بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی از تحقیق حاضر بررسی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت در ورزشهای همگانی از دیدگاه شهروندان سمنانی است. روش انجام پژوهش حاضر از نوع کاربردی و پسرویدادی است. از لحاظ گردآوری دادهها جزء پژوهشهای میدانی و روش تحقیق از نوع پیمایشی میباشد، لذا از پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه زنان و مردان جوان و بزرگ سال 15 تا 31 و 31 تا 50 سال تشکیل میدهد که تعداد 400 نفر از شهروندان به صورت تصادفی به عنوان نمونه تعیین شد.200 نفر از آنها مرد و200 نفر زن بودند. همانطور که ذکر گردید ابزار تحقیق پرسشنامهای است که در دو بخش طراحی گردیده است. بخش اول اطلاعات مربوط به ویژگیهای جمعیت شناختی شهروندان و بخش دوم مربوط به دیدگاههای شهروندان در مورد ورزشهای همگانی است.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از آمار توصیفی - فراوانی، میانگین، درصدها و... - و آمار استنباطی - آزمون Tاستودنت در گروههای مستقل برای مقایسه بین گروهی - و نرمافزار SPSS برای نشان دادن نتایج در سطح استفاده شده است. به نظر شهروندان سمنانی دیدگاه عمومی مردم نسبت به اثرات ورزشهای همگانی، دیدگاه مسئولین نسبت به ورزشهای همگانی، تأثیر نهادها در مشارکت مردم به ورزشهای همگانی، نقش رسانههای جمعی، وضعیت خانوادگی، دیدگاه عمومی افراد نسبت به زندگی، دیدگاه نسبت به مسئولین ورزشی، اثرات ورزشهای همگانی در روابط اجتماعی و آشنایی با امکانات و فعالیتهای ورزشی به ترتیب از عوامل بسیار مهم و مؤثر بر حضور این شهروندان و مشارکت آنان در ورزشهای همگانی میباشد.
نتایج حاصل این تحقیق نشان داد: تعدادی از پاسخگویان دسترسی محدودی به وسایل و امکانات ورزش های همگانی دارند. بهطور متوسط پاسخگویان تقدیرگرا هستند، در متغیر وضعیت خانوادگی این نتیجه دست داد که بیشتر خانوادهها فرزندان خود را برای شرکت در ورزشهای همگانی تشویق میکنند. متغیر دیدگاه نسبت به مسئولین ورزشی ما را به سمت این نتایج سوق میدهد که همه ویژگیهای مورد سؤال واقع شده از نظر شهروندان متوسط به پایین ارزیابی شده است. بیش از نیمی از پاسخگویان معتقد بودند که رسانههای جمعی در گسترش ورزشهای همگانی مؤثرند، همچنین درصد بالایی از پاسخگویان به میزان زیاد به مثبت و تأثیرگذار بودن شرکت در ورزشهای همگانی موافق بودهاند. درمتغیر تأثیر نهادها در مشارکت مردم در ورزشهای همگانی مشاهده شد که پاسخگویان بیشترین میزان تأثیر نهادها در مشارکت مردم به ورزشهای همگانی را برای سازمان ورزش و جوانان و شهرداری میدانند.
واژههای کلیدی: مشارکت، ورزشهای همگانی، شهروندان سمنانی
-1 مقدمه
امروزه تربیت بدنی و ورزش به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر و یک نیاز اساسی زیر بنایی برای تمام کشورها و جوامع محسوب میشود و بهطور چشمگیر و فزاینده مورد توجه همگان قرار گرفته است. از آثار مثبت این پدیده میتوان به تأمین سلامت و بهداشت جسمانی و روانی، کاهش هزینههای درمانی و افزایش میزان تولید و بهرهوری شهروندان اشاره کرد - . - 6 ورزش به عنوان یک ابزار چند بعدی با تأثیرات گسترده، جایگاه و نقش ارزشمند خود را در اقتصاد، سلامتی افراد، گذران اوقات فراغت سالم و با نشاط و لذت بخش، آموزش و پرورش مردم بهویژه نسل نوجوان و جوان، ایجاد روابط اجتماعی بین مردم، پیشگیری از ابتلا به بیماریها، پیشگیری از مفاسد اجتماعی، و انحرافات اخلاقی - رو به گسترش در جامعه - . و کاربرد های عدیده دیگری، متجلی ساخته است - - .1 این واقعیت کاملاً پذیرفته شده است که فعالیتهای ورزشی برای عموم مردم لازم، مفید و ارزشمند است.
