده این ساختمانها بر کالبد و فضای شهرهای امروزی غیر قابل انکار بوده، به نحوی که باعث گردیده ساختمانهای بلند مرتبه از سوی متخصصین و صاحبنظران در حوزه های مختلف مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
در این میان، یکی از جنبه های اصلی تاثیرگذاری ساختمانهای بلند مرتبه، تاثیر بر سیما و منظر شهری است چرا که ساخت این ساختمانها در شهرهای مختلف باعث ارتقاء یا کاهش کیفیت سیما و منظر شهری شده است. در این خصوص توجه به مکانیابی و استقرار، برنامه ریزی و طراحی بر اساس اصول و ضوابط، هماهنگی با همجواری ها و بافت پیرامون، ایجاد فضای شهری در پیرامون با ترکیب شناسانه و محیط فعال و فراهم آوردن منظر و چشم انداز مطلوب از جمله موارد قابل توجه در ساختمانهای بلند مرتبه به لحاظ کیفیت سیما و منظر شهری است.
بررسی چگونگی قرارگیری ساختمانهای بلندمرتبه در شهر میتواند از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد، اما آنچه در این تحقیق مد نظر است مقایسهای تطبیقی میان دو نوع قرارگیری ابنیه بلند در شهر است که به صورت خوشه ای - - clusterو منفرد - alone stand - شناخته میشود. ارزیابی تأثیر این دو نوع ابنیه بلند در شهر بر اساس سه هدف : .1 عملکردی 2 .هویتی 3 .زیباشناسانه اقدام صورت میگیرد که به ترتیب ایجاد بیشترین کارایی، معنا و زیبایی در منظر شهری مورد توجه قرار میدهد.
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش ارزیابی تطبیقی استفاده میشده که در آن به بررسی ایجاد فرصتها و تهدیدها بر اساس قرارگیری ابنیه بلند به صورت منفرد و خوشهای پرداخته قرار میدهد. یافته های این تحقیق نشان میدهد که در مکانیابی و معماری بناهای بلند منفرد و خوشه ای باید تفاوت قائل شد؛ زیرا ابعاد تأثیرگذار این بناها در منظر شهری متفاوت است. برج های منفرد دارای مفهوم "امنیت"و بناهای بلند خوشه ای تجربه حذف دیدهای شهری میشود. براساس تفاوت های این دو نوع بنای بلند، باید تصمیمات مناسب در ضوابط معماری و مکانیابی برای هریک به عمل آید.
-1 مقدمه
سیما و منظر شهری محمل و بازتاب دهنده کنش های مختلف شهری است لذا درک درست تاثیر بلندمرتبه در سیما و منظر شهری مستلزم ارتقاء از دوگانه شناخته شده عینی و ذهنی است این دوگانگی باعث شده اند منظر شهر به عنوان یک واقعیت مسلم فرض شود و یا از آن سوی دیگر از یک اثر تعلیل داده شده است.
ساختمان های بلند مرتبه در شهرهای امروزی همواره یکی از موارد تاثیر گذار در مناظرشهرها بوده و جنبه های نشانه ای، زیبایی شناسانه هویتی و خوانا سازی محیط از جمله ابعاد قابل بررسی نقش آنها در منظر شهری است، در حالی بیشترین تصمیمات ما برای این نوع بناها بدون توجه به این نکته اتخاذ می شود، به همین دلیل این تحقیق در صدد است با نگاهی دقیق تر ابعاد چگونگی تاثیر بلندمرتبه سازی در سیما و منظر شهری را روشن تر نماید .
ساختمانهای بلندمرتبه از قرنها قبل مورد توجه آدمی در تمدنهای گوناگون بوده است. خواستگاه این توجه عمدتا منشاء مذهبی و سیاسی داشته و نتیجه آن احساس تعلق و بندگی توده های فاقد ضرورت، در مقابل صاحبان این بناها بوده است. ساختن بناهایی هم چون معابد باستانی، کلیساها، مساجد و غیره که به مثابه تک بنایی مرتفع و دارای اقتدار، تسلط و حاکمیت مطلق بر فضای شهری پیرامون خود اعمال میکرده اند، شاهد این ادعا می باشند. بر اساس نظر مورخان، نخستین ساختمانهای بلند مسکونی مربوط به رم باستان است که در قرن سوم قبل از میلاد به تدریج با افزایش جمعیت به همان نسبت نیز به ارتفاع ساختمانها افزوده شد؛ بگونه ای که به منظور کاهش خطر فرو ریختن ساختمانها، ناگزیر محدود یت های ارتفاعی وضع گردید.
بلندمرتبه سازی به شکل امروزی آن در آخرین دهه های قرن نوزدهم در کشورهای غربی ظهور کرد و از آن زمان تاکنون خود را به عنوان یکی از اشکال غالب در صحنه معماری و شهرسازی جهان، خود را به ثبت رسانده است. در کشور نیز بلندمرتبه سازی بیش از نیم قرن است که خصوصا در کلانشهرها و شهرهای بزرگ بکار گرفته شده است. این موضوع در دهه های اخیر بیشتر متآثر از نیاز کارکردی و عموما با کاربری مسکونی بوده است. این موضوع به عنوان یکی از سیاستها در جهت پاسخ به نیاز مسکن به سرعت گسترش یافته است.
ایجاد ساختمانها و برج های بلند مسکونی، ایجاد مجتمع های مسکونی در انواع مختلف بلند و نیمه بلند و به شکل گسسته و پیوسته در شهرهای مختلف گویای صحت این موضوع است. ساختمان های بلندمرتبه در شهرهای امروزی، همواره یکی از موارد تأثیرگذار در مناظر شهرها بوده و جنبه های نشانه ای، زیباشناسانه، هویتی و خواناسازی محیط از جمله ابعاد قابل بررسی نقش آنها در منظر شهری است. در حالیکه بیشتر تصمیمات در کشور ما برای این نوع بناها بدون توجه به این اتخاذ میشود. به همین دلیل، این تحقیق درصدد است با نگاهی دقیق تر ابعاد چگونگی تأثیر بلندمرتبه سازی در منظر شهری را روشن تر نماید.
گوردن کالن - - 1382در کتاب " گزیدهای از منظر شهری"، منظر شهری را " هنر تناسبات" میداند. از این رو اهمیت مطالعه تأثیر ساختمان های بلندمرتبه در منظر شهری نیز به دلیل تأثیرگذاری زیاد آنها در تناسبات شهری است. این تأثیرگذاری دارای جنبه های مثبت و منفی میتواند باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره میشود. - جدول شماره - 1
جدول شماره : 1 نکات مثبت و منفی بلند مرتبه سازی .مأخذ نگارنده
-2 روش تحقیق
روش پژوهش در تحقیق حاضر تحلیلی کاربردی می باشد، به طوری که نگارندگان با مطالعه ی کتاب ها ومقالات به بیان معنا و اصول و اهداف پرداخته است. به این صورت است که ابتدا با مطالعات اسنادی با توجه به مطالعات زیباشناختی در معماری ساختمان های بلند مرتبه استخراج شده است. پس از آن، به مطالعه و بررسی دقیق هرکدام پرداخته است
-3 بیان مسئله
شهر از جمله مهمترین دستاوردهای انسان و محصول زندگی مدنی وی است و همانند یک بنای نفیس معماری، ساختمانی است که در فضا قد برمی افرازد، با این تفاوت که مقیاسی بزرگتر دارد و تنها با گذشت زمان شکل خود را می یابد - لینچ، - 1387 با این حال منظر از علوم جدید در نگاه انسان به محیط های مصنوع و طبیعی و محصول شکستن دیدگاه کلاسیک علمی به انسان و هستی است که میتواند ابزار الزم برای یکپارچه و سیستمی دیدن شهر را فراهم نماید و آن قسمت از محیط است که ما در آن ساکن بوده ایم و به واسطه ادراکاتمان آن را درک می کنیم و در واقع این دانش به تفسیر فضاهای بیرونی می پردازد و گرایشهای مختلف آن در جوامع پیشرفته به سرعت در حال گسترش است .از سویی در نگاه منظر به شهر، نه تنها ماده شهر جدای از مخاطب نیست؛ بلکه زمانی شهر معنا می یابد که این دو در کنار یکدیگر و در تئوری منظر شهری مورد بررسی قرار میگیرند
در واقع منظر شهری از جمله نظریه های اخیر در حوزه شهر و از گرایشهای منظر است که ظرفیتی دیگر غیر از ماده شهر را معرفی مینماید: مخاطب و خود یکی از دغدغه های اصلی در توسعه جوامع انسانی در نیمی از جهان است که میتواند موضوع مشترک توسعه در همه شهرها باشد از سویی می توان بیان کرد که منظر شهری ادراک شهروندان از شهر است که از خالل نمادهای آن بدست میآید.
وابستگی فهم منظر به سابقه حضور در شهر موجب میشود تا لایه های مختلفی برای منظر تشخیص داده شود و نتیجه یک فرآیند فعال ساخت و ساز در بخشی از ذهن است که ظرفیت آن نه تنها برای خواندن، درک عالم و رمزگشایی انواع پیامهای مختلف است بلکه فعالیت های انسان را همواره تحت تأثیر قرار میدهد. اساسا منظر شهری سطح تماس انسان و دیده شهر است و از این رو بخش قابل توجهی از دانش، عواطف و رفتار محیطی شهروندان تحت تاثیر آن شکل می گیرد
-4 تاریخچه ساختمان های بلند مرتبه در جهان
قبل از قرن نوزدهم، ساختمان های بلند به صورت معابد کوه مانند مطابق اهرام، آمفی تئاتر ها، قلعه ها، تالارهای شهر، معابد، مساجد، کلیساهای جامع، انواع و اقسام برج ها و از این قبیل وجود داشتند. طراحی آن ها عموماً به انگیزه های سیاسی یا مذهبی صورت می گرفت و این سازه ها مظهر قدرت و ایمان بودند. در مراکز شهری کهن از قبیل بابل، آتن و غیره ساختمان های چهار طبقه ساخته شده از خشت با کف های الواری کاملا رواج داشت. رومیان ساختمان های مسکونی ده طبقه چند واحدی می ساختند که مصالح اصلی آن ها چوب بود، روش سنتی ساخت و ساز بلند مرتبه را هنوز هم می توان در جاهایی چون جنوب عربستان سعودی یا یمن شمالی و جنوبی دید در این مناطق قرن هاست که اعراب به ساختن شهرهایی پر از برج مشغولند که ارتفاعشان گاها به 30 حدود متر یا هشت طبقه می رسد.
در نقاط متعددی هم این خانه های بلند تمامأ از خشت خام خشک شده در آفتاب ساخته می شوند. با آغاز قرن نوزدهم رفته رفته اسکلت فلزی جایگزین سازه بنایی سنگین در ساخت بناهای چند طبقه شد و سازه ها و احداث ساختمان سنگین و حجیم رواج یافت. نبود مقاومت و انعطاف لازم در طراحی ساختمان های بنایی، راه را برای اسکلت های فلزی، این جزء ضروری تحول سازه های بلند گشود