به بیان دیگر، همه افراد در هر مقطع سنی که باشند، باید به فعالیتهای ورزشی عمومی یا به اصطلاح همگانی بپردازند تا دارای جسم سالم و روحیهای شاد و با نشاط باشند.بهطور کلی زندگی روزمره انسان را چهار بخش عمده در بر میگیرد، که عبارتاند از: کار، رفع نیازهای بدنی مانند خواب، خوراک و مانند آن و وظایف روزانه یا مسئولیت فرد در مقابل خانواده، اطرافیان، ورزش و اوقات فراغت یا زمان باقیمانده برای آزاد شدن فکر - . - 2 در این میان یکی از موارد استفاده مثبت از اوقات فراغت، تفریحات سالم است، و یکی از تفریحات سالم، ورزش است. تفریح سالم شکلی از گذران اوقات فراغت است که در آن انتخاب فعالیت و نتیجه آن به خود فرد وابسته است - . - 4
تاریخ نیز بیانگر تمایلات درونی انسان به فعالیت های جسمانی است. در جوامع بدوی و یا در فرهنگ باستانی ملل مشرقزمین، برنامههای تربیتبدنی سازمان یافتهای وجود نداشته است، لیکن فعالیتهای بدنی بخش لاینفک زندگی روزمره انسان را تشکیل میداده و بدنهای سالم، قوی و پرورش یافته از خصوصیات ظاهری مردم آن زمان بوده و فعالیت جسمانی آنها به شکار، تلاش برای تهیه غذا، برپا کردن پناهگاه و محافظت خود و خانوادهشان از محیط مخاطره آمیز محدود بوده است. تمدن و پیشرفت روز افزون فناوریهای مدرن، پدیدهای به نام »فقر حرکتی« را با خود به همراه آورده است. در نتیجه کم تحرکی و فقر حرکتی نارساییهایی را موجب شده است که جنبههای مختلف جسمی، روانی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است.
برون رفت از وضع موجود، نیازمند ابزارهای درخور و شایستهای از جمله فعالیتهای ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تأثیرات گسترده بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی، و پرورشی فعالیتهای ورزشی به ویژه در نسل نوجوان و جوان، پیشگیری از ابتلا به بیماریها، پیشگیری از بسیاری از مفاسد اجتماعی و انحرافات اخلاقی از جمله سایر کارکردهای عدیدهی این پدیده ارزشمند است. فرهنگ جامعه شناسی، تفریحات سالم را به عنوان هرگونه فعالیتی که هنگام اوقات فراغت انجام می شود، آزادانه و نشاطانگیز باشد و خودانگیخته انجام گیرد، نه با جایزه و یا پدیده خارجی تقویت گردد، تعریف کرده است - . - 7 اگر فرض بر این باشد که بخش مهم زمان فراغت را افراد به ورزش کردن میگذرانند میتوان ورزشهای همگانی را به عنوان بخشی از اوقات فراغت مورد بررسی قرار داد.
درنتیجه تمامی تحولات در مورد جایگاه تعریف اوقات فراغت و مؤلفههای تأثیرگذار بر آن چون کار و زندگی روزمره بر ورزش های همگانی، نیز وارد است. ورزش و به ویژه ورزش همگانی از آنجایی که موجب افزایش امید به زندگی از طریق ارتقای سلامت افراد جامعه میشود، یکی از شاخصهای توسعه انسانی در جوامع قلمداد می شود. گذشته از این ورزش همگانی در یک جامعه کارکردهای مطلوبی چون افزایش همدلی، تقویت همبستگی و مشارکت اجتماعی، تحکیم روابط و پیوندهای اجتماعی، کمک به فرآیند جامعه پذیری افراد نیز دارد - . - 5 در واقع بیان ورزش و فعالیتهای بدنی این است که اگر میخواهیم سالم باشیم، اگر میخواهیم جامعهای سالم داشته باشیم و اگر میخواهیم پدران و مادرانی سالم و به طبع آن فرزندان سالمی داشته باشیم، باید به ورزش به ویژه ورزش همگانی روی آوریم و هیچ وقت ورزش را وسیلهای بیارزش و بیهوده برای گذران اوقات فراغت تصور نکنیم، بلکه ورزش را به عنوان یک ابزار تربیتی مؤثر برای پرورش جسم، ذهن، روح و روان تلقی کنیم - . - 6
اندیشمند ورزشی، پی یرسورین معتقد است که ورزش همگانی به زودی باعث دگرگون شدن تصورات و تعدیل رفتارهای اجتماعی می شود و تعامل دوسویه میان اندیشه و اجرای عملی آن را پر بار میسازد و بدینسان در ترویج و انتشار ورزش تأثیر مینهد، تا جایی که ورزش همگانی در میان انواع ورزشها به بزرگترین آنها تبدیل میشود و چه بسا این امر به اصلاح دیگر گونههای ورزش بینجامد.ورزش همگانی در بین کشورها از سال 1900 میلادی تاکنون باانگیزههای متفاوتی از جمله: تأمین سلامت جسمی و روانی، غنیسازی اوقات فراغت، گسترش روابط اجتماعی، دور شدن از زندگی ماشینی، بازگشت به طبیعت، افزایش کارایی، زمینهسازی برای رشد ورزش قهرمانی و توصیه پزشکان، مورد توجه قرار گرفته است. برنامهریزی برای اوقات فراغت و ورزش، از اواخر دهه پنجاه و اوایل دهه شصت میلادی، به دلیل شرایط ویژه جهانی و رشد تدریجی ارتباطات، از دغدغههای اصلی حکومتها شده است - . - 3
در سالهای اخیر نیز ورزش همگانی به عنوان یکی از پدیدههای جوامع مدرن، همواره مورد تقاضای شهروندان بوده است. دولتها و مؤسسات عمومی نیز برای برآورده کردن این تقاضاها به عنوان حقوق شهروندی، امکانات متناسبی راعرضه میکنند. در ایران نیز احداث ایستگاههای ورزش همگانی در شهرهای بزرگ و کوچک برای پاسخ به این خواست یا ایجاد چنین تقاضایی است. اما مشاهدات ساده نشان میدهد که استفاده از این امکانات آن طور که انتظار میرود مورد استقبال قرار نگرفته است. به عبارت دیگر و به زبان جامعه شناسی، شرایط اجتماعی امکان دستیابی یا استفاده از امکانات ورزشهای همگانی آنچنان که انتظار میرود فراهم نشده است.
از موضوعات بسیار مهم در رشد و گسترش ورزش همگانی که نیازمند توجه جدی است، درک و شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش مردم به سوی فعالیتهای ورزشی و همگانی است. هدف اصلی این پژوهش درک زمینههای اجتماعی چگونگی ایجاد نیازها و تقاضای ورزش همگانی در میان شهروندان سمنانی است. با توجه به محوریت نقش شهروندان در تحقیق حاضر نظرات و دیدگاههای شهروندان سمنانی که مخاطبان اصلی خدمات ورزشی شهری میباشند، در خصوص ورزش همگانی اخذ میگردد. میزان گرایش شهروندان به ورزشهای همگانی و تفریحی و نوع علایق و نیازهای آنها که در واقع نمایانگر تقاضای عمومی جهت پرداختن به ورزش میباشد، عامل مهمی در تدوین سیاستها و برنامههای ورزش همگانی است مطالعات نشان میدهد که حتی در بسیاری از کشورها و از جمله ایران توجه به ورزشهای همگانی و اولویت دادن به آنها به صورت قانون و مصوبه درآمده است، اما اینکه چرا در کشور ما در مقایسه با کشورهای دیگر هنوز درصد مهمی از مردم در این نوع ورزشها شرکت نمیکنند، مشخص نیست و تاکنون هم وضعیت سنجی ملّی از ورزشهای همگانی انجام نشده است تا مشخص گردد علت عدم گرایش مردم چه بوده است.
درحالیکه از نظر ساختاری و سلسله مراتب سازمانی، ورزش همگانی در کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سطح یک اداره ساده به اداره کل و سپس به فدراسیون ورزشهای همگانی و اخیراً هم در نظام جامع تربیت بدنی کشور به سازمان ورزش همگانی ارتقاء پیدا کرده است. لذا در این شرایط ضرورت احساس شد تا این پژوهش انجام گیرد و عوامل مؤثر بر میزان گرایش شهروندان سمنانی به مشارکت در این نوع ورزش روشن و واضح مورد ارزیابی قرار گرفته و دیدگاه آنان نسبت به وضعیت موجود، کیفیت و کمیت هر یک از برنامهها و چگونگی اجرای برنامههای آتی ورزش همگانی سنجیده شود تا با شناختن نیازهای آنها افق های روشنی از فعالیتهای آتی مناسب و هماهنگ با نیازهای واقعی شهروندان پیش روی برنامه ریزان فعالیتهای ورزش همگانی برای سمنانیها گشوده شود.
-2 روش شناسی تحقیق
این تحقیق از نوع کاربردی و پس رویدادی بوده و اطلاعات آن به صورت میدانی جمعآوری شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه زنان و مردان جوان و بزرگسال 15 تا 30 و 31 تا 50 سال که تعداد آنها به 156570نفر - پایگاه اطلاع رسانی آمار استان سمنان - در سال 1391 میباشند، از روش نمونهگیری طبقهای متناسب با حجم بدون جایگذاری استفاده شده است در تحقیق حاضر با توجه به بزرگ بودن حجم جامعه با انتخاب نمونهای با استفاده از جدول مورگان تعداد را محاسبه میکنیم. از این رو - هر دسته یا گروه سنی یک طبقه منظور شده است - بهمنظور کاهش تأثیر نرخ بازگشت پرسشنامه، 400عدد پرسشنامه به صورت کاملاً تصادفی و در هر دو گروه سنی توزیع و جمعآوری گردید. آزمونهای استفاده شده در این تحقیق در بخش یافتههای آمار توصیفی استفاده از جداول فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، درصد و نمودار و در بخش آمار استنباطی و برای آزمون فرضیههای تحقیق استفاده از آزمون Tاستیودنت بوده است. بهمنظور اندازهگیری متغیرهای تحقیق از دو پرسشنامهی محقق ساخته استفاده گردید. از آزمون آلفایکرونباخ نیز برای سنجش پایایی پرسشنامه استفاده گردید.
-3 یافتهها
نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن بود که به لحاظ وضعیت تأهل شهروندان متأهل با فراوانی 223نفر معادل 55/75 درصد، به لحاظ میزان تحصیلات شهروندان تا سطح تحصیلی دیپلم با فراوانی171 نفر معادل 42/75درصد، به لحاظ وضعیت اشتغال شاغلین با فراوانی 188نفر معادل 47 درصد، به لحاظ وضعیت سکونت شهروندان دارای منزل شخصی با فراوانی 269 نفر معادل 67/25 درصد و به لحاظ سرپرستی خانواده شهروندان تحت تکفل با فراوانی 258 نفر معادل64/5 درصد نسبت به سایر شهروندان سمنانی بیشتر بودهاند. همچنین نتایج دیگر تحقیق نشان داد که دیدگاه عمومی مردم نسبت به اثرات ورزشهای همگانی، دیدگاه مسئولین نسبت به ورزشهای همگانی، تأثیر نهادها در مشارکت مردم به ورزشهای همگانی، نقش رسانه های جمعی، وضعیت خانوادگی، دیدگاه عمومی افراد نسبت به زندگی، دیدگاه نسبت به مسئولین ورزشی، اثرات ورزشهای همگانی در روابط اجتماعی و آشنایی با امکانات و فعالیتهای ورزشی از عوامل مؤثر بر میزان مشارکت در ورزشهای همگانی از دیدگاه شهروندان سمنانی بوده است - جدول. - 2 پس از شناسایی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت در ورزشهای همگانی از دیدگاه شهروندان سمنانی به مقایسه هریک از این عوامل در بین گروههای سنی 30 - 15سال و
